آدم‌ها به کتاب‌های فلسفی به چشم چیزهای ترسناکی نگاه می‌کنند که با کلمات قلمبه سلمبه‌شان درباره مفاهیم بنیادینی حرف می‌زنند که درک کردن یا نکردن‌شان در نهایت در زندگی روزمره ما هیچ تغییری حاصل نمی‌کند. راستش چندان هم تصور اشتباهی نیست. کتاب‌های فلسفی قدیمی‌تر واقعا چنین ویژگی داشتند و درک و دریافت آنچه می‌گویند و ربط دادنش به زندگی روزمره کار سخت و حتی می‌شود گفت طاقتفرسایی بود. اما در یکی دو دهه اخیر اوضاع فرق کرده است. احتمالا فلاسفه دیده‌اند که کار و کاسبی‌شان کساد می‌شود اگر نتوانند مخاطبان بیشتری را جلب کنند. از آن گذشته مثل بقیه علوم فلسفه هم کم‌کم از آن حالت انحصاری‌اش برای یک طبقه خاص بیرون آمده و حالا کتاب‌هایی منتشر شده که مخاطبانش نه فقط قشر آشنا به فلسفه که همه مردم هستند. شروع این موج در ایران حداقل با کتاب «دنیای سوفی» یوستین گوردر بود. کتابی که در یک بستر داستانی ساده شما را با مسائل بنیادی مورد بحث فلسفه آشنا می‌کرد. اهل کتاب عموما سراغ «دنیای سوفی» رفته‌اند. انتخاب بهترین کتاب های فلسفی یا پنج کتاب برتر فلسفه کار آسانی نیست.
از میان انبوه کتاب‌های فلسفی در بازار پنج انتخاب شخصی دارم که شاید بیشتر به واسطه نویسندگان‌شان برایم عزیز هستند. برخی از آنها دید کاملا مدرنی به فلسفه دارند و آن را تبدیل به یک مفهوم کاربردی برای استفاده از زندگی روزمره کرده‌اند. برخی دیگر هنوز از موضوعات کلی‌تر صحبت می‌کنند اما حتی سوژه‌های آنها هم برایمان آشناست. این وسط یک کتاب کلی‌نگرتر درباره فلسفه و فیلسوفان هم وجود دارد که زبان شیرینی دارد و خواندنش به عنوان اولین قدم احتمالا خالی از لطف نیست. در مطالب بعدی به کتاب‌های تخصصی‌تر فلسفی هم خواهیم پرداخت. فعلا درباره این پنج کتاب بخوانید که حتی غریبه‌ای مثل من را هم با جهان فلسفه پیوند داد.
درباره آزادی
جان استوارت میل/ مترجم: محمود صناعی
این آقای جان استوارت میل از فیلسوفان محبوب من است که اولین‌بار با یکی از ترجمه‌های خشایار دیهیمی از کتاب سوزان لی اندرسون با او و ایده‌اش درباره میل و اراده آشنا شدم. میل به آزادی یکی از اساسی‌ترین مفاهیمی است که میل در کتاب‌هایش رو آن مانور داده. این فیلسوف انگلیسی که در باب سیاست و اقتصاد هم تبحر زیادی داشت یکی از مشهورترین و تاثیرگذارترین متفکران تاریخ در باب لیبرالیسم است. او به «تاثیرگذارترین فیلسوف انگلیسی زبان قرن نوزدهم» هم شهرت دارد. مدتی نماینده مجلس عوام بریتانیا بود. رساله «درباره آزادی» را جان استوارت میل در سال ۱۸۵۹ نوشته و در سال ۲۰۰۲ به شکل کتاب کنونی که ترجمه‌اش را می‌توانید بخوانید منتشر شده است. خواندن کتاب «درباره آزادی» کار ساده‌ای نیست اما ایده‌های میل درباره حقوق مردم بسیار جذاب و خواندنی است و بعد از خواندن حدود ۲۰ صفحه از کتاب کم‌کم لم خواندنش دست‌تان می‌آید. در یک جمله اگر قرار باشد کتاب را تشریح کنیم میل می‌خواهد بگوید دقیقا چه مقدار کنترل از سمت دولت روی مردم و جامعه لازم است تا هم آزادی‌های مردم حفظ شود و هم بنیان جامعه از هم نپاشد. مدل جان استوارت میل از مردم‌سالاری، یک مدل اخلاقی در میان مدل‌های دموکراسی لیبرال است که بر شکوفایی انسان تاکید دارد.
خرید کتاب از فیدیبو
تسلی‌بخش‌های فلسفه
آلن دوباتن/ مترجم: عرفان ثابتی
درباره کتاب‌های «مدرسه زندگی» آلن دوباتن در یک پست دیگر مفصل صحبت کردیم. آن کتاب‌ها بیشتر بعد روانشناسی پیدا می‌کردند اما «تسلی‌بخش‌های فلسفه» کتاب درجه یکی است برای اینکه مشکلات‌تان را با گزیده‌گویی‌هایی فلاسفه به فراموشی بسپارید. از مشکلات رابطه عاطفی‌تان در رنج هستید؟ببینید که شوپنهاور چه می‌گوید. همیشه نگران نظر مردم درباره خودتان هستید؟زندگی سقراط را الگو قرار بدهید. فیلسوف سوییسی معاصر کتاب را در شش فصل تالیف کرده و هر فصل به یکی از مشکلات زندگی روزمره معاصر می‌پردازد و سعی می‌کند برای آن با تعالیم فلسفی اگر نه درمان که التیامی پیدا کند. فصل اول کتاب اشاره می‌کند که چطور سقراط لج مردم آتن را درمی‌آورد و نظریات آنها برایش بی‌اهمیت بود. این فصل مشکل عدم محبوبیت را بررسی می‌کند. فصل دوم مسلک اپیکورها را به عنوان دارویی برای نداشتن پول کافی به شما توصیه می‌کند. سنکا می‌گوید که چطور از رنج ناامیدی نجات پیدا کنید. میشل دومونتنی در فصل چهارم حتی برای بی‌کفایتی هم راه نجات دارد. شوپنهاور داروی قلب‌های شکسته است و نیچه در فصل آخر از رویارویی با مشکلات می‌گوید.
در ستایش عشق
آلن بدیو/ مترجم: مریم عبدالرحیم کاشی
فیلسوف ۸۱ ساله فرانسوی، آلن بدیو یکی از بنیانگذاران دانشکده فلسفه دانشگاه پاریس به همراه میشل فوکو و ژیل دلوز است. بدیو درباره وجود، حقیقت و رخداد به گونه‌ای می‌نویسد که خودش ادعا دارد نه پست مدرن است و نه تکرار آن چیزهایی که مدرنیته می‌گوید. بدیو البته در مورد وقایع سیاسی هم نظریه‌هایی داده است. یکی از مشهورترین‌هایشان اعتراض به احیای کمونیسم است. اما یکی از دغدغه‌های فلسفی جذاب بدیو، عشق است. بدیو می‌گوید: «عشق یک ماجراجویی چسبنده است. عشق واقعی آن است که بر موانعی که زمان، مکان و جهان به صورت مداوم و گاهی بسیار دردناک بر آن وارد می‌کنند، پیروز شود.» بدیو معتقد است که عشق قوی‌ترین پادزهر برای خودپسندی و خودخواهی است که جهان مدرن به ما تحمیل می‌کند. و امیدوارکننده‌ترین پلی که می‌تواند شکاف میان خود و دیگری را پر کند. برای اینکه شما را برای خواندن این کتاب وسوسه کنم چند خطی از مقدمه‌اش را می‌آورم. از آن کتاب‌های خوش‌خوان دوست‌داشتنی است: «من بر این عقیده‌ام که فیلسوف باید دانشمندی تراز اول، شاعری مبتدی و فعالی سیاسی باشد ولی این را نیز باید بپذیرد که پهنه تفکر هرگز از حملات بی‌امان و خشونت‌آمیز عشق مصون نمی‌ماند. فلسفه از عاملان حوزه فلسفه، خواه مرد باشد یا زن، می‌خواهد که در نقش‌های دانشمند، هنرمند، کنشگر و عاشق ظاهر شوند. من این‌ها را چهار شرط فلسفه نامیده‌ام.»
وضع بشر
هانا آرنت/ مترجم: مسعود علیا
از میان پنج کتاب احتمالا خواندن این یکی سخت‌تر از بقیه باشد ولی هانا آرنت فیلسوف محبوب من است. از آن گذشته حیف است با نظریات این زن شگفت‌انگیز آشنا نشوید. این فیلسوف آلمانی‌الاصل آمریکایی متولد ۱۹۰۶ در سن ۶۹ سالگی در اواسط دهه هفتاد درگذشت. او یکی از مهم‌ترین تئوریسین‌های سیاسی قرن بیستم محسوب می‌شود. هجده کتاب و تعداد زیادی مقاله در حوزه فلسفه و بخصوص فلسفه سیاسی نوشته. کارهای او با مفاهیمی چون قدرت (power)، دموکراسی مستقیم، اقتدار (authority) و توتالیتاریسم چالش می‌کنند. آرنت در آلمان شاگرد هایدگر بود و مدتی هم با او رابطه عاطفی داشت. زمان جنگ جهانی دوم مجبور به مهاجرت از کشورش شد و درنهایت هم به آمریکا رفت. کتاب «وضع بشر» را سال ۱۹۵۸ نوشت. به ساده‌ترین زبان می‌شود گفت که کتاب به نسبت میان نظر و عمل می‌پردازد. آرنت میان سه مفهوم زحمت (labor)، کار(work) و عمل (action) تفاوت قائل می‌شود و در کتابش به تفصیل درباره این مفاهیم توضیح می‌دهد. آرنت در این کتابش درباره عمل سیاسی هم توضیح داده است. اگر خواندن کتاب برایتان دشوار بود پیشنهادم این است که اول کتاب «انقلاب» هانا آرنت را بخوانید که زبان ساده‌تر و مفاهیم ملموس‌تری دارد.
تاریخچه کوتاهی از فلسفه
نایجل واربرتون/ مترجم: مریم تقدیسی
نایجل واربرتون فیلسوف انگلیسی ۵۸ ساله است. کتاب‌های زیادی درباب فلسفه، زیبایی‌شناسی و اخلاق کاربردی نوشته است. یکی از کارهای مهم او نوشتن چندین کتاب پایه درباره فلسفه است. از همین کتاب «تاریخچه کوتاهی از فلسفه» بگیرید تا «آثار کلاسیک فلسفه». کتاب‌هایی که بارها تجدید چاپ شده‌اند و جزو پرفروش‌ترین کتاب‌های فلسفی در دنیا هستند. کتاب‌هایی خوش آب و رنگ و شیرین درباره فیلسوف‌ها و نظریات‌شان. اینکه از کجا آمده‌اند و حرف‌شان چه بوده است. در «تاریخچه کوتاهی از فلسفه» اول روبه‌روی سقراط می‌نشینید و سوال و جواب‌های او با بقیه علمای آتن را می‌خوانید. سوالاتی که به ظاهر ساده بودند اما جواب‌های ساده سقراط را راضی نمی‌کرد. شاید باید این کتاب را اول فهرست می‌گذاشتیم. چون کتاب واربرتون قدم اول خواندن فلسفه و دوستی با فلاسفه است.
