شبکههای اجتماعی ما را احاطه کرده‌اند. هرجا می‌رویم و هر کاری که می‌کنیم، این شبکه‌ها در زندگی‌مان حضور دارند. این شبکه‌ها ابعاد مثبت و منفی را توأم با هم دارند و می‌توانند به هر دو صورت بر سلامت روان ما اثر بگذارند. مطالعات مختلفی اعلام می‌کنند که اینستاگرام و فیسبوک و … باعث افسردگی، انزوا و اختلالات خواب می‌شوند، اما این تنها یک روی سکه است و بسیاری از کارکردهای مثبت مانند تشویق به فعالیت‌های سیاسی و مدنی نیز از طریق آن امکان‌پذیر است. ضمن اینکه برای برقراری ارتباط با دیگران نیز می‌توانند بسیار مفید واقع شوند. همراه ما باشید، در این مقاله می‌خواهیم به شما بگوییم قبل از پست عکس سلفی در شبکههای اجتماعی به چه سؤال‌هایی باید جواب بدهید.
دو درس مهم می‌توان از تحقیقات و پژوهش‌های روانشناسی درباره‌ی شبکههای اجتماعی دریافت کرد: نخست اینکه، اگر حضور در شبکههای اجتماعی بدل به نوعی اعتیاد بشود، سلامت روح و روان قطعا به مخاطره می‌افتد. محققان اعتیاد به شبکههای اجتماعی را این‌گونه تعریف می‌کنند: توجه و دل‌مشغولی بیش‌ازحد نسبت به فعالیت‌های شبکههای اجتماعی که نتیجه‌ی محرکی غیرقابل‌کنترل است و اختصاص‌دادن وقت و تلاشی زیاد به این شبکه‌ها، به طوری که فرد از سایر فعالیت‌های مهم زندگی خود بازمی‌ماند.
موضوع دوم این است که آنچه در شبکههای اجتماعی انجام می‌شود، بسیار حائز اهمیت است. برای مثال استفاده‌ی منفعلانه از این شبکه‌ها، تأثیراتی منفی بر اخلاق و روان دارد. اما حضور فعال و مشارکت می‌تواند باعث بهبود روحیه و حس مشارکت در جامعه را به فرد بدهد.
از میان کاربردها و فعالیت‌های ممکن در شبکههای اجتماعی، سلفی‌گرفتن بحث‌برانگیزترین آنها است و ابعاد آن کاملا مشخص نیست. برای مثال، علی‌رغم حرف‌و حدیث‌های بسیار، هیچ نشانه‌ی مستدلی مبنی بر ضعف عزت نفس در افرادی که سلفی‌های زیادی از خود پُست می‌کنند، وجود ندارد. برای قضاوت در این‌باره که چنین رفتاری در شبکههای اجتماعی آثار مخربی بر روان دارد، باید قضیه را بیشتر بررسی و تحلیل کرد. در این نوشته از سلفی به عنوان نماینده‌ی تمام تصاویری که در شبکههای اجتماعی منتشر می‌شود، یاد می‌کنیم؛ حتی اگر تصویر و عکس گرفته‌شده در قاموس سلفی تولید نشده باشد و شخص دیگری تصویر را برداشته باشد.
پس قبل از پست‌کردن عکس‌های سلفی‌تان در شبکههای اجتماعی این ۳ سؤال را از خودتان بپرسید. اگر هم والدین فرزندی نوجوان هستید سعی کنید، پاسخ‌دادن به این پرسش‌ها را در او به عادتی همیشگی نهادینه سازید:
۱. آیا هدفم از انتشار این عکس این است که می‌خواهم دیگران نسبت به من حس بهتری داشته باشند؟
به نظر طبیعی می‌رسد. گاهی‌اوقات، زمانی که حس خوبی نسبت به ظاهر خود نداریم، سعی می‌کنیم با انتشار تصویر خوبی از خود در شبکههای اجتماعی، اصطلاحا «به‌به و چه‌چه» دیگران را بخریم و با لایک‌ها و کامنت‌های بقیه اعتماد به نفس از دست‌رفته را بازگردانیم. اما خبر بد در این‌باره این است: انتشار چنین تصاویری در شبکههای جمعی باعث نتایج منفی درباره‌ی تصورمان از ظاهری که داریم می‌شود. ازجمله خروجی‌ها و مشکلاتی که در پی این موضوع به وجود می‌آید، می‌توان به نارضایتی از بدن و مشکلات در خوردن غذا و تغذیه اشاره کرد.
از سوی دیگر نظراتی که دیگران درباره‌ی تصویر منتشرشده ابراز می‌دارند، نوعی تعریف گذرا و لحظه‌‌ای است که باعث می‌شود عمر شادی شما از این بابت و اعتمادبه‌نفسی که دریافت می‌کنید، بسیار کوتاه و مقطعی باشد. هر چقدر تمرکز روی ظاهر بیشتر بشود، میزان رضایت فرد از آن کمتر خواهد بود. نکته‌ی دهشتناک دیگر این است که دیگران برای تصویر ارائه شده نظرات و نقدهای منفی بگذارند. در این صورت حس‌وحال فرد از بد هم بدتر خواهد شد.
نباید اجازه بدهیم که شبکههای اجتماعی بدل به متر و معیاری برای ظاهر ما بشوند. اگر لایک‌ها و کامنت‌ها واقعا به شما احساس زیبایی می‌دادند، دیگر نباید به دنبال استمرار این حس می‌بودید.
۲. آیا خود واقعی‌ام را در شبکههای اجتماعی به نمایش می‌گذارم؟
تفاوت زیادی میان حقیقت شما و تصویری که برای مردم ارائه می‌دهید، وجود دارد. درواقع میان خود واقعی و تصویر ایده‌آلی که از خود به نمایش گذاشته می‌شود، تمایزات زیادی وجود دارد. از خود بپرسید که آیا تصویری که می‌خواهید منتشر کنید، نشان‌دهنده‌ی خود واقعی‌تان است یا خیر؟ یا با روتوش‌کردن و استفاده از انواع فیلترها، کسی را در معرض دید عموم قرار می‌دهید که واقعی نیست؟
تصاویری که منتشر می‌کنید فقط روح و روان خودتان را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد، بلکه دنبال‌کنندگان و دوستان‌تان نیز از آن اثر می‌پذیرند. واقعیت این است که ما نمی‌توانیم و نباید ظاهر زندگی دیگران را با باطن زندگی خودمان مقایسه کنیم. وقتی همه مرتبا تصاویری روتوش شده و غیرواقعی منتشر می‌کنند، آیا کار عاقلانه‌ای است که مقایسه صورت بدهیم و خود را با چیزی غیرواقعی وارد رقابت کنیم؟
واقعیت این است که آدم‌های واقعی جوش می‌زنند، صورت‌شان چین و چروک دارد، لک و نقص و … در ظاهر کاملا عادی است و همه دارند. واقعیت این است که همه‌ی ما پیر می‌شویم، روزهایی خسته و ناامید هستیم و گاهی موهایمان به خوبی عکس‌های فوتوشاپ‌شده، حالت نمی‌گیرد. با پالایش این واقعیت‌ها، انرژی زیادی را صرف ارائه‌ی چیزی دروغین می‌کنیم و فرصت‌هایمان برای برقراری ارتباطاتی سالم و حقیقی را سر به نیست می‌کنیم.
پس تمام تلاش‌تان را به کار بگیرید تا به جای عرضه و انتشار تصاویری غیرحقیقی و بیهوده، چیزی را به دیگران نشان بدهید که واقعیت دارد و واقعیت شما و آنچه را برای‌تان مهم است، عیان می‌کند.
۳. آیا این تصویر را به این خاطر منتشر می‌کنم که افسرده و عصبی هستم؟
درموقع افسردگی و عصبانیت، به‌طور طبیعی میل داریم که به سراغ دیگران برویم، اما این ارتباط در قالب سلفی‌گذاشتن و … قطعا روش چندان مناسبی برای برقراری ارتباط نیست. محققان دریافته‌اند که تأثیرات گذرای شبکههای اجتماعی باعث تقویت خلق‌وخوی منفی و کاهش رضایت از زندگی می‌شود. این تحقیقات که رابطه‌ی مستقیمی میان افسردگی، عصبی‌بودن و شبکههای اجتماعی یافته است، نشان می‌دهند که دختران جوان و نوجوان بیشتر درگیر این معضل و اعتیاد به شبکههای اجتماعی می‌شوند.
شاید دریافت واکنش‌های مثبت دیگران در این شبکه‌ها روحیه‌تان را کمی افزایش دهد، اما واقعیت این است که راه‌های مؤثرتر دیگری برای مقابله با افسردگی و … وجود دارند: ورزش کردن، نگهداری از حیوانی خانگی، ارتباط حضوری با شخصی که دوستش دارید یا نیکوکاری و مهربانی با دیگران.
هر یک از روش‌های نام‌برده بسیار بهتر از حضور در شبکههای اجتماعی و دریافت تأییدهای گذرا به شما کمک خواهند کرد. اگر حضور در شبکههای اجتماعی به مشکل و جدلی آزاردهنده برای‌تان بدل شده است، حتما باید به متخصصی آگاه مراجعه کنید.
