از آنتیبیوتیکها برای نابودی یا ممانعت از تکثیر باکتریها و برخی از انواع انگلها استفاده میشود. این آنتیبیوتیکها در برابر قارچها و ویروسهایی که عامل بسیاری از سرماخورگیها، آنفولانزا، بیشتر سرفهها و گلودردها هستند بیفایدهاند. استفادهی بیرویه و بیدلیل از آنتیبیوتیکهای صنعتی ممکن است عوارضی برای بدن بههمراه داشته باشد و باعث ایجاد مقاومت میکروبها شود. برخلاف تصور عدهای که آنتیبیوتیک را دارویی مدرن میپندارند، باید گفت در واقع قرنهاست که آنتی بیوتیک طبیعی در زندگی بشر وجود دارد. آنتیبیوتیکهای اولیه، مانند بسیاری از آنتیبیوتیکهای فعلی از منابع طبیعی بهدست میآمدند. همراه ما باشید، در این مقاله میخواهیم ۱۳ آنتی بیوتیک طبیعی را به شما معرفی کنیم.
برخی خوراکیها مانند عصارهی گیاهانِ خاص و عطرمایهها (essential oils)، دارای خواص آنتیبیوتیکی هستند. گاهی خواص آنتیبیوتیکی در یک مادهی طبیعی از مرز خواص غذایی فراتر میرود و میتواند برای حفظ سلامتی و بهداشت به شما کمک کند. برای مثال، عصارهی برخی مواد خوراکی و سبزیجات میتوانند از رشد باکتریها در غذا جلوگیری کنند. عصارهی کرنبری (Cranberry) که هم شامل مواد آنتیبیوتیک و هم آنتی اکسیدان است آن را به درمانی خانگی برای عفونت مجرای ادرار تبدیل میکند. در یک نمونهگیری کوچک از ۵۸ گیاه چینی مشخص شد که ۲۳ نوع از آنها، خواص آنتیبیوتیکی و ۱۵ نوع خواص ضدقارچ دارند. در مطالعهای مربوط به سال ۲۰۱۴، مشخص شد گیاهدرمانی میتواند بهاندازهی آنتیبیوتیکهای شیمیایی در درمان رشد بیرویهی میکروبها در رودهی کوچک مؤثر باشد.
داروهای آنتیبیوتیک امروزه به مقدار زیاد تجویز میشوند و این خطر بزرگی است، زیرا مقاوم شدن میکروبها را در پی دارد. ازجمله عوارض مصرف داروهای آنتیبیوتیک که ۱ نفر از هر ۱۰ نفر را درگیر میکند، میتوان به مشکلات گوارشی نظیر اسهال، ناراحتی معده و حالت تهوع اشاره کرد. علاوهبراین ۱ نفر از هر ۱۵ نفر به این داروها آلرژی دارد. برخلاف داروهای آنتیبیوتیک، خوراکیهای دارای خاصیت آنتیبیوتیکی قادرند علاوهبر باکتریها با عوامل ویروسی و قارچی نیز مبارزه کنند. مزیت دیگر آنها این است که آنتی بیوتیک طبیعی باکتریهای مفید بدن را ازبین نمیبرد. همانطور که بقراط میگوید: «بگذار غذای تو دوای تو باشد و دوای تو غذایت.»
فراموش نکنید که درمورد عفونتهای شدید و جدی همچون بیماری تیفوئید و توبرکلوزیس بهترین کار استفاده از آنتی بیوتیک طبیعی در کنار آنتیبیوتیکی است که پزشک تجویز میکند. بهیاد داشته باشید که دورهی درمان با آنتیبیوتیک باید کامل شود، زیرا در غیر این صورت مقاومت میکروبی ایجاد و بیماری وخیم میشود.
۱. عسل
عسل یکی از قدیمیترین آنتیبیوتیکهای طبیعیِ شناختهشده است که ردپای آن را میتوان تا زمان باستان دنبال کرد. مصریان بهدفعات از عسل بهعنوان آنتی بیوتیک طبیعی و محافظ پوست بهره بردهاند. امروزه متخصصان عسل را درمانی مفید برای درمان زخمها، سوختگیها، بریدگیها، زخم بستر و پیوند پوست برمیشمارند. عسل دارای هیروژن پروکساید است که میتواند بخشی از خاصیت آنتیبیوتیکی آن را توضیح دهد. عسل همچنین دارای غلظت بالای قند است که میتواند به متوقف کردن رشد برخی از باکتریها کمک کند. عسل رطوبت باکتریها را از آنها خارج میکند و باعث میشود باکتری در اثر خشک شدن نابود شود. در کنار این، عسل pH پایین، خاصیت اسمزی و پلی فنول دارد که آن را آنتیبیوتیکی خاص میکند.
مبارزهی عسل با میکروبها چندمرحلهای است و این خاصیت راه را برای مقاوم شدن میکروبها سخت میکند. بهترین نوع عسل میتواند تقریبا ۶۰ نوع باکتری را نابود کند. همچنین بهنظر میرسد عسل زخم عفونی ناشی از استافیلوکوکوس ارئوس مقاوم نسبتبه متیسیلین (MRSA) را با موفقیت درمان میکند. علاوهبر خاصیت آنتیبیوتیکی، محیط مرطوبی ایجادشده توسط عسل در تسهیل بهبود زخم دخیل است.
برای استفاده از عسل بهعنوان آنتیبیوتیک، آن را مستقیما روی زخم یا ناحیهی عفونی بمالید. عسل طبیعی میتواند باکتریها را نابود کند و موجب تسهیل روند بهبود زخم شود. لازم است که از عسل خام استفاده کنید. مانوکا (Manuka honey) نوعی عسل خام است که از درخت شهد درخت مانوکا بهدست میآید و بیشترین فایده را برای زخمها دارد.
شما همچنین میتوانید برای درمان عفونتهای داخلی عسل طبیعی را بهشکل خوراکی مصرف کنید. کافی است برای داشتن درمانی آرامشبخش یک قاشق سوپخوری عسل را قورت دهید یا آن را در چای گیاهی ولرم حل کنید و بنوشید. میتوانید برای تقویت سیستم ایمنی بدن مقداری عسل را با مقدار مساوی دارچین مخلوط کنید و بخورید.
استفاده از عسل طبیعی روی پوست و در بدن معمولا ضرری بهدنبال ندارد؛ هرچند هرگز نباید به کودک زیر یک سال عسل داد. بهجای عسل برای انتخاب گزینهی مناسب با پزشک مشورت کنید.
۲. عصارهی سیر
سیر مدتهاست که بهعنوان یک آنتی بیوتیک طبیعی شناخته میشود. خاصیت آنتی بیوتیکی سیر بهدلیل ترکیب سولفوردار آن بهنام آلیسین (allicin) است. علاوهبراین سیر خواص ضدقارچی، ضدویروسی و در دستگاه گوارش خاصیت ضدانگل دارد. طبق تحقیقات، سیر در برابر انواع متنوعی از باکتریها مفید است؛ ازجمله سالمونلا، اشرشیا کولای (E. coli) و توبرکلوسیز مقاوم به چندین دارو.
قرص سیر نیز طبق تحقیق انجامشده در سال ۲۰۱۱ در برابر باکتریها مفید شناخته است. شما میتوانید قرص یا عصارهی سیر را از داروخانهها تهیه کنید. همچنین میتوانید با خواباندن چند حبه سیر در روغن زیتون خودتان آن را در خانه تهیه کنید. خوردن سیر معمولا خطری ندارد، اما خوردن مقدار زیاد آن میتواند به خونریزی لولهی گوارش منجر شود. مصرف روزانه دو حبهسیر خام و مصرف آن در آشپزی بهنظر مقدار مناسبی است. اگر از مکملهای دارویی سیر استفاده میکنید دقت کنید که باید طبق همان دستورالعمل مصرف کنید. همچنین میتوانید عصارهی سیر را مستقیما روی خراش یا ناحیهی درگیر استفاده کنید.
اگر از داروهای رقیقکنندهی خون استفاده میکنید، پیشاز مصرف سیر بهعنوان آنتی بیوتیک طبیعی با پزشک مشورت کنید. مصرف زیاد سیر میتواند اثر این داروها را تشدید کند.
۳. عصارهی مِر (Myrrh extract)
بسیاری با مر آشنایی دارند، اما خواص آنتیبیوتیکی مر آنچنان شناختهشده نیست. محققان در آزمایشی مربوط به سال ۲۰۰۰، متوجه خواص آنتیبیوتیکی مر در مورد انواع متنوعی از عوامل بیماریزای روزمره شدند. این عوامل بیماریزا عبارتاند از:
- باکتری ایکولای (E.coli)؛
- استافیلوکوکوس اورئوس (Staphylococcus aureus)؛
- سودوموناس آئروژینوزا (Pseudomonas aeruginosa)؛
- کاندیدا آلبیکنز (Candida albicans).
بدن معمولا بهخوبی مر را میپذیرد، اما خوردن آن ممکن است باعث اسهال شود. اگر مر را روی پوست استفاده میکنید، احتمال دارد که دچار جوش های ریز شوید. مصرف مقادیر زیاد مر میتواند باعث مشکلات قلبی شود. مر را بهصورت بستهبندیشده تهیه و حتما مطابق با دستورالعمل و میزان توصیهشده مصرف کنید.
۴. عصارهی آویشن (Thyme essential oil)
بسیاری از تمیزکنندههای خانگی حاوی عطرمایهی آویشن هستند. این عصاره میتواند بهویژه در برابر میکروبهای مقاومبه آنتیبیوتیک مفید باشد. در مطالعهی انجامشده در سال ۲۰۱۱، محققان به بررسی اثر عصارهی اسطوخدوس و آویشن پرداختند. اثر هریک از عصارهها را روی تجمع ۱۲۰ باکتری آزمایش کردند. محققان متوجه شدند که اثر عصارهی آویشن قویتر از عصارهی اسطوخدوس است.
عصارهی آویشن فقط برای استعمال خارجی کاربرد دارد. شما نباید عصارهی آویشن را بخورید. پیشاز استعمال خارجی نیز حتما آن را با همان اندازه از روغن همراه مخلوط کنید. روغن همراه متداول برای عصارهی آویشن روغن نارگیل و روغن زیتون است.
کاربرد عصارهی آویشن مخلوطنشده با روغن همراه روی پوست میتواند به التهاب و ناراحتی آن منجر شود. توجه کنید افرادی که فشار خون بالا یا پرکاری تیروئید دارند، نباید از عصارهی آویشن استفاده کنند.
۵. عصارهی پونهی کوهی (Oregano essential oil)
کارواکرول (Carvacrol) مادهای است که در عصارهی پونه کوهی یافت میشود. این ماده خواص درمانی مهمی دارد که درصورت استنشاق، باعث تسریع بهبودی بدن میشود. عصارهی پونهی کوهی دارای خاصیت آنتیبیوتیکی، آنتیاکسیدانی، ضدویروسی، ضدقارچی، ضدعفونیکنندگی و ضددرد است. عصاره پونهی کوهی به درمان زخمهای گوارشی و کاهش التهاب بدن نیز کمک میکند.
برای درمان عفونت قارچی روی پوست، ناخن و پا روزانه یا بهصورت هفتگی چند قطره عصارهی پونهی کوهی را به آب اضافه کنید و مخلوط را به ناحیهی درگیر بدن بمالید. همچنین میتوانید با انتشار روزانهی بخار آب مخلوط با عصارهی پونهی کوهی در هوای اتاق تا زمانی که عفونت رفع شود به بهبود عفونت سینوسها و سایر عفونتهای دستگاه تنفسی فوقانی کمک کنید. توجه کنید که عصارهی پونهی کوهی را نباید بهصورت خوراکی مصرف کنید و بدون رقیق کردن روی پوست بمالید.
میتوانید برای ازبین بردن میکروبها، با استفاده از عصارهی پونهی کوهی، سرکه، آب و لیموترش محلول تمیزکنندهی خانگی درست کنید.
۶. عصارهی برگ زیتون
خواص آنتیبیوتیکی طبیعی عصارهی برگ زیتون با باکتریهای متنوعی مبارزه میکند. طبق تحقیقات برگ زیتون خاصیت ضدمیکروبی خوبی علیه باکتریها و قارچها دارد. همچنین دارای خواص ضدالتهابی و محافظتی در برابر رادیکالهای آزاد است. با مشورت با پزشک میتوانید کپسولهای عصارهی برگ زیتون را تهیه و مصرف کنید.
۷. زردچوبه
در آیورودا (علم باستانی و کهن که در هند مرکزتوجه است) و طب چینی، زردچوبه برای مقابله با میکروبها و تقویت سیستم ایمنی بدن استفاده میشود. علاوهبراین زردچوبه به پیشگیری از عفونی شدن زخم کمک میکند. مطابق تحقیقی مربوط به سال ۲۰۰۹، عملکرد «کرکیومین» موجود در زردچوبه در مبارزه با هلیکوباکترپیلوری مثبت گزارش شده است.
یک قاشق سوپخوری زردچوبه را با ۵ تا ۶ قاشق سوپخوری عسل مخلوط کنید. آن را در شیشهای به دور از هوا نگه دارید و هر روز، دو مرتبه، نصف قاشق چایخوری از آن را بخورید. همچنین میتوانید مکملهای زردچوبه (۶۰۰- ۴۰۰ میلیگرمی) را دو بار در روز میل کنید.
۸. سرخارگل (اکیناسه، اکیناشا)
بومیان آمریکا و سایر درمانگران صدها سال است که سرخارگل را برای درمان عفونتها و زخمها استفاده میکنند. عصارهی سرخارگل آنتیبوتیک طبیعی بهحساب میآید و قادر است گونههای متنوعی از باکتریها ازجمله استرپتوکوکوس پیوژنز را ازبین ببرد. استرپتوکوکوس پیوژنز عامل بیماریهایی مانند گلودرد استرپتوکوکی، سندرم شوک سمی و بیماری گوشتخوار (necrotizing fasciitis) است.
سرخارگل همچنین ممکن است با التهاب مربوط به عفونت باکتریایی مبارزه کند. اکیناسه یا سرخارگل همچنین میتواند سیستم ایمنی بدن را تقویت کند تا قدرت مقابله با انواع مختلفی از باکتریها را داشته باشد. مالیدن کرم یا روغن اکیناسه روی پوست چند بار در روز به درمان اگزما و پسوریازیس کمک میکند. سرخارگل همچنین میتواند به درمان زخم و سایر مشکلات پوستی ناشی از باکتریها کمک کند. نوشیدن روزانه ۱ تا ۲ فنجان چای اکیناسه به نابودی باکتریها کمک میکند. همچنین میتوانید با مشورت پزشک مکمل ۳۰۰ میلیگرمی سرخارگل را روزانه دو تا سه عدد میل کنید.
نکتهی مهم: جز در مواردی که پزشک آن را تجویز کرده، سرخارگل را بهصورت داخلی بیشتر از یک هفته تا ده روز استفاده نکنید. ضمن اینکه ممکن است این گیاه برای افراد دارای بیماریهای دستگاه ایمنی مناسب نباشد.
۹. زنجبیل
زنجبیل در جامعهی علمی بهعنوان یک آنتی بیوتیک طبیعی شناخته شده است و طبق تحقیقات میتواند با گونههای متنوعی از باکتری مبارزه کند. محققان همچنینن درحال بررسی خواص ضددریازدگی، ضدتهوع و کاهندهی قندخون زنجبیل هستند. زنجبیل تازه اثری ضدباکتریایی بر باکتریهای فاسدکنندهی مواد غذایی همچون سالمونلا دارد. زنجبیل یک آنتی بیوتیک طبیعی برای عفونتهای دستگاه تنفسی و بیماریهای پیرادندانی ازجمله لثه است.
چای زنجبیل عامل پیشگیریکنندهی مناسبی در برابر عفونت باکتریایی است. برای درست کردن چای، یک بند انگشت زنجبیل تازه را رنده کنید و آن را در یکونصفی فنجان دم کنید. آن را صاف کنید و برای خوشطعمی به آن مقداری عسل و آبلیمو اضافه کنید و بنوشید.
علاوهبراین از زنجیل تازه یا پودر خشکشدهی آن در آشپزی استفاده کنید. شما میتوانید از کپسول زنجبیل پس از مشورت با پزشک استفاده کنید.
۱۰. عصارهی هستهی گریپفروت
عصارهی هستهی گریپفروت آنتیباکتریای طبیعی است. این ماده همچنین ضدقارچ و ضدویروس نیز هست. درواقع طبق گزارشها، عصارهی هستهی گریپفروت در برابر بیش از ۸۰۰ شکل ویروس و باکتری، بیش از ۱۰۰ گونه از قارچها و بسیاری از انگلها مقاوم است. بهعلاوه، عصارهی هستهی گریپفروت آنتیاکسیدان زیادی دارد که به تقویت سیستم ایمنی خود بدن کمک میکند.
طبق تحقیق انجامشده در سال ۲۰۰۲، عصارهی هستهی گریپفروت در غلظت ۱:۵۱۲ خواص ضدمیکروبی خود را روی طیف وسیعی از ارگانیسمهای گرم مثبت و منفی آشکار میکند.
در عفونتهای پوستی، چند قطره عصارهی هستهی گریپفروت را در یک قاشق سوپخوری آب بریزید و روی ناحیهی موردنظر بمالید. نیازی نیست که آن را از روی پوست خودتان بشویید. میتوانید آن را بهعنوان پاککنندهی پوست، درمان آکنه و مرطوب کردن پوست صورت و دستها استفاده کنید؛ برای این کار ۲ یا ۳ قطره از عصاره را کف دست بریزید و روی پوست ماساژ دهید. سپس آن را با آب بشویید.
برای استفادهی داخلی، ۱۰ تا ۱۵ قطره از عصارهی هستهی گریپفروت را در نصف لیوان آب بریزید و ۲ یا ۳ بار در روز بنوشید.
۱۱. نیم (چریش)
نیم یا یاس بنفش هندی آنتی بیوتیک طبیعی دیگری است که به شما معرفی میکنیم. نیم به نابودی باکتریهایی که باعث ایجاد جوش و کورک میشوند کمک میکند. برخلاف آنتیبیوتیکهای صنعتی، مقابلهی نیم با باکتریها به مقاوم شدن باکتریها منجر نمیشود.
نیم بهدلیلِ خواص آنتیباکتریایی خود مانعِ بروز انواع مختلفی از مشکلات دهانی مانند پوسیدگی دندان، پلاک، ورم و التهاب لثه و سایر مشکلات آن میشود. برای جلوگیری از عفونتهای پوستی از محصولات مراقبتی پوستی استفاده کنید که نیم در آنها بهعنوان یکی از مواد سازندهی اصلی بهکار رفته باشد.
قرص نیم را میتوانید برای برطرف کردن مواد سمی جمعشده در بدن و انواع انگلها پس از مشورت با پزشک مصرف کنید.
۱۲. میخک
مطابق سنتها از میخک برای درمانهای دندانی استفاده میشده است. امروزه تحقیقات نشان داده است که عصارهی آب میخک ممکن است در برابر بسیاری از باکتریها ازجمله باکتری ای. کولای مفید باشد.
۱۳. خوک طلایی (گلدن سیل)
خواص آنتیبیوتیکی خوک طلایی هم برای عفونتهای موضعی و هم درونی بهخوبی خود را آشکار میکند. خوک طلایی حاوی مادهای بهنام بربرین (berberine) است که انواع متفاوتی از باکتری را نابود میکند، علاوهبرآن سلولهای سفید خون را فعال و سیستم ایمنی بدن را تقویت میکند.
خوک طلایی معمولا برای رفع مشکلات تنفسی و گوارشی بهشکلِ چای یا کپسول مصرف میشود. علاوهبراین خوک طلایی میتواند با اسهال باکتریایی و عفونت مجاری ادرار مبارزه کند. از خوک طلایی برای مشکلات پوستی نیز استفاده میشود و عصارهی خوک طلایی در تحقیقات برای جلوگیری از تخریب بافت ناشی از بیماری زخم عفونی ناشی از استافیلوکوکوس ارئوس مقاوم نسبتبه متیسیلین (MRSA) استفاده شده است.
برای مصرف خارجی، مخلوطی از یک قاشق چایخوری پودر خوک طلایی و روغن چند کپسول ویتامین E استفاده کنید و آن را سه مرتبه در روز روی موضع استعمال کنید.
برای مصرف داخلی، پودر خوک طلایی را در یک فنجان آب داغ بریزید و بعد از صاف کردن و وقتی هنوز داغ است بنوشید. این چای را روزی یکبار مصرف کنید. نکتهی مهم در مصرف داخلی خوک طلایی این است که نباید آن را بیشتر از یکی دو هفته در آنِ واحد استفاده کرد.
اگر دارو مصرف میکنید، پیشاز مصرف خوک طلایی با پزشک مشورت کنید، زیرا این گیاه میتواند با داروها تداخل داشته باشد. همچنین بربرین موجود در خوک طلایی که آلکلوئید مهمی در آنتی بیوتیک طبیعی است، برای نوزادان و زنان باردار یا شیرده خطرناک است.
خطرات مصرف آنتی بیوتیک طبیعی
صرف اینکه مادهای طبیعی است آن را بیخطر نمیکند. میزان و غلظت مواد فعال مکملهای آنتیبیوتیکی طبیعی در برندهای مختلف متفاوت است. برچسب مکملی را که میخرید، بهدقت مطالعه کنید. همچنین پیشاز مصرف این مواد با پزشک خود مشورت کنید.
برای مثال هرچند مصرف سیر پختهشده معمولا بیخطر است، عصارهی سیر خطر خونریزی گوارشی را افزایش میدهد. این موضوع برای افرادی که جراحی در پیش دارند یا داروهای ضدانعقاد مصرف میکنند خطرناک است. عصارهی سیر همچنین تأثیر داروهای HIV را کم میکند.
زمان مناسب برای استفاده از دارو
بهدلیلِ افزایش مقاومت میکروبها به داروهای آنتیبیوتیک، پزشکان باید سعی کنند مگر در مواقع ضروری و مناسب از تجویز این دارو خودداری کنند.
اغلب آنتیبیوتیکها در موارد زیر تجویز میشوند:
- پیشگیری از گسترش بیماری عفونی؛
- جلوگیری از وخامت یا خطرناکشدن بیماری؛
- سرعت بخشیدن به بهبودی جراحت یا بیماری؛
- جلوگیری از پدید آمدن عواقب ناشی از عفونت باکتریایی.
اگر برای فردی آنتیبیوتیک تجویز شود، او باید تمام دز دارو را تا تمام شدن دارو و مطابق با دستورالعمل مصرف کند. این موضوع بهخصوص درمورد افرادی که اگر بیمار شوند با خطر بیشتری روبهرو هستند، اهمیت پیدا میکند:
- جراحی پیش رو دارند؛
- شیمیدرمانی انجام میدهند؛
- دچار HIV مثبت هستند؛
- انسولین مصرف میکنند؛
- دچار نارسایی قلبی هستند؛
- سنشان بالای ۷۵ سال است؛
- کمتر از ۳ روز سن دارند.
وقتی فردی به آنتیبیوتیکها آلرژی دارد یا دچار عوارض جانبی میشود، میتواند در اینباره با پزشک گفتوگو کند.