احتمالا شما هم حالا، مثل بسیاری از افراد دیگر، بهدلیل اوضاع کنونی مجبور به قرنطینه و خانه نشینی هستید و کارهایتان را از خانه پیش می‌برید. عادت‌کردن به شرایط جدید کاری و تغییرات زندگی روزمره از یک سو و حضور دائمی در کنار کودکان از سوی دیگر، ممکن است به پیچیدگی‌های وضعیت موجود دامن بزند. به همین خاطر لازم است با درنظرداشتن راهکارها و توصیه‌های مناسب، از بروز مشکلات ناخواسته جلوگیری کنید و به‌علاوه، از اوقات فراغت بیشتری که اکنون هست، به بهترین نحو ممکن استفاده کنید. در مطلبی که پیش رو دارید، شما را با ۱۸ نکته برای کنار آمدن با کودکان در دوران قرنطینه آشنا خواهیم کرد. این مطلب با مشورت افراد متخصص در حوزه‌های تعلیم و تربیت کودکان گردآوری شده است. همراه ما باشید.
۱. حفظ آرامش و ازسرگرفتن فعالیت‌های روزمره؛ از مهمترین نکات کنار آمدن با کودکان در دوران قرنطینه
در وضعیت موجود، بسیاری از افراد نمی‌توانند مثل گذشته کار کنند. اما کودکان و جوان‌ترها همچنان نیازمند ثباتی نسبی در زندگی‌‌اند، به‌ویژه در برهه‌های زمانی حساسی مثل حالا که نمی‌توان راجع‌به چیزی با قطعیت تصمیم گرفت و اظهارنظر کرد. رفتار بزرگ‌ترها تا حد زیادی بر واکنش کودکان به پیامدهای این بیماری همه‌گیر تأثیر دارد. بنابراین می‌توانید با آنچه می‌گویید و انجام می‌دهید، به آنها قوت قلب دهید.
برای آنکه بتوانید آرامش خود را حفظ کنید، باید مراقب نگرانی‌ها، باورهای محدودکننده و عادت‌های رفتاری‌ای باشید که سد راه رسیدن به آرامش درونی می‌شود. خودپرسشگری و تأمل‌کردن دو راهکار مناسب برای شناخت بهتر این نگرانی‌ها، باورها و عادت‌ها است.
۲. برنامه‌ریزی هفتگی باتوجه‌به زمان‌بندی فعالیت‌ها در مدارس
برای کودکتان برنامه ریزی هفتگی‌ای درست کنید که دقیقا باتوجه‌به زمان بندی فعالیت‌ها و کلاس‌های درس او باشد. زمان آغاز و پایان هر فعالیت و درس را در کنار وقفه‌های استراحت (زنگ تفریح) در یک جدول زمانی درج کنید. همچنین مباحث و دروسی را که قرار است در طول هفته یاد بگیرد، از قبل مشخص کنید. شاید توان انجام‌دادن این کار را در خود نمی‌بینید یا بنا به محدودیت‌های زمانی، امکان آن را ندارید؛ دراین‌صورت، از خدمات کسانی استفاده کنید که دراین‌زمینه تبحر دارند (مثل مراکز مشاوره تحصیلی برای دانش‌آموزان).
۳. درست‌کردن تابلوی آرزوها
برای درست‌کردن تابلوی آرزوها (ویژن بورد/ vision board) به تصاویر یا نوشته‌هایی نیاز دارید که نمایانگر اهداف و آرزوهای شما و کودکانتان باشند (مثلا اهداف و آرزوهایی که به‌هنگام نوشدن سال برای خود و خانواده‌تان در نظر می‌گیرید). کافی است این نوشته‌ها یا تصاویر را روی تابلویی بچسبانید و جایی در معرض دید بگذارید. درست‌کردن تابلوی آرزوها سرگرم‌کننده و الهام‌بخش است و برای اعضای خانواده، مشغولیت ایجاد می‌کند.
۴. استفاده از جمله‌های تأکیدی مثبت روزانه
همراه با کودکانتان هر روز سه بار چند جمله تأکیدی مثبت را با صدای بلند تکرار کنید. در ادامه، می‌توانید چند نمونه از این جملات مثبت را ببینید که برای شروع کار مناسب است:
۱. خوش‌حالم از اینکه می‌توانم بیشتر در کنار خانواده‌ام وقت بگذرانم و بی‌صبرانه منتظرم تا در کنار آنها، خاطراتی خوش و به‌یادماندنی رقم بزنم.
۲. من به فرصت‌ها و موقعیت‌هایی توجه می‌کنم که مشکلات و دشواری‌ها نصیبمان می‌کند.
۳. من آفریده شده‌ام تا استعدادها و موهبت‌های خدادادی‌ام را شکوفا کنم.
۴. بدنم را به‌خاطر همه کارهایی که انجام‌دادنشان را برایم میسر می‌کند، دوست دارم.
۵. تشویق‌کردن خواندن و نوشتن؛ یکی از راه های کنار آمدن با کودکان در دوران قرنطینه
اگر از معلم‌های باتجربه سؤال کنید، به شما خواهند گفت که توانایی بچه‌ها در خواندن و نوشتن بعد از تعطیلاتی بلندمدت (تعطیلات تابستان و بین دو ترم تحصیلی) اندکی افت می‌کند. اوضاع کنونی و تعطیلی مدرسه‌ها به‌خاطر شیوع ویروس کرونا هم از این قاعده مستثنا نیست. بنابراین برای آنکه از افت تحصیلی کودکانتان جلوگیری کنید، توصیه می‌کنیم آنها را به خواندن و نوشتن تشویق کنید. از آنها بخواهید هر روز متنی را که برایشان در نظر می‌گیرید، بخوانند و سپس از آنچه خوانده‌اند، خلاصه‌ای بنویسند.
نکاتی که در ادامه مطرح می‌کنیم، به اثربخشی بیش‌ازپیش فعالیت‌های مرتبط با خواندن و نوشتن کودکان کمک می‌کند
- انتخاب کتاب‌ها و متن‌ها باتوجه‌به علایق کودکان؛
- خواندن با صدای بلند یا گوش‌دادن به کتاب‌های صوتی؛
- بحث و گفت‌وگو راجع‌به آنچه خوانده شده است؛
- تشویق کودکان به استفاده از کلمات مهم و کلیدی متن در خلاصه‌ای که یادداشت می‌کنند.
۶. تقسیم‌بندی زمانی روز به‌منظور حفظ بهره‌وری کاری
نکته دیگری که برای کنار آمدن با کودکان در دوران قرنطینه باید در نظر داشته باشید، به تقسیم‌بندی زمانی روز ارتباط دارد. این تقسیم‌بندی برای حفظ بهره وری کاری انجام می‌گیرد. بخشی از زمانتان را در روز باید کنار کودکان باشید و به آنها توجه کنید (بسته به سن‌وسال کودک، زمان موردبحث می‌تواند بیشتر یا کمتر شود).
برای آنکه حضور در کنار کودکان ساعات کاری را تحت‌الشعاع قرار ندهد، توصیه می‌شود روز را به چند بازه زمانی کوتاه‌تر تقسیم‌بندی و در هریک از آنها، چند ساعتی را صرف کار کنید. مثلا می‌توانید ساعاتی از صبح، بعدازظهر و عصر را به‌طور جداگانه برای کارکردن در نظر بگیرید.
نباید اجازه دهید حال‌وهوای خانه‌نشینی و تعطیلی، شما را به‌کلی از کار بازدارد. برای این منظور توصیه می‌شود در برنامه‌ریزی‌تان، صبح را با کارکردن شروع کنید. البته لزوما نباید صبح زود برای کارکردن از خواب بیدار شوید؛ بلکه می‌توانید کارتان را کمی دیرتر از روال سابق شروع کنید.
۷. داشتن انتظارهای مشخص از کودکان و نظارت بر برآورده‌شدن آنها
بهتر است از همان ابتدا، با کودکانتان درباره ساعاتی که باید صرف درس خواندن کنند و ساعاتی که می‌توانند برای بازی و تفریح وقت بگذرانند، صحبت کنید. برنامه‌ای روزانه برایشان در نظر بگیرید و پایبندی به آن را ضروری کنید. مثلا آنها را توجیه کنید که اجازه ندارند دیر از خواب بیدار شوند یا شب‌ها تا دیروقت بیدار بمانند.
۸. به‌کارگیری تمرین‌ها و ایجاد عادت‌های خودمراقبتی در قالب تفریح و سرگرمی
می‌توانید از فرصتی که خانه‌نشینی نصیبتان کرده است، استفاده کنید و فعالیت‌های مرتبط با خود مراقبتی را در قالب سرگرمی و بازی با کودکان انجام دهید. مثلا برای تقویت موی سر می‌توانید به‌جای استفاده از محصولات موجود در بازار، با مواد و ترکیباتی که در آشپزخانه دارید (روغن نارگیل، تخم مرغ و…)، با کودکانتان تقویت‌کننده‌های خانگی مو درست کنید. این کار هم برایشان آموزنده خواهد بود و هم سرگرم‌کننده. همچنین می‌توانید از ترکیب میوه ها و سبزیجاتی که برای تقویت و رشد موها مفید و مغذی است، اسموتی تهیه کنید.
۹. کمک به بهبود وضعیت حرکتی کودکان نوپا
اگر در خانه کودک نوپا دارید، می‌توانید از وقت آزاد بیشتری که در اختیار دارید، برای بهبود وضعیت راه‌رفتن او استفاده کنید. با کمی تحقیق و جست‌وجو، تمرین‌ها و فعالیت‌هایی را پیدا خواهید کرد که برای این منظور مناسب است. با استفاده از این تمرین‌ها می‌توانید به کودکان نوپا کمک کنید تا دست و پایشان را با هماهنگی بیشتری حرکت دهند. به‌علاوه، سرگرم می‌شوید و به کاهش اضطراب خود شما نیز کمک می‌شود.
۱۰. اهمیت گوش‌کردن به صحبت‌های کودکان در دوران قرنطینه
همه ما به‌خوبی می‌دانیم که کودکان زیاد سؤال می‌پرسند و گاهی با تکرارکردن مداوم جمله‌هایی سعی می‌کنند توجه والدین را به خود جلب کنند، جمله‌هایی مثل «مامان، مامان، ماماااااااااااان!… ببین چی‌کار می‌کنم…». در شرایط عادی بسیار اتفاق می‌افتد که پدر و مادرها به گفته‌ها و سؤال‌های مداوم کودکانشان توجهی نمی‌کنند و آنها را نادیده می‌گیرند؛ این در حالی است که نیاز به شنیده‌شدن، یکی از نیازهای اساسی کودکان است، به‌ویژه در اوضاع حساس کنونی که به‌خاطر خانه‌نشینی، از دوستان و فعالیت‌های معمول روزمره در مهدکودک‌ها و مدارس دورند.
بنابراین لازم است همان‌طور که به صحبت‌های همکاران و دوستانتان به‌خوبی گوش می‌کنید، مهارت گوش دادن به صحبت‌ها و سؤال‌های کودکانتان را هم پیدا کنید. می‌توانید با جمله‌هایی شبیه به این توجهتان را به گفته‌های کودکانتان نشان دهید: «بله پسرم/ دخترم، خیلی خوبه. باید درباره‌ش فکر کنم. کمی بهم وقت بده تا جوابش رو پیدا کنم».
۱۱. حفظ تنوع در فعالیت‌های روزمره
نباید اجازه دهید فعالیت‌های تکراری، کودکان را آزرده و کسل کند. بهتر است تنوع ایجاد کنید و سرگرمی‌های مختلفی برای کودکانتان در نظر بگیرید. گاهی با جست‌وجو در اینترنت، کتاب‌های الکترونیکی مناسب سنشان را پیدا کنید و در اختیارشان بگذارید یا برایشان بخوانید. راهکارهایی خلاقانه پیدا کنید تا مباحثی مثل جدول‌ضرب را در قالب سرگرمی به کودکان یاد دهید. با ویدئوهای آموزشی ورزشی یا حرکات یوگا کودکان را به داشتن فعالیت جسمانی تشویق کنید و به‌طورکلی با معرفی راهکارهایی نظیر آنچه گفته شد، اجازه ندهید روزها برای کودکان تکراری شود.
۱۲. صادق‌بودن با کودکان درباره بیماری همه‌گیر و وضعیت موجود
شاید پیش خودتان فکر کنید با مخفی‌کردن اتفاقات جاری از کودکان، به آنها کمک می‌کنید؛ اما نکته اینجا است که دیر یا زود، بالاخره آنها هم از وضعیت موجود باخبر خواهند شد. به هر عنوان حالا تقریبا همه‌جا صحبت از کرونا و اخبار و اطلاعات مرتبط با آن است. بنابراین حتی اگر کودکتان به روی شما نیاورد، احتمالا چیزهایی راجع‌به آن شنیده و نگرانی‌هایی پیدا کرده است (که کاملا هم قابل‌درک است).
با این اوصاف اگر با کودکان صادق باشید و خودتان سر صحبت را باز کنید، می‌توانید اوضاع را بهتر کنترل کنید و نگرانی‌های آنها را کاهش دهید (البته همه اینها به سن‌وسال کودکان و میزان درک و فهم آنها بستگی دارد). نکاتی را که در ادامه مطرح می‌کنیم، در نظر داشته باشید:
- به‌خاطر داشته باشید که هیچ‌کس بهتر از شما، کودکانتان را نمی‌شناسد. به‌علاوه، شما هستید که بهتر از همه می‌توانید تشخیص دهید آنها چه زمانی نیاز دارند با شما صحبت کنند و چه زمانی خیر. در مواقع مناسب، به صحبت‌های آنها گوش کنید و جوابی که صلاح می‌دانید، به آنها بدهید.
- اگر کودکانتان به سن‌وسالی رسیده‌اند که به‌طور مستقل از اینترنت و فضای مجازی استفاده کنند، بهتر است در اوضاع کنونی، دسترسی آنها را به گزارش‌های خبری و شبکه های اجتماعی محدود کنید.
- از آنها بخواهید تمام اطلاعاتشان را درباره این بیماری همه‌گیر با شما در میان بگذارند و به‌این‌صورت سر صحبت را باز کنید. باتوجه‌به پاسخی که به سؤال شما می‌دهند، صادقانه و به‌شکلی که موجب دلهره‌شان نشوید، اوضاع را برایشان توضیح دهید. بگذارید بدانند که نگرانی‌هایشان را درک می‌کنید و در شرایط کنونی، تنهایشان نمی‌گذارید.
- کودکان وقتی مضطرب و ناراحت باشند، برای آرام‌شدن به شما روی می‌آورند. آنها را تشویق کنید که احساساتشان را برایتان بازگو کنند.
۱۳. اهمیت مشارکت و فعالیت گروهی؛ از نکات کنار آمدن با کودکان در دوران قرنطینه
سعی کنید کودکان را در فعالیت‌های روزمره با خودتان همراه کنید. مثلا اگر صبح‌ها ورزش می‌کنید، از آنها بخواهید همراهتان ورزش کنند. همچنین می‌توانید برای آرامش و تمدد اعصاب، از راهکارهایی مثل تنفس عمیق یا تمرین‌های مدیتیشن و ذهن آگاهی استفاده کنید و اینها را همراه با کودکانتان انجام دهید.
۱۴. تغذیه و اهمیت انتخاب رژیم غذایی مناسب؛ از نکات مهم کنار آمدن با کودکان در دوران قرنطینه
اوضاع کنونی فرصت مناسبی است برای آنکه با خلاقیت بیشتری آشپزی کنید، به‌ویژه اگر دسترسی به مواد غذایی در محل سکونت‌تان محدود شده باشد. همچنین توصیه می‌شود به‌جای روی‌آوردن به شیرینی‌ها و خوراکی‌هایی که قند فراوانی دارد، به فکر تهیه غذاهایی باشید که به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند.
۱۵. سپری‌کردن هدفمند زمان در کنار کودکان؛ از نکات کنار آمدن با کودکان در دوران قرنطینه
هدفتان این باشد که در کنار کودکان به‌شکلی مفید و ثمربخش وقت بگذرانید و برای محقق‌کردن این هدف تلاش کنید.
همراه کودکانتان آشپزی کنید و گاهی اجازه دهید آنها دستورپخت غذا را انتخاب کنند. از آنها بخواهید مواد و ترکیبات اولیه را اندازه بگیرند و در اختیارتان بگذارند. فیلم و سریال های موردعلاقه کودکانتان را با آنها تماشا کنید. برایشان داستان بخوانید و نویسنده‌ها و کتاب‌های موردعلاقه‌تان را به آنها معرفی کنید. آنها را با موسیقی کلاسیک و سنتی آشنا کنید و به‌طورکلی، با راهکارهایی نظیر آنچه گفته شد، از اوقات‌فراغتی که در اختیار دارید، بیشترین استفاده را ببرید و اجازه ندهید زمانتان به بیهودگی بگذرد.
۱۶. توجه به سلامت خود
زمانی را هم برای خودتان در نظر بگیرید و با کتابخوانی، ورزش‌کردن یا سرگرمی دیگری که دوست دارید، کمی به‌تنهایی وقت بگذرانید. حفظ سلامتی خودتان هم در دوران قرنطینه بسیار مهم است و نباید به‌خاطر توجه بیش از اندازه به کودکان، از آن غافل شوید.
با استفاده از شبکه‌های اجتماعی یا برقراری تماس تصویری، با والدین‌تان صحبت کنید. به‌این‌ترتیب، کمتر احساس تنهایی خواهید کرد و به‌علاوه، راهکارهایی برای کنار آمدن با کودکان در اختیارتان خواهند گذاشت و درنهایت، اگر درزمینه آموزش کودکان خود به مشکلی برخوردید، سعی کنید با معلم‌های او تماس بگیرید و از آنها کمک و مشورت بخواهید.
۱۷. درخواست کمک از دیگران
نباید همه مسئولیت‌ها را خودتان به‌تنهایی به عهده بگیرید. در خانه، از همسر یا کودکتان هم کمک بگیرید (البته اگر به سن‌وسالی رسیده باشد که بتواند کمک کند). تقسیم وظایف نه‌تنها برای شما بلکه برای خانواده‌تان هم مفید خواهد بود.
۱۸. آمادگی ذهنی برای یادگیری؛ از مهمترین نکات کنار آمدن با کودکان در دوران قرنطینه
از زمانی که در اختیار دارید، برای یادگیری استفاده کنید و ذهنیت‌تان را بر این اساس بگذارید. هر روز صبح برای خودتان اهدافی در نظر بگیرید و با استفاده از نقل‌قول‌ها و جملات انگیزشی، کودکانتان را هم تشویق به همکاری کنید. اجازه دهید خلاقیت خود را به کار بگیرند و روحیه جست‌وجوگری و پرسشگری را در آنها تشویق کنید. نیازی نیست جواب همه سؤال‌ها را بدانید؛ صِرف سؤال‌پرسیدن هم به‌نوعی باعث شکل‌گیری و تقویت تفکر انتقادی می‌شود.
کلام آخر
در این مطلب، تلاش کردیم شما را با نکته‌ها و توصیه‌هایی ضروری برای کنار آمدن با کودکان در دوران قرنطینه آشنا کنیم. به‌خاطر داشته باشید که در کنار پرکردن اوقات فراغت کودکان، باید گوشه‌چشمی هم به موضوع آموزش داشته باشید و زمینه را به‌گونه‌ای فراهم کنید که وقتشان را هدفمند و ثمربخش بگذرانند. دراین‌صورت می‌توانید از افت تحصیلی کودکان، بهدلیل وقفه ایجادشده و تعطیلی مدارس، جلوگیری کنید.
نکته دیگر این است که کاهش ساعات کاری و سپری‌کردن زمان بیشتر در کنار کودکان، فرصتی ایدئال برای شناخت بهتر آنها و توانایی‌هایشان در اختیارتان می‌گذارد. بهتر است از این فرصت به بهترین نحو ممکن استفاده کنید.
لطفا اگر نظری راجع‌به موضوع مطلب دارید، با ما و خوانندگان در میان بگذارید. همچنین اگر می‌توانید، اطلاعات مفید دیگری به شمار نکات گفته‌شده اضافه کنید.
