بیشتر والدین سعی می‌کنند در حد توانشان بهترین پدر و مادر برای فرزندانشان باشند، اما همیشه هم این‌طوری نیست. بعضی از کارها بیش از آنکه مفید باشند، آسیب‌زا هستند. خیلی از رفتارهای آسیب‌زا در تربیت فرزند ممکن است ارادی نباشند. اگر با این رفتارها آشنا شویم، راحت‌تر می‌توانیم آنها را کنار بگذاریم. در این مقاله، ۳۳ رفتار آسیب‌زا را با هم مرور می‌کنیم که همین امروز باید از آنها دست بکشید. تا پایان با ما همراه باشید.
۱. احساس شکست و ناتوانی
درست نیست که دائم احساس شکست و ناتوانی کنید. هر اشتباه در تربیت فرزندتان را به چشم فرصتی برای یادگیری ببینید. طبیعی است که بعضی مواقع تصمیم اشتباهی بگیرید یا رفتار نادرستی با فرزندتان داشته باشید. اجازه بدهید فرزندانتان هم از اشتباهات شما درس بگیرند. این‌طوری آنها هم یاد می‌گیرند که چطور تهدیدها را به فرصت تبدیل کنند. از اشتباه‌کردن نترسید!
۲. انجام‌دادن تمام کارهای بچه‌ها
معمولا والدین تلاش می‌کنند که زندگی را برای فرزندانشان ساده کنند، اما این کار همیشه هم درست نیست. اجازه بدهید بچه‌ها مستقل بار بیایند و برای مستقل‌شدن تمرین کنند. مثلا اگر فرزندتان لیوان شیر را روی پیشخوان وارونه کرد، اجازه بدهید خودش آنجا را تمیز کند. بچه‌ها با آزمون و خطا می‌توانند مهارت‌های جدید بیاموزند. همچنین وقتی اجازه بدهید کارها را تنهایی انجام بدهند، نشان داده‌اید که به توانایی آنها اعتقاد دارید.
۳. بی‌توجهی به همسر
به فرزندانتان نشان دهید که ازدواجتان برای شما اولویت دارد. زمانی را فقط با همسرتان بگذرانید و به بچه‌ها بگویید که نباید در این زمان مزاحمتان بشوند. فراموش نکنید که فرزندتان نباید عشق و محبت شما به همسرتان را کم کند.
۴. جنگ و جدال سر چیزهای کوچک
اگر فرزندتان دوست دارد پیراهن چهارخانه و شلوار خال‌خالی‌اش را با هم بپوشد، خب چه اشکالی دارد؟ به او اجازه بدهید این کار را بکند. سر هر چیز کوچکی با او بحث نکنید. این‌طوری خودتان هم خسته می‌شوید! در موقعیت‌های بی‌ضرر کوچک با او موافقت کنید. این‌طوری وقتی با او مخالفت می‌کنید، بیشتر تصمیمتان را قبول می‌کند.
۵. نسپردن مسئولیت به کودک
اگر هیچ مسئولیتی به فرزندتان ندهید، ممکن است در آینده انسانی بی‌مسئولیت شود. مسئولیت کارهای کوچک روزمره را به او بسپارید. این‌طوری هم خودتان زمانی برای استراحت دارید و هم کودکی مسئولیت‌پذیر تربیت می‌کنید.
۶. زیاده‌روی در برنامه‌ریزی برای بچه‌ها
بچه‌ها باید مهارت‌های جدید بیاموزند و والدین هم باید طوری برنامه‌ریزی کنند که فرزندانشان چیزهای جدید یاد بگیرند. این کار خیلی هم خوب است، اما برخی مواقع والدین زیاده‌روی می‌کنند. اجازه بدهید بچه‌ها برای بازی‌کردن هم زمان داشته باشند. آنها با بازی خیلی چیزها را یاد می‌گیرند. بچه‌ها با بازی یاد می‌گیرند چطور با دیگران مذاکره کنند و با آنها کنار بیایند. این فرصت را از آنها دریغ نکنید.
۷. بی‌توجهی‌کردن به نیازهای خود
بیشتر والدین خود را وقف فرزندانشان می‌کنند و برای خود وقت نمی‌گذارند. این کار اشتباه است. زمانی را به انجام فعالیت‌های دلخواه خود اختصاص بدهید. با این کار والدین سالم‌تر و شادتری خواهید بود.
۸. استفاده بیش از حد از تکنولوژی
نمی‌توان منکر این قضیه شد که استفاده از تکنولوژی و ابزارهای دیجیتال بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی ما شده است. کارهایی هستند که بدون تکنولوژی نمی‌توان انجامشان داد، مثل:
- انجام وظایف شغلی؛
- انجام امور تحصیلی بچه‌ها؛
- ارتباط با خانواده و دوستان.
با این حال، بهتر است زمانی را هم به خانواده اختصاص بدهید و در فواصل زمانی مشخص، از ابزارهای دیجیتال فاصله بگیرید.
۹. عجله‌کردن در همه کارها
اگر مدام به فرزندتان می‌گویید «زود باش!» یا «عجله کن!»، شاید وقتش شده که سرعت خود را کم کنید و دلیل این‌همه عجله را بفهمید. عجله‌کردن همیشه هم خوب نیست. خیلی وقت‌ها زیادی عجله‌کردن نشانه ضعف مدیریت زمان است. بی‌نظمی هم دلیل دیگری برای این مسئله است. به‌جای این کار، طوری برای اعضای خانواده برنامه‌ریزی کنید که به همه کارها برسند.
۱۰. تلاش برای اینکه هر لحظه کنار هم باشید
بعضی از والدین از اینکه هر روز هفته و هر ساعت از روز در کنار فرزندشان نباشند، احساس گناه می‌کنند. این فکر نه تنها اشتباه است، بلکه سالم هم نیست. از زمانی که در کنار فرزندانتان هستید لذت ببرید، اما اجازه بدهید زمانی هم تنها باشند. اجازه بدهید با هم‌سالان خود بازی کنند و دوست‌های جدید پیدا کنند.
۱۱. لوس‌کردن بچه‌ها
والدین معمولا دوست دارند بچه‌هایشان همیشه شاد باشند، اما این همیشه هم ممکن نیست. باید با خواسته‌های غیرمنطقی و زودگذر بچه‌ها مخالفت کرد. به‌جای موافقت با همه‌چیز، به آنها یاد بدهید که چطوری به دیگران کمک کنند و چطوری برای رسیدن به هدف‌هایشان تلاش کنند. بچه‌ها را لوس نکنید.
۱۲. بیش از حد پول خرج‌کردن
خریدن جدیدترین بازی‌های کامپیوتری و به‌روزترین لباس‌ها برای کودکان فشار اقتصادی فراوانی بر والدین وارد می‌کند. به‌جای اینکه در برابر هوس‌های زودگذر فرزندتان تسلیم شوید، به او پس‌اندازکردن را یاد بدهید. آموزش مهارت‌های مدیریت دارایی به کودکان برای بزرگ‌سالی آنها هم مفید است.
۱۳. یادندادن قدردانی به کودکان
فراموش نکنید که به فرزندانتان یاد بدهید قدردان چیزهای خوب باشند. معمولا والدین به کودکانشان یاد می‌دهند که از کلمات «لطفا» و «ممنون» استفاده کنند. این کار خوبی است، اما مطمئن شوید که بچه‌ها واقعا یاد بگیرند این کلمات چه مفهومی دارند.
۱۴. تلاش برای اینکه شبیه بقیه والدین شوید
امروزه برخی از والدین از شبکه‌های اجتماعی مثل اینستاگرام برای پُزدادن و اغراق در همه‌چیز استفاده می‌کنند. بسیاری از والدین هم تلاش می‌کنند شبیه آنها شوند. استفاده از تجربه‌های دیگران خوب است، اما به اهداف خود هم فکر کنید. به‌جای آنکه تلاش کنید شبیه بقیه شوید، روی کشف توانایی‌های خود تمرکز و تلاش کنید که به اهداف خود در زندگی برسید.
۱۵. نادیده‌گرفتن رفتارهای بد بچه‌ها
وقتی فرزندتان به شما بی‌احترامی می‌کند یا با خواهر و برادرش دعوا می‌کند، راحت‌ترین کار این است که مداخله نکنید و رفتارهای او را نادیده بگیرید. این کار روشی تربیتی است، اما همیشه هم فایده ندارد. بچه‌ها برای اینکه درست رفتارکردن را یاد بگیرند به راهنمایی والدینشان نیاز دارند. همچنین خیلی از مسائل کوچک هستند که اگر نادیده گرفته شوند، به مشکلات بزرگ تبدیل می‌شوند.
۱۶. صحبت‌نکردن درباره موضوعات مهم
با بزرگ‌شدن فرزندتان شاید موضوع صحبت‌هایتان تغییر کند، اما اهمیتشان کم نمی‌شود. سعی کنید همیشه با کودکان راجع به موضوعات مهمی صحبت کنید که در آینده با آنها روبه‌رو می‌شوند. صحبت راجع به موضوعاتی مثل سلامت جنسی و ایجاد رابطه سالم با جنس مخالف را هیچ‌وقت به تعویق نیندازید. به‌جای اینکه صبر کنید تا مشکلی پیش بیاید، روش پیشگیرانه را به کار ببرید و پیش از آنکه دیر شود، با او درباره موضوعات مهم زندگی صحبت کنید.
۱۷. تناقض در روش تربیتی
روش تربیتی متناقض نه‌تنها به بچه‌ها چیز باارزشی یاد نمی‌دهد، بلکه آنها را گیج هم می‌کند. برای تربیت فرزندتان برنامه‌ریزی کنید و طبق همان برنامه پیش بروید. درست است که باید از روش‌های تربیتی روز استفاده کنید، اما روش‌های متناقض هم جواب نمی‌دهد. درست نیست یک روز فرزندتان را به‌دلیل رفتاری اشتباه از چیزی محروم کنید و هفته بعد همان اشتباه را از او ببینید و سکوت کنید. روی اهداف بلندمدت خود متمرکز شوید و سعی کنید طبق برنامه‌ای پیش بروید که برای تربیت فرزند خود دارید.
۱۸. چشم‌پوشی از عادت‌های بد
از عادت‌های بد بچه‌ها چشم‌پوشی نکنید. عادت بدی مثل جویدن ناخن ممکن است به بروز عفونت در ناخن‌ها منجر شود. به فرزندتان کمک کنید عادت‌های بدش را ترک کند. با او صحبت کنید و راه‌هایی برای ترک عادت‌های بد به او نشان بدهید. او را تشویق و از او حمایت کنید تا عادت‌های بد را کنار بگذارد.
۱۹. یادندادن فوت‌وفن شهرنشینی به بچه‌ها
فوت‌وفن شهرنشینی تنها به عبور از خیابان خلاصه نمی‌شود. باید به بچه‌ها یاد داد که هنگام عبور از خیابان به هر دو طرف نگاه کنند، اما این کافی نیست. با فرزندانتان راجع به نکات ایمنی دوچرخه‌سواری یا نکاتی که باید هنگام بازدید از فروشگاه‌ها و پاساژها در نظر داشته باشند هم حرف بزنید. به بچه‌ها یاد بدهید که اگر در خیابان غریبه‌ای به آنها نزدیک شد، چه‌کار کنند. به آنها تأکید کنید که به غرایز خود اعتماد کنند. اگر چیزی اشتباه یا ناامن به نظر می‌رسد، احتمالا همین‌طور است. به این کار زیاده‌روی یا بیش از اندازه واکنش نشان‌دادن نمی‌گویند، ولی حتی اگر این‌طور باشد هم مهم نیست. احتیاط کردن بهتر از به‌خطرافتادن است.
۲۰. اجازه‌دادن برای داشتن دوستان ناباب
هر پدر و مادری دوست دارد که فرزندش با هم‌سالان خود معاشرت و دوستان جدید پیدا کند. این کار خیلی هم خوب است، اما اگر دوستان دقیقا آن‌طور که می‌خواهید نباشند، شاید بهتر باشد که مداخله کنید. مطمئن شوید که فرزندتان می‌داند دوستی سالم چیست و چطور می‌توان دوستان ناباب را تشخیص داد. آموزش روابط سالم به فرزندتان باعث می‌شود که در آینده از دردسرهای بزرگ نجات پیدا کند. بهترین کار این است که با او صحبت کنید و نگرانی‌هایتان را با او در میان بگذارید. به فرزندتان یاد بدهید که برای هر چیزی حدومرز تعیین کند.
۲۱. تحمیل دوستی به فرزندتان
اجازه بدهید فرزندتان خودش برای خودش دوست انتخاب کند. بسیاری از والدین برای فرزندشان دوست انتخاب می‌کنند، در حالی که ممکن است او هیچ علاقه‌ای به این کار نداشته باشد. این درست نیست که بچه‌ها را تحت فشار بگذاریم تا با کسی دوست شوند. نباید آنها را مجبور کرد به دوستی پیام بدهند که برای او انتخاب کرده‌ایم یا با او وقت بگذرانند. کمک به ایجاد رابطه سالم برای بچه‌ها خوب است، اما اجبار به دوستی‌هایی که هیچ علاقه‌ای به آن ندارند محکوم به شکست است. اگر دوستی که فرزندتان انتخاب کرده مشکلی ندارد، برای دوستی با او خیلی هم مناسب است.
۲۲. زود عصبانی‌شدن
یکی از فرزندانتان گیره فلزی را در پریز برق فرو می‌کند. دیگری بی‌اجازه سراغ وسایل شخصی شما می‌رود. همه این کارها حتما شما را خسته و ناامید می‌کنند، اما زود از کوره دررفتن و فریادکشیدن راه‌حل مناسبی نیست. فریادکشیدن را تمام کنید و دنبال راهی بهتر برای برقراری ارتباط با بچه‌ها باشید. این‌طوری آنها بیشتر به حرف شما گوش می‌دهند.
۲۳. بی‌توجهی به فرزندان
بازی‌های تلفن همراه یا پرسه‌زدن در شبکه‌های اجتماعی ممکن است باعث بی‌توجهی والدین به مسئولیت‌های خانه و خانواده شود. گزارشی آماری در سال ۲۰۱۴ منتشر شد که نشان می‌داد حدود ۶۲درصد از کودکان ۶ تا ۱۲ساله احساس می‌کنند والدینشان به آنها بی‌توجهی می‌کنند. برای اینکه شبیه این والدین نشوید، سعی کنید زمانی که کنار فرزندتان هستید، همه حواستان را به او بدهید.
با انجام این کارها نشان می‌دهید که حواستان به او هست:
- وقتی با او به پارک می‌روید، گوشی را کنار بگذارید؛
- هنگام انجام تکالیفش گوشی را کنار بگذارید؛
- به رویدادهای ورزشی و مراسم مدرسه او توجه داشته باشید؛
- اگر در خانه کار می‌کنید، فضای اختصاصی برای کار خود درست کنید تا مجبور نباشید زمان انجام کارهایتان به او هم توجه کنید.
۲۴. تلاش برای بزرگ‌کردن بچه‌هایی بی‌نقص
هیچ انسانی کامل نیست و بچه‌های شما هم همین‌طور. تلاش برای تربیت کودک بی‌نقص فایده‌ای ندارد. نه‌تنها این کار ممکن نیست، بلکه به عزت‌نفس کودک هم آسیب می‌زند. فشار روی بچه‌ها برای اینکه بی‌عیب‌ونقص رفتار کنند، بر تحصیل و حتی زندگی آنها تأثیر منفی می‌گذارد. نمره خوب گرفتن یا تلاش برای درست رفتارکردن خیلی خوب است، اما یادگیری واقعی زمانی اتفاق می‌افتد که کودک بتواند اشتباه کند.
۲۵. غفلت از چیزهای کوچک
تمام تلاشتان را بکنید که فرزندتان متوجه چیزهای کوچک زندگی هم بشود. قبل از آنکه فکرش را بکنید، او بزرگ می‌شود و چیزهای کوچک را از یاد می‌برد. به او یاد بدهید که از کوچک‌ترین چیزها برای لذت از زندگی استفاده کند. به او بفهمانید که برای شادبودن نیازی به اسباب‌بازی‌های گران‌قیمت ندارد. چیزهای کوچکی مثل شام‌پختن هم می‌توانند خاطره‌انگیز شوند.
۲۶. مجبورکردن بچه‌ها به غذاخوردن
همه والدین دوست دارند که بچه‌هایشان تغذیه سالمی داشته باشند. بیشتر آنها بچه‌ها را به خوردن غذاهای سالم مجبور می‌کنند، در حالی که روش درست در تغذیه کودک این نیست. غذاها و خوردنی‌های مختلف را جلوی فرزندانتان بگذارید، ولی آنها را مجبور نکنید چیزی را انتخاب کنند که شما می‌گویید. اجبار بچه‌ها به خوردن غذاهایی که دوست ندارند، شروع جنگی است که هیچ‌کس پیروزِ آن نخواهد بود.
۲۷. راحت به همه‌چیز بله‌گفتن
شما یک نفرید و نمی‌توانید برای مراسم مدرسه فرزندتان ۳۰۰ کاپ‌کیک بپزید! خوب است که برای فعالیت‌های مدرسه فرزندتان داوطلب بشوید، اما برای آن حدومرز تعیین کنید. راحت به هر چیزی بله نگویید!
۲۸. زیادی تحسین‌کردن بچه‌ها
هر پدر و مادری فکر می‌کند که بچه‌هایش فوق‌العاده‌اند و دوست دارد که همه این موضوع را بدانند. تمجید بیش از اندازه از بچه‌ها ممکن است باعث شود که آنها دچار خودشیفتگی شوند. عزت‌نفس کودک مهم است، اما باید به‌شیوه‌ای سالم و سازنده او را تحسین کرد. به‌جای تحسین هوش و ظاهر فرزندتان، به سخت‌کوشی کودک هم توجه کنید.
۲۹. وابسته‌کردن بچه‌ها به لوازم الکترونیکی
استفاده از تبلت برای سرگرم‌کردن کودک کار راحتی است، اما وابستگی بیش از حد به گوشی و تبلت خوب نیست. به‌جای این کار، زمانی را برای استفاده او از تبلت و لوازم الکترونیکی در نظر بگیرید و زمانی را هم به بازی‌های ورزشی و ساخت کاردستی اختصاص بدهید.
۳۰. طوری رفتار می‌کنید که انگار شکست‌خوردن خیلی بد است
بسیاری از والدین برای اینکه مطمئن شوند فرزندشان شکست نمی‌خورد، خیلی تلاش می‌کنند. برای آنها برنامه‌ریزی و به‌جای آنها فکر می‌کنند. این کار درست نیست. طوری رفتار نکنید که انگار شکست‌خوردن فاجعه است. اجازه بدهید فرزندتان عواقب کارهایش را ببیند و خودش برای اصلاح اشتباهاتش اقدام کند.
۳۱. رسیدن به آرزوهای خود از طریق بچه‌ها
اگر بچه‌های شما به چیزهایی علاقه دارند که شما آرزوی انجام‌دادنشان را داشته‌اید، خیلی خوشبختید. البته همیشه هم این‌طوری نیست، پس این را بپذیرید. بسیاری از والدین فرزندشان را مجبور می‌کنند به چیزی برسند که آنها آرزویش را داشته‌اند. به این والدین باید فقط این جمله را گفت: «همین امروز از این کار دست بکشید!»
۳۲. با بچه‌ها مثل بزرگ‌سالان رفتارکردن
کودکان بزرگ‌سالانی نیستند که در بدن‌های کوچک گیر افتاده‌اند. آنها بچه هستند و مثل بچه‌ها هم رفتار می‌کنند. از آنها انتظارات واقع‌بینانه و مطابق سنشان داشته باشید. اجازه بدهید آزمون و خطا کنند و از اشتباهات خود درس بگیرند.
۳۳. مقایسه فرزند خود با دیگران
والدین دوست دارند فرزندانشان را با هم مقایسه کنند، اما این کار بی‌انصافی است. این کار باعث می‌شود فرزندتان مدام احساس ناتوانی و شکست کند. به‌جای مقایسه بچه‌ها با هم، از کارهای خوبشان تجلیل کنید و اعتمادبه‌نفس کودک را بالا ببرید.
سخن پایانی
سعی کردیم در این مقاله مهم‌ترین رفتارهای آسیب‌زا در تربیت فرزند را معرفی کنیم. بسیاری از والدین خواسته یا ناخواسته این رفتارها را می‌کنند، در حالی که شاید ندانند که همین رفتارهای به‌ظاهر ساده و کم‌اهمیت بر آینده کودک تأثیر می‌گذارند. این رفتارها درست نیستند، پس همین امروز از آنها دست بکشید!
