با شروع سال تحصیلی، یکی از مشکلاتی که دوباره در خانواده‌ها آغاز می‌شود، بیدار کردن بچه‌ها برای مدرسه است. بچه‌ها بعد از سه ماه تعطیلی، روزهای اول سال تحصیلی و شاید در تمام طول سال تحصیلی به سختی از خواب بیدار شوند و این مسئله به یک دغدغه برای مادران تبدیل می‌شود. با این راهکارها، بچه‌ها را برای مدرسه بیدار کنید.
چرا کودکان در خواب و بیداری مشکل دارند؟
خواب راحت و باکیفیت نقش مهمی در سلامت جسمی و ذهنی کودکان دارد. کودکان معمولاً خیلی راحت و سر وقت به رختخواب نمی‌روند و به سختی به خواب می‌روند. البته کودکان می‌توانند لجبازی کنند و هنگام بیدار شدن برای مدرسه مشکل‌ساز شوند. این مشکلی است که بیشتر والدین با آن مواجه می‌شوند و حل این مشکل به بردباری، تمرین و انضباط نیاز دارد.
داشتن یک برنامه مشخص برای خواب و بیداری بسیار مهم است. در این برنامه باید زمان دقیق خوابیدن، بیدار شدن، آماده شدن و خارج شدن از خانه برای رفتن به مدرسه تعیین شده باشد.
ممکن است مسائلی مانند مشکلات رفتاری و نداشتن یک برنامه‌ی مشخص باعث شوند کودکان در به موقع بیدار شدن مشکل داشته باشند که با تغییر سبک زندگی می‌توان آن‌ها را مدیریت کرد. از طرفی دیگر، مسائلی مانند افسرگی و کمبود مواد مغذی هم می‌توانند خواب و بیداری کودک را با مشکلاتی جدی مواجه کنند که باید با مراجعه به پزشک برطرف شوند.
البته کودکانی هم هستند که در مدرسه مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند یا اختلال یادگیری دارند و حضور در مدرسه برای آن‌ها دشوار است. این دسته از کودکان نمی‌خواهند بیدار شوند و به مدرسه بروند. در این‌گونه موارد مهم است که با کودک و معلم او صحبت کنید چرا که لازم است شما برای حل این مشکلات اقدام کنید.
کودکان به چند ساعت خواب نیاز دارند؟
معمولاً کودکان در مقایسه با بزرگسالان به خواب بیشتری نیاز دارند. بر اساس توصیه‌ی کارشناسان، اینکه کودکان در یک شبانه‌روز باید چند ساعت بخوابند به سن آن‌ها بستگی دارد. در فهرست زیر مقدار توصیه‌شده برای سنین مختلف بیان می‌شود. نکته‌ی مهم این است که مقدار بیان شده در فهرست زیر عبارت است از مجموع خواب شبانه به علاوه‌ی چرت در طول روز.
- تا سه ماهگی: ۱۴ تا ۱۹ ساعت
- از چهار ماهگی تا یک سالگی: ۱۲ تا ۱۶ ساعت
- از یک سالگی تا دو سالگی: ۱۱ تا ۱۴ ساعت
- از سه سالگی تا پنج سالگی: ۱۰ تا ۱۳ ساعت
- از شش سالگی تا دوازده سالگی: ۹ تا ۱۲ ساعت
- از سیزده سالگی تا هجده سالگی: ۸ تا ۱۰ ساعت
چگونه کمبود خواب را از روی رفتار کودک تشخیص دهیم؟
کمبود خواب در کودکان علائمی دارد که والدین می‌توانند با کمی توجه بیشتر به فرزندانشان این علائم را مشاهده کنند. بر اساس گزارش‌ها، بعضی از این علائم عبارتند از:
- در وسایل نقلیه پی‌درپی خوابش می‌برد. (به ویژه در کودکان خردسال)
- صبح‌ها سخت بیدار می‌شوند.
- اختلال‌های هیجانی و رفتاری مانند بیش از حد احساساتی بودن، پرخاشگری و تحریک‌پذیری
- هر روز به چرت بعدازظهر نیاز دارد. (در کودکان بزرگ‌تر، بعد از ۸ سالگی)
۱۲ راهکار بیدار کردن بچه‌ها برای مدرسه
فریاد زدن و تنبیه کردن کودکانی که به موقع بیدار نشده‌اند، معمولاً کار بیهوده‌ای در جهت بیدار کردن بچه‌ها برای مدرسه است چرا که در نهایت کودک رفتار شما را نادیده می‌گیرد و به دنبال آن خواهد بود که مدت بیشتری در رختخواب بماند. فریاد زدن و تنبیه کردن کودکان تأثیرات منفی روی آن‌ها می‌گذارد.
اگر کودک در خواب و بیداری مشکلاتی جدی دارد، باید به پزشک مراجعه کنید اما در غیر این صورت برای اینکه هر روز صبح کودک را برای رفتن به مدرسه بیدار کنید راهکارهای مؤثرتری وجود دارد.
۱. به کودکتان بیشتر توجه کنید و او را درک کنید
کودکان شخصیت‌های متفاوتی دارند؛ برخی سحرخیز هستند و برخی شب‌بیداری را ترجیح می‌دهند. اگر کودک نمی‌تواند صبح‌ها به راحتی بیدار شود، باید سایر اعضای خانواده قبل از ساعت بیداری کودک بیدار شوند.
۲. مطمئن شوید که کودک خوابی کافی و باکیفیت دارد
برای اینکه کودکان بتوانند به راحتی و به موقع بیدار شوند، باید به اندازه‌ی کافی بخوابند و خوابی باکیفیت داشته باشند.
سروصدای زیاد، خروپف سایر اعضای خانواده، نور زیاد، خیلی دیر رفتن به رختخواب، دمای اتاق خواب، شرایط رختخواب، فعالیت بدنی بسیار زیاد در طول روز، تماشای صفحه‌ها‌ی نمایش قبل از خواب، مصرف مواد غذایی سرشار از قند و کافئین در ساعات پایانی روز یا کمی قبل از رفتن به رختخواب و هراس شبانه همگی عواملی هستند که روی کیفیت خواب کودک تأثیر می‌گذارند.
کودکان برای داشتن خوابی باکیفیت به محیطی آرام و راحت نیاز دارند.
۳. روز را با کلمات مثبت شروع کنید
روز را با گفتن جملات محبت‌آمیز به کودکتان شروع کنید. به او ابراز علاقه کنید یا درباره‌ی کارهای جالبی که او می‌تواند در ادامه‌ی روز انجام دهد با او صحبت کنید. این کار به کودک کمک می کند روز خودش را با خوشحالی و انرژی مثبت شروع کند. همچنین این کار باعث می‌شود کودک به خوبی درک کند که تا چه اندازه او را دوست دارید و برای او ارزش قائل می‌شوید.
۴. موزیک پخش کنید
پخش کردن موزیک برای کودکان یک راهکار عالی برای بیدار کردن آن‌ها است. به علاوه اینکه بیدار شدن با این صدا به کودک کمک می‌کند در ابتدای روز حال‌وهوای بهتری داشته باشد.
۵. صبحانه‌ای آماده کنید که بوی اشتهاآوری داشته باشد
بوی صبحانه می‌تواند کودک را بیدار کند. آماده کردن صبحانه‌ای که کودک از خوردن آن لذت می‌برد، به او انگیزه می‌دهد تا از رختخواب خارج شود.
۶. یک برنامه تنظیم کنید
داشتن یک برنامه‌ی مشخص برای زمان خواب و بیداری که حتی در روزهای آخر هفته و تعطیلات هم اجرا بشود به شما کمک خواهد کرد. برای تبدیل شدن این برنامه به یک روال همیشگی و منظم‌تر شدن کودک می‌توانید یک جدول زمان‌بندی تهیه کنید و برای مدتی با نشانه‌گذاری موارد رعایت‌شده این برنامه را دنبال کنید.
۷. صدا را زیاد کنید
برای تنظیم زنگ هشدار، زنگی را انتخاب کنید که صدای بلندی داشته باشد. بلندی صدای زنگ باید به اندازه‌ای باشد که کودک را مجبور کند برای خاموش کردن آن از رختخواب خارج شود. همچنین می‌توانید از انجام کارهای خانه مانند استفاده از جاروبرقی، شستن ظروف، آشپزی و هر کار دیگری که انجام آن صدا تولید می‌کند کمک بگیرید.
۸. از حیوانات خانگی استفاده کنید
حیوانات خانگی می‌توانند در بیدار کردن کودکان به شما کمک کنند. علاوه بر این، حیوانات خانگی برای کودکان جذاب هستند و اگر آن‌ها کودک را بیدار کنند، کودک با حال‌وهوای بهتری از خواب بیدار می‌شود. گربه‌ها، سگ‌ها و حتی پرندگان می‌توانند کودکان را بیدار کنند.
۹. وقتی زمان بیدار شدن است، آسایش کودک را برهم بزنید
یک راهکار مؤثر برای بیدار کردن کودکان بالا بردن دمای اتاق است که می‌توانید با خاموش کردن وسایل سرمایشی این کار را انجام دهید. راهکار دیگری که می‌تواند آسایش کودک را برهم بزند این است که پتو را از روی او بردارید. با این کارها کودک مجبور می‌شود که بیدار بشود.
۱۰. از نور طبیعی استفاده کنید
بدن انسان به گونه‌ای تنظیم شده است که با قرار گرفتن در معرض نور طبیعی بیدار می‌شود. پرده‌ی اتاق را کنار بزنید تا نور طبیعی به داخل اتاق بتابد. این کار می‌تواند به بیدار شدن کودک کمک کند.
۱۱. پاداش بدهید
پاداش دادن به کودک لزوماً به این معنی نیست که چیزی را به عنوان هدیه برای او خریداری کنید. برای نمونه، اجازه دادن به کودک برای چند دقیقه بازی بعد از اینکه کاملاً برای رفتن به مدرسه آماده شد می‌تواند پاداش به موقع بیدار شدن و آماده شدن بدون لجبازی باشد.
۱۲. اجازه دهید کودک با پیامدهای طبیعی تأخیر مواجه شود
اگر همه‌ی این راهکارهای بیدار کردن بچه‌ها برای مدرسه با شکست مواجه شد، لازم است کودکان پیامدهای دیر بیدار شدن را تجربه کنند. والدین تلاش می‌کنند کودکشان با پیامدهای تأخیر مواجه نشود و معمولاً وقتی این تلاش موفقیت‌آمیز نیست، این شکست را با فریاد زدن و تنبیه کودک جبران می‌کنند.
این رفتار باعث می‌شود خانه به یک محیط پرتنش تبدیل شود. بهتر است به کودکان فرصت دهید تا با پیامدهای دیر بیدار شدن مواجه شوند. این تجربه‌ی مفیدی برای کودکان خواهد بود چرا که آن‌ها باید درباره‌ی پیامدهای کارهایی که انجام می‌دهند چیزهای بیشتری یاد بگیرند. پیامدهایی که ممکن است کودک به دلیل تأخیر با آن مواجه شود شامل مواردی مانند دیر رسیدن به مدرسه، غیبت در کلاس درس، توبیخ شدن در مدرسه، انجام تکالیف بیشتر و از دست دادن فعالیت‌های سرگرم‌کننده یا اردوها می‌شود. البته هر از چند گاهی پیامد دیر بیدار شدن می‌تواند از دست دادن صبحانه باشد. بسیاری از کودکان این پیامد را جدی می‌گیرند و به موقع بیدار خواهند شد.
بیدار کردن بچه‌ها برای مدرسه در ابتدا سخت به نظر می‌رسد ولی به مرور زمان می‌توانید قلق فرزندان خود را پیدا کنید و آن‌ها را به بیدار شدن عادت بدهید.
منبع: Medicinenet
