اشک‌ریختن یکی از واکنش‌های بدن به شرایطی است که در حال تجربه آن هستیم. گاهی از فرط ناراحتی و استیصال اشکمان ناخودآگاه سرازیر می‌شود و گاهی هم از فرط شادی اشک شوق می‌ریزیم. حال سؤالی پیش می‌آید؛ ماهیت اشک چیست؟ از چه چیزی تشکیل شده است؟ در این مقاله، حقایق جالبی درباره اشک خواهید خواند. با ما همراه باشید.
۱. اشک بیشتر از آب تشکیل شده است
اشک‌ها ساختاری مشابه بزاق دارند و بیشتر از آب ساخته شده‌اند، اما حاوی نمک، روغن‌های چرب و بیش از ۱۵۰۰ پروتئین مختلف نیز هستند. الکترولیت‌های موجود در اشک عبارت‌اند از:
- سدیم (منشأ شوری اشک)؛
- بی‌کربنات؛
- کلرید؛
- پتاسیم.
علاوه بر این، اشک حاوی مقداری منیزیم و کلسیم نیز هست.
این ترکیبات در کنار هم ۳ لایه متمایز را در اشک‌های شما تشکیل می‌دهند:
- مخاطی: این لایه اشک را به چشم متصل نگه می‌دارد.
- آبدار (ضخیم‌ترین لایه): چشم را مرطوب می‌کند، باکتری‌ها را دور نگه می‌دارد و از قرنیه محافظت می‌کند.
- روغنی: از تبخیر لایه‌های دیگر جلوگیری می‌کند و همچنین سطح اشک را صاف نگه می‌دارد تا بتوانید ببینید.
۲. همه اشک‌ها مثل هم نیستند
شما ۳ نوع اشک دارید:
- اشک پایه: این اشک‌ها همیشه در چشم‌های شما هستند تا در مقابل عوامل بیرونی از چشم‌ها محافظت کنند.
- اشک غیرارادی: این نوع اشک زمانی شکل می‌گیرد که چشم‌ها در معرض محرک‌هایی مانند دود و پیاز قرار می‌گیرند.
- اشک احساسی: این اشک زمانی ایجاد می‌شوند که شما غمگین یا خوشحال هستید یا دچار احساسات شدید دیگری می‌شوید.
۳. آبریزش چشم‌ها می‌تواند نشانه سندرم چشم خشک باشد
سندرم خشکی چشم یک بیماری رایج است و زمانی اتفاق می‌افتد که مقدار یا کیفیت اشک نتواند به‌درستی سطح چشم را مرطوب نگه دارد. سندرم خشکی چشم می‌تواند باعث سوزش چشم یا احساس خراش در آن شود. ممکن است عجیب به نظر برسد، اما خشکی چشم اغلب باعث آبریزش چشم می‌شود و در واقع پاسخی به تحریک است.
برخی از دلایل سندرم چشم خشک عبارت‌اند از:
- برخی شرایط پزشکی؛
- خشکی هوا یا باد؛
- خیره‌شدن طولانی‌مدت به صفحه‌نمایش کامپیوتر.
۴. هرچه می‌خواهید گریه کنید، اشک شما تمام نمی‌شود
طبق گزارش آکادمی چشم‌پزشکی آمریکا (AAO)، هر فرد در سال ۱۵ تا ۳۰ گالن اشک می‌ریزد. اشک توسط غدد اشکی واقع در بالای چشم تولید می‌شود. وقتی پلک می‌زنید، اشک روی سطح چشم پخش می‌شود. سپس به سوراخ‌های کوچک در گوشه‌های پلک بالا و پایین تخلیه می‌شوند و در نهایت از کانال‌های کوچک عبور می‌کنند و سرازیر می‌شوند. تولید اشک می‌تواند به‌دلیل برخی عوامل مانند مشکلات سلامتی و پیری کند شود، اما اشک چشم شما هیچ‌وقت تمام نمی‌شود.
۵. با افزایش سن، اشک کمتری تولید می‌کنیم
با افزایش سن، کمتر اشک پایه تولید می‌کنید. به همین دلیل است که خشکی چشم در افراد مسن شایع‌تر است. این مسئله به‌ویژه پس از یائسگی به‌دلیل تغییرات هورمونی برای زنان رخ می‌دهد.
۶. گاز تحریک‌کننده باعث می‌شود پیاز شما را به گریه بیندازد
فرایند شیمیایی تولید این گاز کمی پیچیده اما واقعا جالب است.
- گوگرد در زمینی که پیاز کاشته می‌شود با پیاز مخلوط می‌شود و آمینو سولفید ایجاد می‌کند؛
- آمینو سولفید به گازی تبدیل می‌شود که از پیاز درحال‌رشد محافظت می‌کند؛
- این گاز با آنزیم‌های پیاز مخلوط می‌شود و هنگام خردکردن پیاز آزاد می‌شود و اسید سولفنیک ایجاد می‌کند؛
- با واکنش اسید سولفنیک با آنزیم‌های پیاز «سین پروپانتیال اس اکسید» ایجاد می‌شود که چشم‌های شما را تحریک می‌کند؛
- چشم‌ها برای محافظت در برابر عوامل تحریک‌کننده اشک تولید می‌کنند.
۷. فقط پیاز اشک آدم را درنمی‌آورد
هر چیزی که باعث تحریک چشم شود می‌تواند باعث تولید اشک در غدد اشکی شود. برخی از افراد در مقایسه با دیگران به مواد محرک حساس‌تر هستند. علاوه بر پیاز، این موارد هم می‌توانند اشک آدم را دربیاورند:
- بوهای قوی مانند عطرها؛
- چراغ‌های روشن؛
- استفراغ؛
- گردوخاک؛
- مواد شیمیایی مانند کلر و محصولات پاک‌کننده؛
- نگاه‌کردن بیش از حد به صفحه‌نمایش؛
- خواندن حروف کوچک یا مطالعه به مدت طولانی.
۸. اشک‌های احساسی می‌توانند مفید باشند
فایده اشک‌های احساسی هنوز مشخص نیست و تحقیقات در این زمینه ادامه دارد، اما اعتقاد بر این است که این نوع اشک تحت‌تأثیر عوامل بیولوژیکی، اجتماعی و روانی است. برخی از محققان بر این باورند که از فواید گریه‌کردن این است که سیگنالی اجتماعی برای کمک‌گرفتن از دیگران در هنگام درد، غم یا هر نوع احساس شدید دیگر است. در بیشتر موارد وقتی گریه می‌کنید، دیگران تلاش می‌کنند از شما حمایت کنند و این باعث می‌شود احساس بهتری داشته باشید.
شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد اشک‌های احساسی حاوی پروتئین‌ها و هورمون‌های اضافی هستند که در ۲ نوع دیگر اشک پیدا نمی‌شوند. اینها ممکن است اثرات آرام‌بخش یا تسکین‌دهنده‌ای داشته باشند و به بازگشت بدن به حالت عادی کمک کنند.
۹. اشک تمساح واقعی است
معمولا اصطلاح «اشک تمساح» برای توصیف کسی استفاده می‌شود که تظاهر به گریه می‌کند. این اصطلاح ناشی از افسانه‌ای است که می‌گوید تمساح‌ها هنگام خوردن انسان گریه می‌کنند. بر اساس مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۷، تمساح‌ها ممکن است هنگام غذاخوردن گریه کنند. البته دلیل گریه‌کردنشان هنوز مشخص نشده است.
۱۰. نوزادان هنگام گریه اشک تولید نمی‌کنند
نوزادان هنگام گریه اشک تولید نمی‌کنند، زیرا غدد اشکی آنها کامل رشد نکرده‌اند. آنها ممکن است در یک ماه اول زندگی بدون اشک گریه کنند. برخی از نوزادان با انسداد مجاری اشکی به دنیا می‌آیند یا دچار آن می‌شوند. در این موارد امکان دارد نوزاد اشک تولید کند، اما شاید یک یا هر دو مجرای اشکی او کاملا باز نباشند یا مسدود شده باشند.
۱۱. گریه در خواب واقعی است
این اتفاق بیشتر برای نوزادان و کودکان می‌افتد، اما افراد در هر سنی ممکن است گریه در خواب را تجربه کنند. چیزهایی که می‌توانند باعث شوند در خواب گریه کنیم یا با احساسی شبیه به گریه از خواب بیدار شویم عبارت‌اند از:
- کابوس‌ها؛
- وحشت خواب؛
- غم و اندوه؛
- افسردگی؛
- استرس و اضطراب؛
- درد مزمن؛
- آلرژی.
۱۲. حیوانات هم اشک می‌ریزند، اما نه اشک احساسی
حیوانات برای حفظ رطوبت و محافظت از چشم اشک تولید می‌کنند. اشک‌ریختن حیوانات ممکن است در پاسخ به محرک‌ها و آسیب باشد، اما آنها مانند انسان اشک احساسی تولید نمی‌کنند.
۱۳. زنان بیشتر از مردان گریه می‌کنند
ادعاهای زیادی وجود دارند که زنان بیشتر از مردان گریه می‌کنند و تعدادی از آنها طی تحقیقات به دست آمده‌اند. با این حال، هیچ‌کس دقیقا نمی‌داند که چرا زنان ممکن است بیشتر از مردان گریه کنند. شاید دلیلش مجاری اشکی کوچک‌تر مردان یا هورمون پرولاکتین بیشتر در زنان باشد. پرولاکتین هورمونی است که تولید شیر مادر را افزایش می‌دهد.
۱۴. اشک‌های مهارنشدنی
بی‌ثباتی عاطفی (PBA) وضعیتی است که می‌تواند باعث اشک‌های مهارنشدنی شود. بی‌اختیاری عاطفی با گریه یا خنده ناگهانی غیرارادی مشخص می‌شود که این خنده معمولا به اشک تبدیل می‌شود. PBA معمولا افراد مبتلا به بیماری‌ها یا آسیب‌های عصبی خاص مانند سکته مغزی، بیماری آلزایمر، بیماری پارکینسون و ام اس را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
۱۵. کمبود اشک می‌تواند آسیب جدی به چشم‌ها بزند
اشک سطح چشم شما را صاف و شفاف نگه می‌دارد و در عین حال در برابر عفونت نیز از آن محافظت می‌کند. بدون اشک کافی، چشمان شما در معرض خطرات زیر قرار می‌گیرند:
- سایش قرنیه؛
- عفونت چشم؛
- زخم قرنیه؛
- اختلالات بینایی.
شما از این حقایق آگاه بودید؟ موردی برای اضافه‌کردن به این فهرست دارید؟
