تقریبا همه ما تمایل داریم اندامی متناسب داشته باشیم. واقعا بعید است کسی از داشتن اضافهوزن خوشحال باشد. تمایل شدید ما به کاهش وزن باعث شده است صنعتی عظیم بهنام صنعت محصولات کاهش وزن رونق یابد؛ صنعتی که بدش نمیآید باورهایی نادرست درباره کاهش وزن در بین مردم رواج یابد. در این مطلب، درباره تعدادی از این باورهای نادرست صحبت خواهیم کرد.
۱. تمام کالریها یکساناند!
کالری واحدی برای اندازهگیری انرژی است. تمام کالریها محتوای انرژیِ یکسانی دارند. با این حال، این بدان معنا نیست که تمامیِ منابع کالری تأثیر مشابهی روی وزن ما دارند. غذاهای مختلف از روشهای سوخت و ساز مختلفی استفاده میکنند و بنابراین، تأثیراتی که روی گرسنگی و هورمونهای تنظیمکننده وزن بدن دارند ممکن است متفاوت باشد. به همین دلیل، آنچه میخورید نیز بهاندازه مقدارش اهمیت دارد.
برای مثال، کالری پروتئین با کالری چربی یا کربوهیدرات یکی نیست؛ بنابراین جایگزینکردن کربوهیدرات و چربی با پروتئین میتواند سوختوساز بدن را افزایش دهد، اشتها را کم کند و عملکرد برخی از هورمونهای تنظیمکننده وزن را بهبود بخشد.
کالریهای غذاهای کامل مانند میوه معمولا بیشتر از غذاهای تصفیهشده مانند آبنبات و شکلات احساس پُری در معده ایجاد میکنند.
بهترین سایتهای خرید میوه؛ سفارش سریع میوه تازه به قیمت ارزان ترهبار
۲. روند کاهش وزن خطی است!
برخلاف تصور بسیاری از ما، ازدستدادن وزن معمولا فرایندی خطی نیست. ممکن است در برخی از روزها و هفتهها وزن بیشتری از دست بدهیم، در حالی که در بعضی روزها کمی وزن اضافه کنیم. این موضوع جای نگرانی ندارد. طبیعی است که گاهی بهاندازه یکیدو کیلو وزن بدن کموزیاد شود.
برای مثال، ممکن است مقدار زیادی غذا در دستگاه گوارشیتان موجود باشد و تخلیه نشده باشد. از سوی دیگر، ممکن است بدنتان آب زیادی جذب کرده باشد. این امر مخصوصا برای خانمها در دوران چرخه قاعدگی که وزن آب بدنشان بهشکل قابلتوجهی کموزیاد میشود طبیعی است.
تا زمانیکه روند کلی وزنتان کاهشی است، نباید نگران اینکه چرا گاهی کموزیاد میشود باشید. در طولانیمدت موفق خواهید شد وزنتان را کم کنید.
۳. مکملها به کاهش وزن کمک میکنند!
صنعت مکملهای کاهش وزن واقعا صنعتی بزرگ است. شرکتهای مختلفی هستند که ادعا میکنند مکملهایشان تأثیرات بینظیری دارند، اما وقتی روی آنها تحقیق میکنیم، بهندرت پیش میآید که خیلی مؤثر باشند.
شاید بگویید مکملها برای برخی افراد مفیدند. درست است، اما دلیل اصلی آن اثر دارونماییِ این مکملهاست. وقتی افراد گول این فنون بازاریابی را میخورند، میخواهند این مکملها به کاهش وزنشان کمک کند و بنابراین، بیشتر مراقب غذاخوردنشان هستند. در نتیجه، تصور میکنند مکملها بهتنهایی باعث کاهش وزنشان شدهاند.
البته یکسری مکملها هستند که روی کاهش وزن تأثیر دارند. با این حال، حتی در بهترین آنها این تأثیر بسیار کم است. شاید درعرضِ چند ماه وزنتان بهمقدار بسیار کمی کاهش یابد.
۴. چاقی به قدرت اراده بستگی دارد، نه به زیستشناسی!
اینکه بگوییم وزنتان فقط به اراده شما ارتباط دارد، جمله درستی نیست. چاقی نوعی اختلال پیچیده است که اگر نگوییم صدها، حداقل دهها عامل در آن دخیلاند. متغیرهای ژنتیکیِ متعددی با چاقی ارتباط دارند. بیماریهای مختلفی هم هستند که میتوانند احتمال چاقی را در شما افزایش دهند. برخی از این بیماریها کم کاری تیروئید، سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) و افسردگی هستند.
بدن ما هورمونها و مسیرهای بیولوژیکی بیشماری دارد که وزن بدنمان را تنظیم میکنند. در افراد مبتلا به چاقی، عملکرد این هورمونها و مسیرهای بیولوژیکی ناکارآمد است و به همین دلیل، کاهش وزن و جلوگیری از افزایش وزن در این افراد دشوارتر است.
برای مثال، یکی از اصلیترین دلایل چاقی مقاومت بدن دربرابر هورمون لپتین است. در واقع، لپتین به مغز ما سیگنالهایی ارسال میکند و به آن اطلاع میدهد که بهاندازه کافی در بدن ما چربی ذخیره شده است؛ بنابراین اگر بدنمان نسبت به لپتین مقاومت نشان دهد، مغز تصور میکند هنوز گرسنه هستیم. وقتی لپتین سیگنال گرسنگی به مغز ارسال میکند، تلاش برای اِعمال اراده و آگاهانه غذای کمتری خوردن بینهایت دشوار است.
البته این بدان معنا نیست که باید تسلیم شویم و سرنوشت ژنتیکی خودمان را بپذیریم. حتی با این شرایط هم میتوانیم وزن کم کنیم، فقط باید بیشتر به خودمان سختی بدهیم.
۵. کم بخورید، بیشتر تحرک داشته باشید!
چربی بدن صرفا نوعی انرژی است که ذخیره شده است. برای ازبینبردن چربی، باید بیشتر از آنچه کالری مصرف میکنیم کالری بسوزانیم. در واقع، بزرگسالان باید در هفته حدود ۱۵۰ دقیقه فعالیت بدنی مانند پیاده روی سریع یا دوچرخه سواری داشته باشند. افراد دارای اضافهوزن باید بیشتر از این مقدار فعالیت کنند. به همین دلیل، کاملا منطقی به نظر میرسد که کمخوردن و بیشتر تحرک داشتن میتواند باعث کاهش وزن شود.
با این حال، یک جای کار ایراد دارد. این توصیه برای افرادی که مشکل جدی با وزن دارند مناسب نیست. شاید متوجه شده باشید که بارها امتحان کردهاید، اما هر بار (بهدلیل عوامل فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی) هر وزنی را که کم کرده بودید بعد از مدتی دوباره به دست آوردید. دلیلش این است که برای کاهش وزن با رژیم غذایی و ورزش، لازم است ابتدا در دیدگاه و رفتارمان تغییری اساسی ایجاد کنیم. محدودکردن مصرف غذا و فعالیت بدنیِ بیشتر کافی نیست.
اینکه به فردی که چاق است بگوییم کم غذا بخور و بیشتر تحرک داشته باش، درست مانند این است که به فردی که افسردگی دارد بگوییم شاد باش و روحیهات را تقویت کن یا به فردی معتاد به الکل است بگوییم کمتر الکل مصرف کن. همین!
۶. کربوهیدراتها باعث چاقی میشوند!
رژیم های کم کربوهیدرات به کاهش وزن کمک میکنند. معمولا در بسیاری از موارد، حتی بدون اینکه کالری را بهشکل آگاهانه محدود کنید، این اتفاق خودبهخود رخ میدهد. تا زمانیکه میزان دریافت کربوهیدرات را کم و میزان پروتئین را بالا نگه دارید، وزن از دست میدهید.
با این حال، این بدان معنا نیست که کربوهیدراتها وزن را افزایش میدهند. در واقع، غذاهای کاملِ سرشار از کربوهیدرات غذاهای کاملا سالمیاند. حذف کامل کربوهیدراتها میتواند فیبر بدنتان را هم که برای کاهش وزن مؤثر است حذف کند. این کربوهیدراتهای تصفیهشده مانند غلات تصفیهشده و شکرند که قطعا با افزایش وزن ارتباط دارند.
اگر میخواهید وزن کم کنید، کربوهیدراتها و غلاتِ کامل مانند نان سبوسدار و سیب زمینی با پوست بخورید تا فیبر بیشتری دریافت کنید. همچنین غذاهای نشاستهدار مانند سیبزمینی را سرخ نکنید.
۷. چربی باعث چاقشدن ما میشود!
هر گرم چربی در حدود ۹ کالری تأمین میکند، در حالی که این مقدار در کربوهیدرات یا پروتئین فقط ۴ کالری است. درست است که تراکم کالری در چربی بیشتر است و در غذاهای ناسالم بهوفور یافت میشود، با این حال اگر میزان دریافت کالری ما در محدوده سالم باشد، چربی نمیتواند چاق کند. علاوه بر این، در تحقیقات متعددی نشان داده شده است که رژیمهای غذاییِ حاویِ چربی زیاد و کربوهیدراتِ کم حتی باعث کاهش وزن شدهاند.
با اینکه رژیمهای غذایی ناسالم و پرکالری قطعا سبب چاقی میشوند، اما چربی یگانه عامل آن نیست. در واقع، بدن ما برای عملکرد مناسب به چربیهای سالم مانند مغز آجیل، روغن ماهی و نیز آووکادو نیاز دارد.
۸. خوردن صبحانه برای کاهش وزن لازم است!
پژوهشها نشان میدهند افرادی که صبحانه نمیخورند، بیشتر از افرادی که صبحانه میخورند با افزایش وزن روبهرو هستند. احتمالا این امر به این دلیل است که افرادی که صبحانه میخورند، بیشتر از سایرین عادات سالم و سبک زندگی سالمی دارند. در پژوهشی ۴ماهه روی ۳۰۹ بزرگسال، دانشمندان عادات صبحانهخوردن آنها را مقایسه کردند و هیچ اثری بر وزن افرادی که صبحانه میخوردند یا نمیخوردند نیافتند.
اینکه صبحانه سوختوساز را افزایش میدهد و خوردن چند وعده غذایی کوچک سبب میشود کالری بیشتری در طول روز بسوزانید نیز باوری نادرست است. بهتر است وقتی گرسنه هستید غذا بخورید و هروقت سیر شدید از خوردن دست بکشید. صبحانهخوردن عادت خوبی است، اما تأثیر زیادی بر وزن ندارد.
۹. بهترین راهِ کاهش وزن گرسنهماندن است!
این رژیمها نهتنها نمیتوانند در طولانیمدت به کاهش وزن کمک کنند، بلکه در بسیاری مواقع سبب افزایش وزن هم میشوند. دلیلش این است که پایبندماندن به چنین رژیمهایی بسیار سخت است.
وقتی خودتان را گرسنه نگه میدارید، مواد مغذیِ ضروری بهاندازه کافی به بدنتان نمیرسد و بنابراین بدنتان کمانرژی خواهد شد. اینجاست که تمایلی شدید به غذاهای پرچرب و شیرین پیدا میکنید. در این صورت، با دریافت کالری بیش از حد، وزنتان افزایش مییابد.
۱۰. فستفودها همیشه چاق میکنند!
همه فستفودها هم ناسالم نیستند. بهدلیل افزایش آگاهی افراد درباره سالمبودن غذاها، بعضی از رستورانها و غذاخوریها تصمیم گرفتهاند گزینههای سالمتری را ارائه دهند. شاید فستفودها نتوانند همه نیازهای افرادی را که به سلامت غذایشان اهمیت میدهند برآورده کنند، اما برای کسی که وقت و انرژی کافی برای آمادهکردن یک وعده غذا ندارد هنوز هم انتخاب مناسبی هستند.
۱۱. برخی از خوراکیها سرعت سوختوساز را افزایش میدهند!
به تمام فرایندهای شیمیایی که در بدن بهشکل مداوم انجام میشود و باعث زندهماندن ما و عملکرد طبیعی اندامها میشود سوختوساز میگویند، از جمله تنفس و ترمیم سلولها و هضم غذا. همه این فرایندها به انرژی نیاز دارند و میزان انرژی موردنیاز در هر فرد، به عواملی مانند اندازه بدن، سن، جنس و ژنهایش بستگی دارد.
اینکه برخی غذاهای خاص و نوشیدنیها میتوانند برای سوزاندن کالری بیشتر و کاهش وزن به بدن کمک کنند و در نتیجه، سوختوساز بدن را افزایش دهند، ممکن است صرفا یک ادعا باشد. دراینباره شواهد علمی کمی وجود دارد. برخی از این غذاها یا نوشیدنیها شاید مقادیر زیادی شکر یا کافئین داشته باشند.
تفاوت مصرف عسل با شکر چیست؟
۱۲. رژیمهای لاغری مؤثرند!
صنعت کاهش وزن میخواهد شما باور کنید این رژیمها مؤثرند. تحقیقات نشان میدهند رژیمگرفتن بهندرت در بلندمدت مؤثر است. ۸۵ درصد از افرادیکه رژیم میگیرند درعرضِ یک سال هر وزنی را که از دست دادهاند به دست میآورند. علاوه بر این، تحقیقات نشان میدهند افرادیکه رژیم میگیرند بهاحتمال زیاد در آینده اضافهوزن پیدا میکنند.
حقیقت این است که باید تصمیم بگیرید سبک زندگیتان را بهشکل دائمی تغییر دهید تا به فردی سالم و شاد با اندامی متناسب تبدیل شوید. اگر سطح فعالیتتان را افزایش دهید و غذای سالم بخورید و خواب بهتری داشته باشید، این عادات بهشکل طبیعی وزنتان را کاهش خواهد داد. اینکه رژیم لاغری خاصی را دنبال کنید احتمالا در طولانیمدت جواب نمیدهد.
۱۳. افراد چاق ناسالماند و افراد لاغر سالم!
درست است که چاقی احتمال ابتلا به بیماریهای مزمنِ متعدد (از جمله دیابت نوع ۲، بیماری های قلبی و برخی سرطانها) را افزایش میدهد، اما بسیاری از افراد مبتلا به چاقی از نظر متابولیکی سالماند، درحالیکه بسیاری از افراد لاغر هم ممکن است به همین بیماریهای مزمن مبتلا شوند.
به نظر میرسد جایی که چربی در بدن تجمع میکند اهمیت زیادی داشته باشد. برای نمونه اگر در ناحیه شکم چربی زیادی دارید، بیشتر در معرض خطر بیماری متابولیکی هستید.
۱۴. غذاهای با برچسب «رژیمی» وزن را کاهش میدهند!
بسیاری از ما برچسب «رژیمی» را روی بسیاری از غذاهای بد میبینیم و تصور میکنیم این برچسب نشانه سالمبودن آن غذاست؛ برای مثال، غذاهایی با برچسب کمچرب، فاقد چربی و فراوریشدۀ بدون گلوتن و نیز نوشیدنیهای رژیمی را در نظر بگیرید. چقدر اطمینان دارید این غذاها سالماند؟ مثلا از کجا میتوان فهمید غذایی که روی آن برچسب کمچرب خورده است در عوض شیرینتر نیست؟
حتی ممکن است این محصولات بهجای شکر از شیرینکنندههای مصنوعی استفاده کرده باشند که با چاقی، فشار خون بالا، دیابت و بیماری قلبی ارتباط دارند.
حقایقی درباره خرید بیسکویت دایجستیو؛ آیا واقعا بیضرر و رژیمی است؟
۱۵. حذف میانوعده وزن را کم میکند!
در فرایند کاهش وزن، خوردن میانوعده هیچ مشکلی ندارد؛ آنچه اهمیت دارد نوع میانوعده است. بسیاری از افراد، بهویژه آنهایی که سبک زندگی فعال دارند، برای حفظ سطح انرژی باید میانوعده بخورند. اینکه چهچیزی بخوریم مهم است. بهترین کار این است که بهجای چیپس و شکلات و سایر تنقلات پر از شکر و نمک و چربی، میوه و سبزیجات مصرف کنید.
۱۶. نوشیدن آب سبب کاهش وزن میشود!
نوشیدن آب در واقع وزن را کم نمیکند، بلکه ما را هیدراته نگه میدارد. آب برای سلامتی و تندرستی ضروری است و نوشیدنش خیلی هم مفید است؛ اما اگر با تصور اینکه شما را لاغر میکند در خوردن آن زیادهروی کنیم، خوب نیست. گاهی ممکن است تشنگی را با گرسنگی اشتباه بگیرید؛ مثلا ممکن است وقتی تشنهاید تصور کنید گرسنهاید و میانوعدۀ بیشتری بخورید.
۱۷. اگر با یک دوست رقابت کنید بهتر نتیجه میگیرید!
رقابتکردن با دیگران برای کاهش وزن اشتباهی بزرگ است. سیستم بدنی و سوختوساز هر کسی با دیگری متفاوت است. وقتی دو نفر باهم شروع به کاهش وزن میکنند، شاید در ابتدا سرگرمکننده باشد، اما بهدلیل تفاوتهایی که گفتیم، تفاوت در سرعت پیشرفت یکی ممکن است باعث دلسردشدن دیگری شود؛ بنابراین بهتر است خودتان تصمیمتان را بگیرید و با سرعت معقول پیش بروید.
۱۸. زرده تخممرغ را باید کامل حذف کرد!
درست است که کالری سفیده تخممرغ از زرده آن کمتر است، با این حال، با حذف کامل زرده، خودتان را از عناصر مهم مبارزه با چربی از جمله کولین محروم میکنید. اگر کالریها را میشمارید، میتوانید بهازای هر ۲ تا ۳ تخممرغ یکی را با زرده بخورید.
نکات پیش از خرید تخم مرغ
۱۹. اگر لاغر نمیشوید، فقط باید قرص لاغری بخورید یا جراحی کنید!
برخی افراد، در تلاش برای کاهش وزن، سریع به قرصهای خطرناک روی میآورند یا بهدنبال روشهای تهاجمی مانند جراحی و کوچککردن معدهاند. هر دوی این روشها خطرناکاند!
قرصها در بهترین حالت بیاثر و در بدترین حالت مضرند. قرص های لاغری معمولا محرکاند و ممکن است سبب برهمزدن ریتم ضربان قلب، افزایش فشار خون و حتی تشنج شوند. جراحی نیز معمولا روش موفقیتآمیزی است، اما اینطور نیست که برای هرکسی مفید باشد. عفونت و لختهشدن خون و مشکلات ریویِ تنفسی از جمله عوارضیاند که در برخی بیماران بروز میکند.
۲۰. کاهش وزن باید آرامآرام انجام شود!
این باور نادرست است. در واقع اگر وزنِ آبی بدن را از دست بدهید، بهسرعت دوباره برمیگردد؛ اما کاهش وزنِ واقعی ربطی به سرعت آن ندارد. در پژوهشی در سال ۲۰۱۴، محققان استرالیایی به یک گروه رژیمِ سریع ۱۲هفتهای و به گروه دیگر رژیم تدریجیِ ۳۶هفتهای دادند و سپس برنامهای برای حفظ وزن به آنها دادند. هر دو گروه از نظرِ بازیابی وزن تقریبا یکسان بودند؛ بنابراین سرعت کاهش وزن تأثیری روی حفظ آن ندارد.
۲۱. نتایج کاهش وزن باید بلافاصله قابلمشاهده باشند!
خیلیها گمان میکنند اگر رژیم بگیرند و ورزش کنند، بلافاصله باید نتیجه را مشاهده کنند. این نادرست است. هر کسی سوختوساز بدنی متفاوتی دارد و مجموعه هورمونها و عوامل محیطی و شرایط پزشکیِ او در روند کاهش وزنش مؤثرند. صبر و حوصله داشته باشید. اینطور نیست که وقتی غذایتان را کم کردید بلافاصله دور کمرتان کم شود.
۲۲. با عرقکردن چربیها از بین میروند!
برخی افراد وقتی میخواهند وزنشان را کم کنند، از روش تعریق در سونا و نظایر آن استفاده میکنند. این اشتباه است، زیرا با تعریق وزنِ آبی بدنتان را از دست میدهید. این آب اضافی که در اطراف بافتها، مفاصل و حفرههای بین سلولها وجود دارد بهدلیل مصرفِ بیش از حد سدیم یا تغییرات هورمونی جمع میشود. وزن آبی خیلی راحت بعد از خوردن یک غذای خوشنمک برمیگردد. از سوی دیگر، افزایش مداوم دمای بدن در دورهای طولانیمدت معمولا خطرناک است.
۲۳. میتوان بهشکل موضعی بدن را لاغر کرد!
در واقع، برنامههای کاهش وزن خاص و خوردن غذاهای خاص و ورزش هرگز نمیتوانند کمکتان کنند که مثلا فقط رانهایتان را لاغر کنید. هرگز نمیتوان مشخص کرد که چربی از کجای بدن کم میشود. فقط در کنار برنامههای کاهش وزن، برای قسمتهایی از بدن میتوانید ورزشهای خاصی را انجام دهید که در کنار لاغرشدن کل بدن، در آن قسمت بخصوص عضله ساخته شود؛ مثلا اگر میخواهید فقط بازوهایتان لاغر شوند، تمرینات مربوط به بازو را بیشتر انجام دهید تا در بازو عضلهسازی کنید.
۲۴. بعضی روزها تقلب کنید یا به خودتان پاداش بدهید!
این حقیقت دارد که گاهی میتوانید با تقلبکردن یا جایزهدادن به خودتان، نسبت به ادامه روند کاهش وزن انگیزه پیدا کنید. با این حال، بهتر است یک روز کامل این کار را انجام ندهید. در یک روز فرصت کافی برای خوردن هر آنچه در این مدت از آن دوری کرده بودید دارید. این کار پیشرفتتان را در کاهش وزن مختل خواهد کرد. بهجای آن، یک وعده را در نظر بگیرید؛ مثلا وعده ناهار را هرچه دوست دارید بخورید.
۲۵. غذاخوردن در انتهای شب ممنوع است!
میگویند صبحِ زود غذاخوردن باعث سوختوساز بهتر میشود و اواخر شب اگر چیزی بخورید، دور کمرتان افزایش پیدا میکند. این باور نادرست است.
اگر قرار است بعد از ۷ بعدازظهر دیگر چیزی نخورید، باید صبح خیلی زود بیدار شوید. به این دلیل که اگر دیر بیدار شوید، فاصله وعده شام از صبحانه بسیار طولانی میشود. سبک زندگی هرکسی متفاوت است و بسیاری افراد نمیتوانند صبح زود بیدار شوند؛ بنابراین این نسخه لزوما برای همه کار نمیکند.
بهترین روش این است که یک ساختار مناسب برای غذاخوردن داشته باشید. یکیدو ساعت بعد از بیدارشدن در صبح غذا بخورید، بین هر دو وعده غذایی ۴ تا ۶ ساعت فاصله باشد و ۲ ساعت قبل از خواب دیگر در شب غذا نخورید.
۲۶. چاقیِ ژنتیکی را نمیتوان درمان کرد!
درست است که ژنها در چاقی نقش مهمی دارند، اما بازهم میتوانیم با رژیم و ورزش بر این مشکل غلبه کنیم. رایجترین دلیل اضافهوزن خوردن غذاهای ناسالم است که هیچ ارتباطی با ژنتیک ندارد. کودکان عادات غذایی خوب و بد را از سرِ سفره والدین یاد میگیرند؛ بنابراین با انتخابهای سالم میتوانیم از کودکی این چرخه ژنتیکی چاقی را بشکنیم.
و در پایان
آیا تاکنون از برنامههای کاهش وزن و رژیم لاغری کمک گرفتهاید؟ چند بار تصمیم گرفتهاید و موفق نشدهاید؟ آیا فکر میکنید این باورهای نادرست در این موفقنشدنها نقش داشتهاند؟