تا به حال آدم‌هایی را دیده‌اید که گاه و بی‌گاه تصمیمات واقعا بدی می‌گیرند؟
شاید آنها از منظر مالی آن را ارزیابی کرده‌اند و درباره‌ی اینکه دیگران چه واکنشی نشان خواهند داد فکر نکرده باشند. شاید به خاطر پتانسیل این ایده هیجان‌زده شده‌اند و ریسک‌های موجود را مورد توجه قرار نداده‌اند.
یا شاید این تصمیم از حمایت عضو نافذی از گروه برخوردار است و سایر اعضاء برای بحث در این درباره، اعتماد به نفس کافی ندارند.
در هنگام تصمیم‌گیری، عوامل بسیاری وجود دارند که باید تمامی آنها را مد نظر قرار دهید و چه بسا در این میان نکته‌ی مهمی را از قلم بیندازید. در این مقاله، نگاهی به چک‌لیست ساده‌ای می‌اندازیم که برای اجتناب از این قضیه ایجاد کرده‌ایم.
درباره‌ی این ابزار
سرواژه‌ی ORAPAPA هفت عامل کلیدی را که باید در تصمیمات مهم به آنها توجه کنید، برجسته می‌کند. این سرواژه از حرف نخست عبارات زیر تشکیل شده است:
- Opportunities (فرصت‌ها)
- Risks (ریسک‌ها)
- Alternatives and improvements (جایگزین‌ها و اصلاحات)
- Past experience (تجارب قبلی)
- Analysis (تجزیه و تحلیل)
- People (افراد)
- Alignment and ethics (هم‌راستایی و اصول اخلاقی)
ORAPAPA دید مناسبی از تصمیم‌تان به شما می‌دهد، زیرا شما را ترغیب می‌کند تا از چشم‌اندازهای مختلفی به آن نگاه کنید. این روش به شما اجازه می‌دهد تا سبک تفکر معمول خود را کنار بزنید و از سوگیریهای رایج در تصمیم‌گیری اجتناب کنید تا عوامل مهم را جا نیندازید.
همچنین به افراد درگیر در تصمیم‌گیری گروهی اجازه می‌دهد تا حتی در مواقعی که دیدگاه‌شان با اکثریت متفاوت است، نظرات خود را بیان کنند. این امر ناسازگاری را کاهش می‌دهد و کمک می‌کند تا دچار تفکر گروهی نشوید. برای مثال، شاید گروه شما فرهنگ بسیار خوش‌بینانه‌ای داشته باشد و همین رویکرد باعث شود تا دیگران جرأت صحبت درباره‌ی ریسک‌ها را به خود ندهند. یا شاید اعضای گروه آن‌قدر روی آینده متمرکز باشند که به تجربیات گذشته توجهی نکنند.
استفاده از ORAPAPA
برای استفاده از این ابزار، کار را از طریق این عناصر پیش ببرید:
فرصت‌ها
اولین قدم، توجه به نکات مثبت تصمیم مربوطه است. اگر پیش بروید، چه فرصت‌هایی ایجاد می‌شوند و این فرصت‌ها چه منافعی برای شما یا سازمان‌تان به ارمغان خواهند آورد؟ پیامدهای مطلوب آن چه هستند؟
این گام لذت‌بخشی است، چون بدون اینکه نگران ریسک‌ها باشید، همه‌ی پیامدهای مثبت تصمیم‌تان را بررسی می‌کنید؛ و به افراد خوش‌بین گروه این فرصت را می‌دهید تا بدون اینکه توسط انتقادات محدود شوند، حرف‌شان را بزنند.
ریسک‌ها
در قدم بعدی، به نکات منفی توجه کنید. ضعف‌ها یا اشکالات تصمیم‌تان چه هستند؟ پیامدهای نامطلوب کدام‌ها هستند؟ چه اشکالی ممکن است پیش بیاید؟
بیشتر تصمیمات، مقداری ریسک به همراه دارند. از ابزارهایی همچون تحلیل ریسک و نمودار تأثیر و احتمال ریسک برای شناسایی مشکلات احتمالی و احتمال وقوع آنها استفاده کنید. بعد هم به این فکر کنید که چگونه می‌توانید آنها را مدیریت کنید یا اینکه آیا اصلا باید از این ایده چشم‌پوشی کنید یا خیر.
توجه به ریسک به عنوان نکته‌ای رسمی در بحث باعث می‌شود تا مطمئن شوید که آن را مورد توجه قرار داده‌اید و به افراد محتاط‌تر گروه هم فرصت داده‌اید تا تردیدهایشان را بیان کنند.
جایگزین‌ها و اصلاحات
حالا زمان آن رسیده است که گزینه‌های جایگزین و روش‌هایی را که می‌توانند ایده‌ی اصلی را بهبود بخشند، مد نظر قرار دهید.
چه انتخاب‌های دیگری در دسترس هستند؟ چگونه می‌توانید فرصت‌ها را به حداکثر و ریسک‌ها را به حداقل برسانید؟ چگونه می‌توانید وضعیت را طوری بهبود بخشید که با مشکل‌تان برخورد مؤثرتری داشته باشد؟ برای ایجاد ایده‌های جدید، از تفکر معمول ساختاری و همچنین تکنیک‌های خلاقیتی همچون طوفان فکری استفاده کنید.
به خاطر داشته باشید که انجام ندادن تصمیم نیز می‌تواند یکی از گزینه‌های احتمالی باشد. در واقع اگر احتمال ریسک‌های موجود فوق‌العاده بالا باشد، شاید بهترین گزینه همین انجام ندادن باشد.
تجارب گذشته
سپس بررسی کنید که آیا کسی در داخل یا خارج از سازمان شما نیز قبلا چنین کاری انجام داده است یا نه.
اگر این‌طور بوده است، مؤثر بوده یا نه؟ شما چه درسی می‌توانید بگیرید؟ آیا کسی وجود دارد که قبل از تصمیم‌گیری نهایی، بتوانید روی تخصص و تجربه‌اش حساب کنید؟
تجزیه و تحلیل
حالا داده‌هایی را که برای تصمیم‌گیری استفاده می‌کنید، بررسی نمایید.
چه اطلاعاتی از تصمیم شما پشتیبانی می‌کنند و کدام‌شان آن را رد می‌کنند؟ آیا هیچ روندی وجود دارد که روی تصمیم‌تان تأثیرگذار باشد؟ آیا همه‌ی اطلاعات مورد نیازتان را گردآوری کرده‌اید؟
تمامی شکاف‌های موجود در دانش و تجربه‌ی خود و تیم‌تان را مورد بررسی قرار دهید. این شکاف‌ها چگونه می‌توانند بر کیفیت تصمیم شما تأثیر داشته باشند؟
درمورد برداشت خود یا گروه‌تان از موضوعی خاص، به دقت فکر کنید. داده‌های خود را دوباره بررسی کنید و مطمئن شوید که شتاب‌زده نتیجه‌گیری نکرده‌اید.
شاید بخواهید که برای بررسی قوت فرایند تصمیم‌گیری خود در مورد تصمیماتی که اهمیت خاصی دارند، از ابزاری همچون نردبان استنتاج استفاده کنید. شاید هم بخواهید نقاط کور یا سوگیریهای روانی را مورد توجه قرار دهید.
اگر امکان دارد، NPV و IRR تصمیم‌تان را محاسبه کنید تا تأثیر مالی آن را درک کنید. آیا از نظر مالی ارزش پیش‌روی دارد؟
افراد
برای این عنصر، دیدگاه دیگران را هم مورد توجه قرار دهید. ذی‌نفعان مربوطه چه عقیده‌ای درباره‌ی این تصمیم دارند؟ این تصمیم چه حسی در آنها ایجاد می‌کند؟ البته در نظر بگیرید که احساسات و عقاید آنها تنها بر پایه‌ی درک محدودی که از تصمیم‌تان دارند، شکل می‌گیرد.
برای فکر کردن درباره‌ی این تصمیم از زاویه‌ی دید دیگران، از تکنیک طوفان نقش‌ها استفاده کنید. البته بهتر است که مستقیما از خودشان بپرسید که چه فکری می‌کنند.
توجه به احساسات کلی افراد درگیر در تصمیم‌گیری نیز اهمیت دارد. شم‌تان در این باره چه چیزی به شما می‌گوید؟
هم‌راستایی و اصول اخلاقی
شما باید درباره‌ی چگونگی سازگاری تصمیم خود با استراتژی‌ها و قابلیت‌های کلی سازمان و فرهنگ آن نیز فکر کنید.
آیا با ارزش‌ها و بیانیه‌ی مأموریت شرکت‌تان هم‌راستاست؟
آیا اخلاقی است؟ تفکر سطحی در این باره آسان است، به ویژه اگر فرصتی که در نظر دارید ارزشمند باشد و شما نیز انگیزه‌ی محکمی برای پیش‌روی داشته باشید. اما واضح است که خطاهای اخلاقی به دلایل فراوانی می‌توانند فاجعه‌بار باشند.
شاید هم بخواهید درباره‌ی این موضوع فکر کنید که آیا این تصمیم با ارزش‌های شخصی شما و افرادتان سازگاری دارد یا نه. آیا شما و آنها حس می‌کنید که این کار درست است؟
