در اقتصاد امروز خلاقیت و نوآوری حیاتی است. خلاقیت و ابتکار منجر به سودآوری، خلق محصولات جدید و ایجاد روش‌هایی نو در ارزش‌آفرینی برای مشتریان می‌شود. بنابر پژوهش مؤسسه‌ی حسابرسی و مشاوره‌ی PwC در سال ۲۰۱۵، کسب‌وکارهای آمریکایی سالانه ۱۴۵ میلیارد دلار صرف تحقیق و توسعه می‌کنند. با وجود اهمیت بسیار زیاد نوآوری و خلاقیت، ایجاد و پرورش آن در مدیران و سازمان‌ها دشوار است. در مطالعات شرکت تحقیقات و مشاوره‌ی Conference Board در سال ۲۰۱۵، تعداد ۹۴۳ مدیر اجرایی، «سرمایه‌ی انسانی» و «خلاقیت» را به عنوان ۲ چالش نخست در مسیر رشد کسب‌وکار در بلندمدت نام برده‌اند. «خلاقیت» چالش کلیدی بیشتر سازمان‌هاست و برای پر کردن جای خالی آن باید کار را از رأس سازمان و از مدیران اجرایی آغاز کرد.
شرکت XBInsight داده‌های مربوط به حدود ۵۰۰۰ مدیر در سراسر دنیا و در صنایع مختلف را برای شناسایی ویژگی‌های مشترک مدیران خلاق، گردآوری و تحلیل کرده است. بر مبنای این تحلیل ۵ ویژگی مهم شناسایی شد. مدیران برای تقویت روش تفکر خلاق و نوآور باید این ویژگی‌ها را در خود پرورش بدهند. برای آشنایی با این ویژگی‌ها و پیوستن به جرگه‌ی مدیران خلاق این مطلب را از دست ندهید.
۱. مدیران خلاق ریسک‌ها را مدیریت می‌کنند
مدیران خلاق نسبت به مدیران دیگر امتیاز بالاتری در مدیریت ریسک کسب کرده‌اند. مدیران خلاق در آزمون روش‌های جدید جسور هستند؛ اما هنگامی که امکان رخداد پیامدهای منفی وجود داشته باشد، منطقی عمل می‌کنند. آنها در رویارویی با ریسک و برای حداقل کردن اثر آن، طرح و برنامه می‌ریزند و اقدامات ضروری را مشخص می‌کنند.
اقدامات زیر برای توسعه‌ی رفتارهای منجر به مدیریت بهتر ریسک توصیه می‌شوند:
- فهرستی از ۸ ایده‌ی نوآورانه تهیه کنید. بهترین روش را برای پیاده‌سازی هر یک شناسایی کنید و ۵ موردی را که می‌توان به سرعت پیاده‌سازی کرد، مشخص کنید.
- در تعریف انواع استراتژی‌های توسعه، ریسک‌ها را شناسایی، ثبت و برای مقابله با آنها برنامه‌ریزی کنید.
- به جای فکر کردن عمیق و طولانی درباره‌ی مسائل، با این باور که همه‌ی جواب‌ها را در اختیار دارید شروع کنید و اقدامات لازم را انجام دهید.
- برای جلوگیری از توقف روی یک موضوع خاص هنگام بررسی موقعیت‌ها، زمان مشخصی برای انجام کار تعیین کنید.
- نتیجه‌ی ناخوشایند هر تصمیمی را در نظر بگیرید. اگر می‌توانید با پیامدهای تصمیم‌تان کنار بیایید و به راه‌تان ادامه بدهید، تعلل نکنید و تصمیم‌تان را عملی کنید.
۲. مدیران خلاق کنجکاوند
مدیران خلاق کنجکاوی بیشتری دارند. آنها نشانه‌های بارزی از کنجکاوی را نشان می‌دهند و میل چشمگیری به دانستن و یادگیری دارند. آنها برای کسب آگاهی و دانشی که به تحقق اهداف سازمان کمک می‌کند، تلاش می‌کنند. به‌روز بودن دانش و مهارت‌هایشان، به آنها شایستگی لازم برای رهبری اثرگذار را می‌دهد؛ همچنین کارکنان دیگر را به تغییر طرز تفکرشان تشویق می‌کند.
برای تقویت کنجکاوی، انجام اقدامات زیر را توصیه می‌کنیم:
- مهارت‌ها و دانش‌‌تان را ارزیابی کنید. مشخص کنید این مهارت‌ها چگونه به دستیابی به اهداف بلندمدت کمک می‌کنند. دانش و مهارت‌های دیگری را که در رسیدن به اهداف بلندمدت سازمان مؤثر هستند، شناسایی کنید.
- یک محیط کاری خلق کنید که افراد را به یادگیری و برقراری جریان آزاد دانش و رویکردهای جدید تشویق کند.
- با معرفی اشتباهات و شکست‌ها به عنوان فرصتی برای یادگیری، بروز و نشر افکار نو را تحریک کنید. اشتباهات باعث می‌شوند شما نگاهی به خودتان و محدودیت‌هایتان بیندازید. با بررسی الگوهای رفتاری‌تان می‌توانید برداشت‌ها، محاسبات و رفتارهایی را که منجر به تکرار اشتباهات می‌شوند، شناسایی و آنها را اصلاح کنید.
- زمانی را به فعالیت‌هایی مانند شرکت در کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی که به پیشرفت و توسعه کمک می‌کنند، اختصاص بدهید.
۳. مدیران خلاق، جسورانه مدیریت می‌کنند
مدیران خلاق کنش‌گرا هستند و با قدرت و اطمینان مدیریت می‌کنند. آنها موقعیت‌های دشوار را به فرصت‌هایی برای نمایش قابلیت‌هایشان و پذیرفتن مسئولیت تصمیم‌های مخاطره‌آمیز تبدیل می‌کنند. این مدیران به دنبال جلب توجه دیگران در جلسات و بحث‌ها هستند و بنابراین از نظرهای متفاوت و ناسازگار هراس ندارند.
برای دستیابی به رهبری جسورانه، مدیران باید رفتارهای زیر را در خود تقویت کنند:
- در مواجهه با موقعیت‌های دشوار، جایگزین‌های ممکن را در نظر بگیرید، ریسک‌ها را شناسایی و با آنها مقابله کنید و برای رویارویی با واکنش‌های (شاید منفی) دیگران آماده باشید.
- با وجود مخالفت‌ها و مقاومت‌های احتمالی، نظرات و احساسات‌تان را به روشنی و با قاطعیت بیان کنید.
- باید تفاوت قاطعیت و زورگویی را بدانید. موقعیت‌ها و افرادی را که در هر دو دسته جای می‌گیرند، شناسایی کنید. کلید قاطعیت این است که دیدگاه‌تان را با دیگران در میان بگذارید، بدون اینکه آنها را مجبور به پذیرش آن بکنید.
اثرگذاری رهبران قاطع به این دلیل است که آنها تلاش می‌کنند تا به یک راهِ‌حل برد-برد برسند و به نظر دیگران (حتی وقتی موافق آن نیستند) احترام بگذارند.
- ویژگی‌های مثبت رهبری را در دیگران شناسایی و از آنها تقدیر کنید.
۴. مدیران خلاق از فرصت‌ها به بهترین شیوه بهره می‌برند
مدیران خلاق عملکرد بهتری در بهره‌برداری از فرصت‌ها دارند. آنها با روحیه‌ی کنش‌گری‌شان برای کسب موفقیت پیش‌قدم می‌شوند. چنین مدیرانی پیش از هر اقدامی، موانع را شناسایی می‌کنند؛ اما در دام تحلیل بیش از حد نمی‌افتند. آنها به دنبال عملکرد خوب هستند و قادرند مستقل و با کم‌ترین حمایت برای مدت طولانی کار کنند. آنها همچنین قادرند برای بهره‌گیری از فرصت‌های جدید، به سرعت تغییر رویه بدهند.
برای تقویت این ویژگی، نکات زیر توصیه می‌شوند:
- مشکلات و پس‌رفت‌ها را در مسیر خلق فرصت‌های نو و استراتژی‌های رقابتی جدید ارزیابی کنید. مزیت‌های تغییر وضعیت و پیشرفت را تشخیص بدهید. مثلا مدیر باید پیوسته توانایی‌های تیمش را برای انجام پروژه بررسی کند و تصمیم بگیرد که آیا برای تحقق همه‌ی اهداف و انتظارات در زمان‌بندی معین، به منابع بیشتری نیاز است یا خیر.
- موفقیت‌های قبلی‌تان را بررسی کنید. این فرصت‌ها چه ویژگی‌های مشترکی دارند و چه تهدیدهایی به همراه داشته‌اند؟
- بدانید که لزومی ندارد به تنهایی برای بهره‌گیری از فرصت‌ها اقدام کنید. با درخواست کمک از کارکنان ارزشمند و خبره به طور گروهی اقدام کنید.
۵. مدیران خلاق رویکرد استراتژیک‌شان را حفظ می‌کنند
مطالعات نشان داده است مدیران خلاق امتیاز بالاتری در پیگیری و حفظ رویکرد استراتژیک دارند. این مدیران از روندهای صنعت و آثار آنها بر کسب‌وکارشان آگاهند، شناخت دقیقی از کسب‌وکار، بازار و مشتریان دارند و در شناسایی فرصت‌های استراتژیک یا تهدیدها خبره هستند. این مدیران پیوسته در اجتماعات و رخدادهای مربوط به صنعت حضور دارند تا محیط بیرونی را به خوبی بشناسند. همچنین آن‌قدر در توصیف و معرفی روش‌های مناسب برای پیشبرد کسب‌وکار مهارت دارند که می‌توانند مخالفان را هم متقاعد کنند.
برای تقویت رویکرد استراتژیک باید توصیه‌های زیر را در پیش بگیرید:
- انجمن‌های چندمنظوره را راه‌اندازی کنید و در آنها حضور داشته باشید.
- تحلیل SWOT را انجام دهید. دانش سازمان‌تان را با میزان دانش سازمان‌های رقیب مقایسه و دانش و مهارت‌های لازم را برای اجرای استراتژی سازمان‌تان شناسایی کنید.
- به جای استفاده از فرصت‌های یادگیری اتفاقی، پیوسته فعالیت‌هایی برای آموزش موضوعات مربوط به استراتژی ترتیب بدهید. کار را با تعیین میزان شناخت سازمان‌تان از عوامل مؤثر در رقابت‌پذیری (مثلا به چه دلیل مشتریان محصول یا خدمات شما را می‌خرند)، آغاز کنید. برنامه‌های آموزشی مرتبط با این عوامل تهیه کنید.
- افراد مختلف سازمان را در فرایند برنامه‌ریزی استراتژیک شریک کنید.
- یک استراتژی چندساله شامل گام‌های ضروریِ شما و کارکنان برای رشد کسب‌وکار تهیه کنید. موفقیت‌های پیشین را مشخص و تعیین کنید چگونه می‌توانید آنها را در روندهای آتی تکرار کنید.
چند نکته‌ی قابل توجه
یک ویژگی مهم که مدیران خلاق نسبت به دیگران در آن عملکرد ضعیفی دارند، نظم و ترتیب است. بنابراین سازمان‌ها باید اقدامات نوآورانه را به افرادی که در مدیریت پروژه خبره هستند بسپارند یا ابزار لازم را برای آموزش مدیران خلاق و نوآور برای مدیریت دقیق‌تر و مؤثرتر فراهم کنند.
نتایج دیگر نشان داد شناخت قوی از گرایش مشتریان در تقویت رویکرد استراتژیک نسبت به بازار در رهبران نقش مهمی دارد. کارمندانی که در آغاز مسیر حرفه‌ای‌شان هستند و همیشه در تصمیم‌گیری‌شان دیدگاه مشتری را در نظر می‌گیرند، شناسایی کنید. این اشخاص ممکن است نوآوران آینده باشند! انتخاب این کارکنان مشتری‌محور برای کار در پروژه‌های استراتژیک و کار روی عواملی که تجربه‌ی مشتری را شکل می‌دهند، در تبدیل شدن آنها به مدیران خلاق آینده مؤثر است.
در پایان، بررسی سبک‌های رفتاری افراد با بالاترین سطح خلاقیت و نوآوری، منجر به شناسایی ۴ سبک رفتاری شد.
- مدیران محرک: که احتمال خلاقیت و نوآوری در آنها بیشتر است؛ زیرا تمایل بیشتری به مدون کردن مسیر حرکت‌شان دارند و حاضرند به تنهایی برای خلق رویکردی نو و مبتکرانه برای تولید محصول یا خدمت تلاش کنند.
- مدیران اثرگذار: که نشانه‌های خلاقیت را با استفاده از توانایی متقاعد کردن دیگران به پیگیری روش‌ها و افکار نو، بروز می‌دهند.
- مدیران حمایت‌گر
- مدیران اندیشه‌محور
دو مورد آخر معمولا به مدیران خلاقی تبدیل نخواهند شد. این افراد برای عملی کردن ایده‌های نوآورانه به تشویق و حمایت سازمانی بیشتر و ساختاری که به آنها کمک بکند، نیاز دارند.
به طور کلی داده‌ها نشان‌دهنده‌ی این است که خلاق‌ترین مدیران از ریسک اجتناب نمی‌کنند؛ بلکه آن را مدیریت می‌کنند. این مدیران پیش از اینکه اسیر مشکلات شوند، آنها را پیش‌بینی می‌کنند، کنجکاو هستند و درحالی‌که در کاوش‌هایشان خوش‌بینی را از حد نمی‌گذرانند، از فرصت‌های روشن و قطعی بهره می‌برند. مدیرانی که بیشترین خلاقیت را در رهبری نشان می‌دهند افرادی انگیزه‌بخش و با اثرگذاری بالا، قاطع و مستقل هستند و نکته‌ی مهم‌تر اینکه از کنجکاو بودن هراس ندارند.
