آیا تابه‌حال توجه‌تان به این مسئله جلب شده است که با بالارفتنِ سن دیگر یادگیری سریع آنقدر آسان نیست؟ این مسئله واقعیتی است که شامل حال بیشتر ما می‌شود و وقتی سن‌مان از حد معینی بگذرد، دیگر نمی‌توانیم مثل گذشته ظرف مدت چند ساعت کتاب‌های پیچیده را بخوانیم و همهٔ مطالب را به خاطر بسپاریم. طبیعی است که در ابتدای امر، یعنی به‌محض متوجه‌شدن این موضوع کمی دست‌پاچه شویم و به هول‌وولا بیفتیم. آنچه به‌مراتب حائز اهمیت بیشتر است رویکرد ما در مواجهه با این مسئله است: اینکه در برابر این ناتوانیِ طبیعی سرِ تسلیم فرود می‌آوریم یا آنکه به‌دنبالِ راهکاری برای غلبه بر آن خواهیم بود؟ اگر رویکرد دوم را انتخاب کرده‌اید، در ادامه همراه ما باشید. در این مطلب از ۵ روشی صحبت می‌کنیم که به ما کمک می‌کنند سریع‌تر یاد بگیریم و بیشتر به یاد آوریم.
تقویت مهارت یادگیری و حافظه و نقش آن در بهبود وضعیت زندگی
پیش از آنکه به ذکر جزئیات روش‌ها برسیم، ذکر نکته‌ای خالی از لطف نیست. اگر بتوانید این روش‌ها را به کار ببندید، اشتیاقی برای یادگیری پیدا می‌کنید که تا آخر عمر پایدار می‌ماند. این اشتیاقِ تازه، علاوه بر اینکه حال‌تان را بهتر می‌کند، در افزایش اعتماد به نفس هم تأثیرگذار است.
مثلا تصور کنید مهارت تازه‌ای یاد گرفته‌اید: مهارتی مثل صحبت‌کردن، خواندن و نوشتن به زبانی جدید. این مهارت می‌تواند به‌گونه‌ای کیفیت زندگی شما را بهبود دهد که شاید حتی فکرش را هم نتوانید بکنید. شاید شرکت یا مؤسسهٔ معتبری به تخصص و تسلط شما بر این زبان نیاز داشته باشد و به این طریق فرصت کاری خوب و مناسبی پیدا کنید. شاید حتی تصمیم بگیرید دوران باقی‌مانده از زندگی‌تان را در کشوری سر کنید که زبانش را یاد گرفته‌اید و همان‌جا هم بازنشسته شوید.
فارغ از اینکه مهارت جدید چگونه باعث دگرگونی و بهبود زندگی شما شود، چیزی در این میان هست که جای هیچ شک‌وشبهه در صحت آن نیست: اگر یادگرفتنِ مطالب جدید بازهم مثل سابق برای‌تان لذت‌بخش بشود، روح تازه‌ای به کالبد زندگی‌تان دمیده می‌شود و جان دوباره می‌گیرید. به این صورت انرژی بیشتری پیدا می‌کنید، فعال‌تر خواهید بود و زندگی برای‌تان جالب و مفرح می‌شود. برای این کار از روش‌هایی کمک بگیرید که در ادامه می‌گوییم.
۱. کوتاه نگه‌داشتن جلسه‌های آموزشی
بهتر است تاحدِّامکان زمانی را که به جلسات یادگیری اختصاص می‌دهید محدود کنید. مثلا می‌توانید برای یادگیری مهارتی جدید روزانه سی دقیقه وقت صرف کنید. اگر مهارت موردنظر زمان بیشتری طلب می‌کرد، از همان سی دقیقه شروع کنید و به‌مرور جلسات را طولانی‌تر کنید. در غیراین‌صورت ممکن است، تحت‌تأثیر حجم زیاد اطلاعات تاب‌وتوان ادامهٔ مسیر و تدام بخشیدن به روند یادگیری را از دست بدهید.
مثلا اگر قرار است ساز جدیدی یاد بگیرید (سازی مثل پیانو یا گیتار) بهتر است کمی صبورتر باشید و نخواهید همان ابتدای کار همهٔ مطالب موردنیاز را یاد بگیرید. چنین رویکردی به‌احتمال زیاد اثر معکوس خواهد گذاشت و بهره وری را کم می‌کند: با جلسات طولانی آموزشی نه‌تنها از لحاظ ذهنی خسته می‌شوید بلکه انگشت‌های‌تان را هم اذیت می‌کنید.
به‌جای این کار، سعی کنید جلسات را محدود به همان سی دقیقه کنید اما طی روندی منظم و روزانه. این آهستگی و پیوستگی پیشرفت را به امری مسلم و قطعی تبدیل می‌کند.
همین مسئله راجع‌به کارهای دیگر، مثل مطالعهٔ کتاب دربارهٔ کسب و کار یا رشد و توسعه فردی، هم صدق می‌کند. اگر دوست دارید تمام اطلاعات کلیدی و مهم کتاب را به حافظه بلندمدت بسپارید، بهتر است هر روز یک فصل یا قسمت از کتاب را بخوانید. اگر کل کتاب را با یک‌بار خواندن به پایان برسانید، از بخشی از اطلاعات کلیدی غافل می‌شوید و بعد از مدتی از یادتان می‌رود.
۲. استفاده از روش‌های قدیمی یادگیری
به این مسئله توجه کرده‌اید که امروزه برای آموزش خیلی از مهارت‌ها و تخصص‌ها از کامپیوتر استفاده می‌کنند؟ البته که در کارایی این روش تردیدی نیست اما، درعینِ‌حال، بد نیست اگر گاهی هم به روش‌های قدیمی روی بیاوریم و با استفاده از کاغذ و قلم یادداشت برداری کنیم.
نوشتن مطالب تأثیر یادگیری را دوبرابر می‌کند چراکه، با نوشتن مطلبی که تازه شنیده‌ایم، برای بار دوم به آن اذعان می‌کنیم. درمقابل، اگر این کار را نکنیم، معمولا یک گوش در می‌شود و دیگری دروازه و کمی زمان که بگذرد، مطلب از یادمان می‌رود. به‌علاوه، همین با دست نوشتن، خود، نوعی سرمایه گذاری است و کلماتی که روی کاغذ می‌آیند برای‌مان اهمیت و ارزش پیدا می‌کنند. به این صورت، مطالبی که در حال یادگیری‌شان هستیم بیشتر در خاطرمان می‌مانند.
به‌عنوانِ راهکاری که این روش را کاربردی‌تر کند بد نیست اگر دفترچه یادداشتی تهیه کنید و همیشه همراه داشته باشید. به این صورت، در طول روز، هر زمان ایده یا فکر جدیدی به ذهن‌تان برسد، می‌توانید آن را روی کاغذ بیاورید. همراه‌داشتنِ دفترچه‌یادداشت در طول جلسات کاری و سخنرانی هم می‌تواند مفید باشد و، در این حین، می‌توان موضوعات کلیدی مرتبط با کار را ثبت کرد و بعدا مورداستفاده قرار داد.
۳. خواب کوتاه نیمروزی
نتایج مطالعات صورت‌گرفته دراین‌باره حاکی از آن بوده است که وقتی مغز حجمی زیاد از اطلاعات دریافت می‌کند، می‌توانیم با چرت‌زدن در طول روز به ذخیرهٔ بهتر آن‌ها کمک کنیم. خواب کوتاه نیمروزی، در کنار اختصاص دادن ۷-۸ ساعتِ توصیه‌شده به خواب شبانه، موجب تقویت بازهٔ زمانی توجه [بازهٔ زمانی توجه، به انگلیسی Attention Span، به زمانی اشاره دارد که می‌توانیم توجه‌مان را معطوف به موضوعی خاص کنیم] و افزایش آگاهی ذهنی می‌شود.
به‌علاوه، خواب بعد از ظهر به ناخودآگاه ذهن در پردازش اطلاعاتی که وارد خودآگاه ذهن شده‌اند کمک می‌کند.
با این اوصاف، دیگر فرقی نمی‌کند هدف‌تان مطالعه برای امتحان دانشگاه یا مدرسه باشد یا آماده‌شدن برای سخنرانیِ کاری مهمی که پیش رو دارید یا حتی به خاطر سپردنِ مطالبی که در این نوشته عنوان شده‌اند. درهرصورت می‌توانید با چرت‌زدن اطلاعات لازم را بهتر و مؤثرتر به ذهن بسپارید و ثبت‌شان کنید. با این روش، عملکرد مغز و حافظه در بهترین حالتِ ممکن قرار می‌گیرد.
اگر با وجود این توضیحات هنوز هم راجع‌به فواید خواب بعد از ظهر برای یادگیری قانع نشده‌اید، نظر شما را به تحقیقی که دراین‌خصوص انجام گرفته است جلب می‌کنیم:
براساسِ بررسی‌های محققان دانشگاه سارلند آلمان، مشخص شد که ۴۵-۶۰ دقیقه خواب کوتاه در طول روز کارکرد مغز را به‌طور چشمگیری بهبود می‌دهد. به باور محققان آلمانی، فرایند یادگیری و کارکرد حافظه پس از چنین خوابی تا ۵برابرِ حالت عادی بهبود پیدا می‌کند.
۴. اجتناب از به عهده گرفتنِ چند وظیفه درآنِ‌واحد
وقتی در حال یادگیریِ مطلب یا مهارتِ تازه‌ای هستیم، لازم و ضروری است که صددرصدِ حواس‌مان را معطوف به کاری کنیم که در لحظه انجام می‌دهیم.
مثلا کسی را در نظر بگیرید که در حالِ یادگیری زبان اسپانیایی است و، هم‌زمان با این کار، شام هم تدارک می‌بیند و ایمیلش را هم چک می‌کند. ممکن است پیش خودش فکر کند که چندوظیفگی بهره‌وری را بیشتر می‌کند اما واقعیت دقیقا خلافِ این طرزِ فکرِ او است. همین شخص اگر سی دقیقه را به‌طور متمرکز وقف یادگیری زبان اسپانیایی کند و بعد به کارهای دیگرش برسد، به نتایج به‌مراتب بهتری می‌رسد.
در اداره‌جات، شرکت‌های خصوصی و… کسانی هستند که درآنِ‌واحد چند وظیفه و کار مختلف را به عهده می‌گیرند. خیلی‌ها با دیدن این افراد به این فکر می‌کنند که چقدر سرشان شلوغ است و حتما کارشان حسابی مولد و پربار است. اما این تنها ظاهر قضیه است و این‌ها در حقیقت از زمان و انرژی‌شان به‌شکل ناکارآمد استفاده می‌کنند.
چنین کاری مثل آن است که بخواهیم درآنِ‌واحد بدویم، برقصیم و چرخ بزنیم: نه‌تنها از پسِ انجام‌دادن درست و اصولی هیچ‌یک برنمی‌آییم، بلکه در نظر دیگران مضحک جلوه می‌کنیم و مسخرهٔ خاص‌وعام می‌شویم.
۵. نوشیدن آب بیشتر
کسانی هستند که نوشیدنی‌های گازدار یا نظایر این‌ها را جایگزین آب می‌کنند. با این طرز فکر که شکر موجود در این نوشیدنی‌ها باعث افزایش انرژی می‌شود. این طرز فکر درست نیست و، در واقعیت امر، نوشیدنی‌های گازدار سطح انرژی و میزان قند خون را به‌طور خطرناکی بالاوپایین می‌کنند. به این معنا که یکی‌دو ساعت حسابی پرانرژی می‌شوید، اما ناگهان سطح انرژی پایین می‌آید و احساس خستگی به سراغ‌تان می‌آید.
با مصرف مداومِ این نوشیدنی‌ها به‌مرور احساس خستگی خواهید کرد. به‌علاوه، برای سلامتی عمومی بدن هم مضر هستند و نباید فراموش کرد که برای تأمین آب روزانهٔ بدن نمی‌توان روی این نوشیدنی‌ها حساب کرد. دراین‌صورت، احتمال کم آبی بدن وجود دارد که خطرناک است.
مصرف ۲-۳ لیتر آب در طول روز می‌تواند از جهات مختلف تأثیرگذار و مفید باشد. پیش‌گرفتنِ این روند علاوه بر اینکه باعث افزایش انرژی و بهتر شدن اشتها می‌شود، برای کارکرد بهتر مغز هم مفید است. مصرف مداوم آب کافی در طول روز و محدودکردنِ استفاده از نوشیدنی‌های گازدار و نظایر آن راهکار دیگری است برای اینکه سریع‌تر یاد بگیریم و بیشتر به یاد آوریم.
براساسِ نتایج یکی از تحقیقاتی که دراین‌خصوص صورت گرفته مشخص شد، دانش‌آموزانی که آبِ کافی در طول روز مصرف می‌کردند، در مقایسه با سایرین، بهتر به سؤال‌های امتحانی پاسخ می‌دادند.
جمع‌بندی
این بود پنج روش برای اینکه سریع‌تر یاد بگیریم و بیشتر به یاد آوریم. برای عملی‌کردن آنچه گفته شد به زحمت و کار چندان زیاد نیاز نیست و با یکی‌دو تغییر کوچک در عادات روزمره می‌توان این کار را انجام داد. مطمئن باشید نتیجهٔ کار ارزش وقت‌گذاشتن را دارد.
وقتی سریع‌تر یاد بگیرید و حافظه‌تان تقویت شود، انگیزه و اعتماد به نفس بیشتری پیدا می‌کنید و امکان انجام‌دادنِ کارهایی که قبلا برای‌تان حکمِ رؤیاهایی دست‌نیافتنی را داشتند از همیشه محتمل‌تر می‌شود. شاید با مهارت‌های جدیدتان بتوانید دوباره به دانشگاه برگردید و در رشتهٔ موردعلاقه تحصیل کنید. شاید بتوانید برای کسب‌وکارِ شرکتی که همیشه به فکر راه‌اندازی‌اش بوده‌اید برنامه ریزی را شروع کنید. شاید حتی انگیزهٔ کافی برای شروع‌کردن کتابی را پیدا کنید که همیشه دوست داشته‌اید برای نوشتنش دست‌به‌قلم شوید.
اگر نگرانی از بابت سن‌وسال را کنار بگذاریم و با استفاده از آنچه گفته شد خودمان را برای یادگیری مهارت‌های جدید آماده کنیم، قدم مهمی درجهتِ بهترکردنِ وضعیت زندگی برداشته‌ایم.
پس تردید را کنار بگذارید و به فکر جوابی برای این سؤال باشید: مهارت یا تخصصی که می‌خواهید یاد بگیرید چیست؟
