همه‌ی ما کمابیش درباره‌ی راه‌های تقویت مغز و حافظه چیزهایی می‌دانیم. از حل کردن جدول گرفته تا خوردن عدس و کندر و باقی روش‌های خوراکی یا غیرخوراکی سنتی و مدرن که می‌توانند بسیار مؤثر هم باشند. ممکن است شما جزو افرادی باشید که هیچ‌وقت از حل کردن جدول سودوکو غافل نمی‌شوید و حل این نوع جدول که مهارت خاصی هم می‌خواهد جزو کارهای پیش‌پا افتاده‌تان باشد یا در بازی‌های گروهی که با کلمات سروکار دارد و لازمه‌ی انجام آنها داشتن بهره‌ی هوشی بالایی است، مهارت ویژه‌ای داشته باشید؛ پس آی کیوی بالایی دارید! اما احتمالا خبر ندارید برخی عادات در زندگی روزانه‌ی ما وجود دارند که می‌توانند عصب‌های باارزش مغز را تخریب و تمام تلاش‌هایمان را برای حفظ بهره‌ی هوشی مناسب نقش بر آب کنند.
با این مقاله از «چطور» همراه باشید؛ ما به شما می‌گوییم از انجام کدام کارها اجتناب کنید تا خدایی نکرده آی کیو‌تان پایین نیاید.
۱. غرق شدن در استرس
درست است! متأسفانه امروزه استرس تقریبا جزءِ جدایی‌ناپذیر زندگی روزمره‌ی ماست. درحالی‌که از اثرات زیان‌بار استرس آگاهیم، تقریبا همیشه گرفتارش می‌شویم. انواع و اقسام مشکلات مالی، نگرانی‌های شغلی و کاری، حفظ ظاهر زندگی اجتماعی و خانوادگی حتی اگر در بدترین شرایط ممکن باشد، همگی عوامل استرس‌زایی هستند که باعث تولید هورمون‌های استرس می‌شوند و بدن را دچار انواع و اقسام بیماری‌ها و مشکلاتی می‌کنند که مغز نیز از این آسیب‌ها در امان نیست. برندان کلی (Brendan Kelley) متخصص مغز و اعصاب مرکز پزشکی دانشگاه ایالتی اوهایو معتقد است: «افزایش استرس نه‌تنها عملکرد مغز را تضعیف می‌کند، بلکه احتمال خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را نیز افزایش می‌دهد». زیرا در پس ارتباط بیماری آلزایمر و عملکرد مغز، ردپای تغییرات هورمونی مرتبط با استرس وجود دارد.
۲. اضافه وزن و چاقی
اگر شما هم جزو افرادی هستید که برای تناسب اندام به انگیزهی قوی نیاز دارید، باید بگویم تحقیقات نشان می‌دهد که چاقی در میانسالی عملکرد شناختی مغز را کاهش می‌دهد و در نتیجه خطر ابتلا به زوال عقل افزایش می‌یابد. پس همان‌طور که می‌بینید انگیزهی کافی برای رژیم گرفتن وجود دارد! مطالعه‌ای که در مجله‌ی اپیدمیولوژی در همین زمینه به چاپ رسید گویای این واقعیت است که چاقی و کم‌توانی فکری افراد در نوجوانی و بزرگ‌سالی با هم مرتبط هستند. هرچند چاقی به هزارویک دلیل، یکی از پیچیده‌ترین معضلات پزشکی عصر امروز به‌شمار می‌رود اما نمی‌توان مشکلات و بیماری‌های مرتبط با چاقی یا مؤثر در بروز آن ازجمله آسیب‌های مغزی را انکار کرد یا نسبت به آنها بی‌توجه بود.
۳. خوردن شیرینی زیاد
بسیاری از ما تصور می‌کنیم خوردن شکر فقط سایز کمرمان را افزایش می‌دهد و البته خیلی‌ها به قیمت لذت بردن از شیرینی‌جات با این مسئله کنار آمده‌اند! اما اگر بدانیم شکر سلول‌های مغز را تخریب می‌کند باز هم می‌توانیم به‌آسانی از کنار این واقعیت بگذریم؟! آلن توفیق (Allen Towfigh) متخصص مغز و اعصاب و طب خواب وابسته به کلیسای پروتستان نیویورک درباره‌ی رابطه‌ی مصرف شکر و آسیب سلول‌های مغز می‌گوید: «افراد دیابتی بیشتر در معرض خطر ابتلا به زوال عقل قرار دارند.» براساس مطالعه‌ای که در دانشگاه کالیفرنیا روی چند حیوان آزمایشگاهی صورت گرفت، رژیم غذایی حاوی قند زیاد عملکرد سلول‌های مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد و توانایی شناختی مغز را پایین می‌آورد.
۴. انجام چند کار هم‌زمان
هرچند ممکن است استاد انجام هم‌زمان چند کار باشید و به خودتان هم بابت داشتن این مهارت افتخار کنید اما حتما نمی‌دانید نوشتن ایمیل، هم‌زمان حرف زدن با تلفن یا بحث کردن با یک همکار و در همان حال خوردن وعده‌ی ناهارتان نه‌تنها به مهارت‌هایتان نمی‌افزاید بلکه قادر است عملکرد پردازش مغزتان را هم مختل کند. قسمت جلویی مغز که در ناحیه‌ی پیشانی قرار دارد مرکز اصلی کنترل‌کننده‌ی دقت مغز است که قدرت محدودی برای پردازش دارد. درصورتی‌که سعی کنید بیش از ظرفیت و توانایی مغز به‌طور هم‌زمان برای پرداختن به موضوعات متعدد از آن بهره ببرید، درست مثل زمانی که پنجره‌های متعددی را در ویندوز کامپیوتر باز می‌کنید و سیستم پردازش کامپیوتر اصطلاحا هنگ می‌کند، مغز شما هم متوقف خواهد شد. پس چنانچه تا به حال این‌گونه از مغزتان استفاده می‌کردید چون می‌خواستید در زمان صرفه‌جویی کنید یا فکر می‌کردید این کارتان نشان‌دهنده‌ی مهارت و توانایی ویژه‌ی شماست هرچه زودتر آن را متوقف کنید تا خدایی نکرده به مغزتان آسیب نرسد.
۵. قرار گرفتن در معرض دود سیگار
حتی اگر سیگاری نیستید اما اطراف‌تان پر از جماعت سیگاری است بهتر است هرچه زودتر فکری برای این موضوع بکنید! قرار گرفتن در معرض دود سیگار، مغز را در معرض آسیب مواد سمی قرار می‌دهد. آلن توفیق در این‌باره می‌گوید: «قرار گرفتن در معرض دود سیگار برای مدت زمان طولانی مقدار مونواکسیدکربن را در بدن افزایش می‌دهد؛ مونواکسیدکربن جایگزین ماده‌ی حیاتیِ اکسیژن می‌شود که برای ادامه‌ی حیات بدن و مغز انسان بسیار ضروری است». هنگامی که رگ‌های خونی و سلول‌های عصبی دچار آسیب شوند، توانایی سلول‌های مغز برای برقرای ارتباط مؤثر مختل می‌شود و مغز نمی‌تواند از اطلاعات خود به‌درستی حفاظت کند.
۶. سفرهای هوایی مداوم
با توجه به مطالعه‌ای که در دانشگاه کالیفرنیا در رابطه با عملکرد مغز انجام شده است سفر به مناطق مختلف ریتم طبیعی بدن را مختل می‌کند. از طرفی هنگامی که به‌طور مداوم در سفر به‌خصوص سفرهای هوایی باشید، حافظه و فرایند یادگیری‌تان تا یک ماه بعد از بازگشت از سفر دچار اختلال خواهد شد. دکتر الیزابت لومبارد (Elizabeth Lombardo) روان‌شناس و نویسنده‌ی کتاب «۷ استراتژی مقابله با منتقد درونی‌تان و خلق یک زندگی عاشقانه» معتقد است: «سفرهای متعدد هوایی علاوه بر مشکلات خواب و تغذیه و برهم زدن تنظیم هورمون‌های بدن (که همگی حافظه و فرایند یادگیری را تحت تأثیر قرار می‌دهند) به‌عنوان یک عامل مهم تولید استرس می‌تواند به بدن و مغز انسان آسیب‌های جبران‌ناپذیری وارد کند».
