حتما تا‌به‌حال نام بیماری بواسیر یا هموروئید را شنیده‌اید. شاید این بیماری در گذشته اغلب در افراد سالمند دیده می‌شد اما این روزها به‌خاطر سبک زندگی مدرن و رژیم‌های غذایی ناسالم، بسیاری از جوانان نیز به بواسیر دچار می‌شوند. خیلی از افراد به‌دلیل آنکه از معاینه‌ی پزشک می‌ترسند یا خجالت می‌کشند، درمان هموروئید را پشت گوش می‌اندازند و وقتی به پزشک مراجعه می‌کنند که دیگر دیر شده و راهی به‌جز جراحی باقی نمانده است. اما تمام موارد بواسیر لزوما به جراحی نیاز ندارد. راهکارهای ساده‌تر و کم‌هزینه‌تری نیز برای کنترل و درمان بواسیر وجود دارد. در این مطلب سعی داریم شما را به‌طور کامل با این بیماری دردناک، علائم، روش‌های درمان بواسیر و پیشگیری از آن آشنا کنیم. امیدواریم با رعایت موارد ذکرشده در این مطلب هرگز به بواسیر دچار نشوید یا حداقل بتوانید با مشاهده‌ی اولین نشانه‌ها، آن را کنترل و درمان کنید.
- هموروئید یا بواسیر چیست؟
- روش‌های تسکین و درمان بواسیر
- ۸ درمان خانگی بواسیر
- علائم بواسیر چیست؟
- چه عواملی خطر ابتلا به بواسیر را افزایش می‌دهند؟
- آیا امکان برگشت هموروئید وجود دارد؟
- برای جلوگیری از بواسیر چه کارهایی می‌توان انجام داد؟
هموروئید یا بواسیر چیست؟
هموروئیدها یا بواسیرها، رگ‌های خونی هستند که در اطراف مقعد یا قسمت پایینی راست‌روده (رکتوم) قرار دارند. بواسیرها می‌توانند داخلی یا خارجی باشند. بواسیرهای داخلی در داخل رکتوم هستند، درحالی‌که بواسیرهای خارجی در بیرون دهانه‌ی مقعد قرار دارند. هموروئیدها می‌توانند گاهی اوقات دردناک یا خارش‌دار شوند. همچنین ممکن است هنگام اجابت مزاج دچار خونریزی شوند.
هموروئید بسیار شایع است. ۷۵ درصد از مردم در یک برهه از زندگی‌شان به هموروئید دچار می‌شوند. هموروئیدها در افراد بین ۴۵ و ۶۵ سال شایع‌تر هستند.
راه‌های درمان بواسیر
بواسیرهای کوچک، اغلب بدون درمان یا با درمان خانگی و تغییرات سبک زندگی برطرف می‌شوند. اما اگر مشکلات و عوارض ناشی از بواسیر مانند خونریزی همچنان ادامه داشت، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک شما می‌تواند سایر علل خونریزی هنگام اجابت مزاج را بررسی کند. اگر علائم شما شدید شوند، پزشک ممکن است روش‌های پزشکی (عمل جراحی) را برای برداشتن یا کوچک کردن هموروئیدها به شما توصیه کند.
همچنین ممکن است پزشک‌تان یک درمان سرپایی و بدون دردسر را به شما پیشنهاد کند. درمان‌های سرپایی، درمان‌هایی هستند که پزشک در مطبش انجام می‌دهد. برخی از این درمان‌ها عبارت‌اند از:
- بستن رگ با باند لاستیکی، متداول‌ترین درمان غیرجراحی است. پزشک در این روش، یک باند یا حلقه‌ی لاستیکی سفت را دور پایه‌ی هموروئید گره می‌زند. این حلقه باعث قطع جریان خون به هموروئید می‌شود و در نتیجه هموروئید پس از چند روز ازبین می‌رود. این روش برای ۸۰ درصد از افرادی که تحت درمان هموروئید قرار می‌گیرند، به‌کار می‌رود.
- در طول روش انعقاد، پزشک از نور مادون قرمز، گرما یا سرمای شدید برای کوچک کردن هموروئید استفاده می‌کند.
- در طول اسکلروتراپی، پزشک برای کوچک کردن هموروئید، یک ماده‌ی شیمیایی به درون آن تزریق می‌کند.
اگر هموروئید شما شدید باشد یا به درمان‌های پزشکی سرپایی پاسخ ندهد، ممکن است لازم باشد پزشک‌تان آن را از طریق عمل جراحی خارج کند. این روش معمولا علائم را ازبین می‌برد و میزان عود هموروئید را در آینده کاهش می‌دهد.
۸ درمان خانگی بواسیر
۱. فندق افسونگر (هاماملیس انجیلی)
این گیاه می‌تواند خارش و درد – که دو علامت اصلی هموروئید هستند – را کاهش دهد. این گیاه یک ماده‌ی ضدالتهابی طبیعی است، بنابراین می‌تواند تورم را نیز فروبنشاند. فندق افسونگر را می‌توانید به‌شکل مایع بخرید و به‌طور مستقیم روی هموروئید بمالید. این گیاه در محصولاتی مانند صابون‌ها و دستمال‌های مرطوب ضدخارش نیز وجود دارد.
۲. آلوئهورا
ژل آلوئهورا را می‌توانید به‌صورت بسته‌بندی از داروخانه تهیه کنید یا آن را به‌طور مستقیم از برگ‌های گیاه آلوئهورا جدا کنید. به‌گفته‌ی کلینیک کلیولند، آلوئهورا دارای خواص ضدالتهابی است که در درمان مشکلات التهابی پوست مؤثر هستند. بااین‌حال شما باید فقط از ژل آلوئه‌ورای خالص روی هموروئیدها استفاده کنید. برخی از مردم به آلوئهورا آلرژی دارند، به‌خصوص آنهایی که به سیر و پیاز حساس هستند. برای آنکه متوجه شوید به آلوئهورا حساسیت دارید یا نه، مقدار کمی از ژل آن را روی ساعدتان بمالید و ۲۴ تا ۴۸ ساعت صبر کنید. اگر هیچ‌گونه واکنش و حساسیت پوستی اتفاق نیفتاد، یعنی به آلوئهورا حساسیت ندارید و می‌توانید با خیال راحت از آن استفاده کنید.
۳. وان آب گرم با نمک اپسوم
وان آب گرم می‌تواند به تسکین سوزش و ناراحتی ناشی از هموروئید کمک کند. شما می‌توانید از sitz bath استفاده کنید. این وسیله یک تشت پلاستیکی کوچک است که روی صندلی توالت فرنگی قرار می‌گیرد. یا می‌توانید درون وان آب گرم بروید. با توجه به «سلامت هاروارد»، قرار گرفتن در وان آب گرم به‌مدت ۲۰ دقیقه پس از هربار اجابت مزاج، بیشترین تأثیر را در کاهش علائم بواسیر خواهد داشت. اضافه کردن نمک اپسوم به آب وان با کاهش درد در آن ناحیه، باعث تسکین بیشتر علائم می‌شود.
۴. پمادهای بدون نیاز به نسخه
کرم‌ها و پمادهای بدون نیاز به نسخه مانند Preparation H تقریبا در هر داروخانه‌ای موجودند و می‌توانند باعث تسکین فوری علائم هموروئید شوند. برخی از آنها حتی می‌توانند تورم را کاهش دهند و به هموروئید شما کمک کنند که زودتر بهبود یابد. باوجود‌این، اگر از یک کرم حاوی هیدروکورتیزون استفاده می‌کنید، هر بار بیش از یک هفته‌ی متوالی از آن استفاده نکنید.
۵. دستمال‌های مرطوب
استفاده از دستمال توالت بعد از اجابت مزاج می‌تواند هموروئیدهای موجود را بدتر کند. درعوض استفاده از دستمال‌های مرطوب می‌تواند بدون تحریک هموروئیدها به تمیز نگه‌داشتن شما کمک کند. برای بهره‌مندی از مزایای اضافه می‌توانید دستمال‌های مرطوبی پیدا کنید که حاوی مواد تسکین‌دهنده و ضدهموروئید مانند فندق افسونگر یا آلوئهورا هستند. حتما دقت کنید که دستمال مرطوب موردنظر شما فاقد الکل، عطر یا سایر مواد تحریک‌کننده باشد. این مواد می‌توانند به‌جای تسکین علائم باعث تشدید آنها شوند.
۶. کمپرس سرد
برای کاهش ورم در ناحیه‌ی مقعد، هربار به‌مدت ۱۵ دقیقه روی آن یک بسته‌ی یخ یا کمپرس سرد قرار دهید. این می‌تواند درمانی بسیار مؤثر برای هموروئیدهای بزرگ و دردناک باشد. همیشه یخ را داخل یک پارچه یا حوله‌ی کاغذی بپیچید و هرگز یک چیز منجمد را مستقیما روی پوست‌تان قرار ندهید.
۷. نرم‌کننده‌های مدفوع
با توجه به مؤسسه‌‌ی ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیه، نرم‌کننده‌های مدفوع یا مکمل‌های فیبرمانند پسیلیوم می‌توانند به کاهش یبوست، نرم‌تر کردن مدفوع و اجابت مزاج سریع و بدون درد کمک کنند. بسیاری از این مکمل‌ها ازجمله پسیلیوم، به‌شکل پودر، کپسول و مایع وجود دارند که می‌توانید آنها را ۱ تا ۳ بار در روز به‌صورت خوراکی مصرف کنید.
۸. لباس پنبه‌ای و گشاد
به‌جای لباس‌های تنگ از جنس پلی‌استر از لباس‌های پنبه‌ای (به‌ویژه لباس زیر پنبه‌ای) استفاده کنید. این کار می‌تواند به تمیزی و خشک نگه‌داشتن ناحیه‌ی مقعد کمک کند و به‌طور بالقوه علائم بواسیر را کاهش دهد. برای کاهش تحریک پوست از شوینده‌های معطر یا نرم‌کننده‌های پارچه اجتناب کنید.
برای تسکین بواسیر چه کارهایی می‌توانید انجام دهید؟
اگر بواسیر دارید، ممکن است ایجاد تغییراتی در سبک زندگی‌تان به بهبود سریع‌تر آن کمک کند. یکی از علل بواسیر، زورزدن هنگام اجابت مزاج است. اضافه‌کردن غذاهای پرفیبر مانند سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل به رژیم غذایی می‌تواند به نرم‌شدن مدفوع کمک کند و عبور آن را آسان‌تر نماید. همچنین شما باید برای تسکین یبوست و کاهش میزان زورزدن در هنگام اجابت مزاج، مقدار زیادی آب بنوشید.
اینها سایر نکاتی هستند که ممکن است به کاهش علائم کمک کنند:
- زمان نشستن در توالت را به حداقل برسانید.
- هنگامی که نیاز به اجابت مزاج دارید، در اسرع وقت به دست‌شویی بروید.
- برای تغییر دادن موقعیت رکتوم، هنگام اجابت مزاج پاهایتان را روی یک چهارپایه‌ی کوچک قرار دهید. (یعنی هنگام استفاده از دست‌شویی فرنگی)
- اگر باردار هستید، به پهلو بخوابید. این کار به کاهش فشار اطراف مقعد شما کمک خواهد کرد.
- در مورد مصرف یک نرم‌کننده‌ی مدفوع یا یک مکمل فیبرمانند پسیلیوم (متاموسیل) یا متیل سلولز (سیتروسل) از پزشک‌تان سؤال کنید. اضافه کردن یک قاشق غذاخوری روغن معدنی به غذا نیز می‌تواند به نرم شدن مدفوع کمک کند.
- ناحیه‌ی مقعد را تمیز نگه دارید. به‌طور منظم دوش بگیرید و بعد از اجابت مزاج، مقعد و ناحیه‌ی اطراف آن را کاملا بشویید یا از دستمال‌های مرطوب برای پاک کردن آن استفاده کنید.
- برای شست‌وشوی ناحیه‌ی مقعد از یک لگن مخصوص شست‌وشوی مقعد (sitz bath) استفاده کنید یا چند دقیقه درون وان آب گرم بنشینید.
همچنین می‌توانید برای کاهش احساس ناراحتی، داروهای موضعی بدون نیاز به نسخه (OTC) مانند ژل هموروئیدال فنیل‌افرین (Preparation H) را نیز امتحان کنید. این محصولات درصورتی به‌کار می‌روند که هموروئیدها برآمده و ملتهب باشند. استفاده از محصولات حاوی استروئیدها را به حداقل برسانید، چون استفاده‌ی طولانی‌مدت از آنها ممکن است موجب نازک شدن پوست اطراف مقعد شود. اگر داروهای بدون نیاز به نسخه نتوانستند به شما کمک کنند، با پزشک‌تان صحبت کنید تا ببینید که آیا به درمان اضافی نیاز دارید یا نه.
علائم بواسیر چیست؟
ممکن است شما دچار هموروئیدهای داخلی باشید، اما هیچ‌گونه علائم قابل‌توجهی نداشته باشید. گاهی اوقات اجابت مزاج می‌تواند یک هموروئید داخلی را تحریک کند و باعث خونریزی شود. اگر بواسیر داخلی از دهانه‌ی مقعد بیرون بزند، ممکن است شما هنگام اجابت مزاج دچار خونریزی شوید و علائم زیر را در ناحیه‌ی مقعدتان داشته باشید:
- خارش؛
- سوزش؛
- ناراحتی؛
- درد؛
- توده؛
- تورم.
اینها همان علائمی هستند که درصورت داشتن هموروئیدهای خارجی تجربه خواهید کرد.
علائم بواسیر چه مدتی طول می‌کشد؟
اگر بواسیرهای شما کوچک باشند، ممکن است علائم شما درعرض چند روز و بدون هیچ‌گونه درمانی برطرف شوند. همچنین ممکن است لازم باشد تغییرات ساده‌ای در رژیم غذایی و سبک زندگی‌تان ایجاد کنید. برخی هموروئیدهای داخلی آن‌قدر بزرگ می‌شوند که از مقعد بیرون می‌زنند. اینها هموروئیدهای پرولاپس نامیده می‌شوند. بهبود هموروئیدهای پرولاپس، مدت بیشتری طول می‌کشد و ممکن است به درمان‌های پزشکی نیاز پیدا کنند.
برخی از زنان در طول دوره‌ی بارداری به بواسیر دچار می‌شوند. این به‌دلیل افزایش فشار در شکم، به‌خصوص در سه‌ماهه‌ی سوم است که می‌تواند باعث شود رگ‌های رکتوم و مقعد بزرگ‌تر شوند. هورمون‌های بارداری نیز ممکن است احتمال تورم رگ‌ها را افزایش دهند. اگر در طول دوره‌ی بارداری به هموروئید دچار شوید، ممکن است علائم‌تان تا زمان تولد نوزادتان ادامه داشته باشد.
خلاصه مطالب فوق
هموروئیدها که گاهی اوقات بواسیر نیز نامیده می‌شوند، رگ‌های متورم در مقعد و رکتوم هستند. علائم شایع هموروئید می‌تواند شامل درد، خارش و خونریزی مقعدی باشد. هموروئیدها می‌توانند در داخل و خارج مقعد و رکتوم به‌وجود بیایند که به‌ترتیب هموروئیدهای داخلی و خارجی نامیده می‌شوند.
هموروئیدها مشکلی بسیار رایج هستند. حدود ۷۵ درصد از آمریکایی‌ها درطول زندگی به هموروئید دچار می‌شوند. درحالی‌که بواسیر معمولا درعرض چند هفته به‌خودی‌ِخود برطرف می‌شود اما می‌تواند ناراحتی خفیف تا شدیدی ایجاد کند. برای تحمل‌پذیری بیشتر ناراحتی ناشی از هموروئیدها می‌توانید از درمان‌های خانگی برای تسکین علائم‌شان استفاده کنید.
چه عواملی خطر ابتلا به بواسیر را افزایش می‌دهند؟
عوامل خطر برای بواسیر عمدتا به افزایش فشار روی مقعد و رگ‌های راست‌روده، مربوط می‌شوند. داشتن سابقه‌ی خانوادگی هموروئید می‌تواند خطر ابتلای شما به آن را افزایش دهد. عوامل خطر عبارت‌اند از:
- سن؛
- بارداری؛
- چاقی؛
- مقاربت از مقعد؛
- یبوست یا اسهال مکرر؛
- نشستن طولانی‌مدت در توالت؛
- عدم مصرف فیبر رژیمی کافی؛
- استفاده‌ی بیش‌ازحد از تنقیه یا مسهل‌ها؛
- زورزدن هنگام اجابت مزاج.
آیا امکان برگشت هموروئید وجود دارد؟
اگر قبلا به هموروئید دچار شده باشید، احتمال برگشت آن وجود دارد. محققان درمورد میزان عود هموروئید، تحقیقات زیادی انجام نداده‌اند. آنها در یک مطالعه در سال ۲۰۰۴، میزان عود هموروئید را در ۲۳۱ نفر باهم مقایسه کردند. برخی از شرکت‌کنندگان در این مطالعه تحت درمان‌های خانگی قرار گرفتند و بقیه برای برداشتن هموروئیدشان، عمل جراحی انجام دادند. میزان عود هموروئید در افرادی که تحت عمل جراحی قرار گرفته بودند، ۶٫۳ درصد و کسانی که از درمان‌های خانگی استفاده کرده بودند، ۲۵٫۴ درصد بود.
برای جلوگیری از بواسیر چه کارهایی می‌توان انجام داد؟
ایجاد تغییر در رژیم غذایی و برنامه‌ی روزانه‌ی شما می‌تواند به پیشگیری از عود مجدد بواسیر کمک کند. درمان‌های خانگی برای تسکین علائم بواسیر نیز می‌توانند از عودهای بعدی جلوگیری کنند. برای پیشگیری از بواسیر، به نکات زیر توجه کنید:
- برای نرم نگه‌داشتن مدفوع و جلوگیری از زور زدن هنگام اجابت مزاج، سعی کنید با مصرف غذاهای پرفیبر، مقدار فیبر توصیه‌شده‌ی روزانه را دریافت کنید و مقدار زیادی مایعات بنوشید. همچنین می‌توانید در مورد مصرف یک نرم‌کننده‌ی مدفوع با پزشک‌تان صحبت کنید.
- به‌طور منظم ورزش کنید؛ ورزش و فعالیت بدنی، حرکات روده‌ی شما را منظم‌تر و اجابت مزاج را راحت‌تر خواهد کرد.
- اگر اضافه وزن دارید، سعی کنید برای کاهش فشار وارده بر رگ‌های رکتوم و مقعد، وزن‌تان را پایین بیاورید.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنید؟
درمان بواسیر معمولا آسان است و آنها در اکثر اوقات به‌خودی‌ِخود برطرف می‌شوند. در موارد بسیار نادر، هموروئید می‌تواند عوارضی ایجاد کند. خونریزی مزمن از یک هموروئید ممکن است باعث کم‌خونی، یعنی کمبود سلول‌های قرمز خون شود. هموروئیدهای داخلی نیز ممکن است بین عضلات مقعد گیر کنند و درنتیجه جریان خون وارده به آنها قطع شود. این امر منجربه ایجاد هموروئیدهای خفه‌شده (strangulated) می‌شود که می‌توانند درد شدیدی ایجاد کنند.
اگر برای درمان هموروئیدتان بیش از دو هفته از روش‌های خانگی استفاده کردید اما مؤثر نبودند، به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند هموروئید را به‌راحتی تشخیص دهد و درمان کند. او می‌تواند کرم‌های دارویی، پماد و شیاف‌های طبی برای شما تجویز کند. اگر این درمان‌ها مؤثر نباشند، ممکن است پزشک‌تان درمان‌هایی مانند بستن رگ با باند لاستیکی یا جراحی را برای برداشتن هموروئید توصیه کند. همچنین لازم است اولین باری که متوجه‌ی خونریزی مقعدی شدید یا درصورتی‌که خونریزی مقعدتان افزایش یافت، فورا به پزشک مراجعه کنید.
