خواب فرآیندی است که اهمیتش در زندگی همه افراد به ویژه کودکان ثابت شده است. خواب به فرآیند رشد کودک کمک می‌کند. میزان خواب و نحوه‌ی خوابیدن، حاوی اطلاعات مهمی از وضعیت جسمی و روحی کودک است. این مقاله سعی دارد با بیان ۱۰ نکته‌ی ساده اما کلیدی درباره‌ی خواب کودک، اطلاعات لازم را در اختیار والدین قرار دهد.
چرا کودکان به خواب کافی نیاز دارند؟
جثه‌ی کوچک کودکان برای رشد کردن و سالم ماندن به خواب نیاز دارد. در زمان خواب ماهیچه‌های بدن، به‌ویژه‌ی ماهیچه‌های قلب بازسازی می‌شوند. خواب در کنترل سیگنال‌های گرسنگی نقش دارد و با تنظیم این سیگنال‌ها، به حفظ وزن کودک کمک می‌کند.
خواب و تقویت قوای مغز
خواب کافی با تقویت حافظه، مانع فراموشی می‌شود و عامل موثری در یادگیری و عملکرد بهتر دانش‌آموزان در مدرسه است. به گفته‌ی پروفسور کوشیدا (Kushida) رئیس مرکز پزشکی مطالعات خواب دانشگاه استنفورد: «خواب بر رمزگذاری‌های هیپوکامپ و تثبیت حافظه تاثیر می‌گذارد.»؛ هیپوکامپ بخشی از دستگاه لیمبیک مغز است و نقش مهمی در یادگیری ایفا می‌کند.
فرزند شما به چه میزان خواب در شبانه‌روز نیاز دارد؟
میزان خواب کافی با توجه به سن فرزندتان متغیر است. کودکان نوپا به ۱۱ تا ۱۴ ساعت خواب در شبانه‌روز نیاز دارند. در کودکان سه تا پنج سال این میزان کاهش می‌یابد و به ۱۱ تا ۱۳ ساعت می‌رسد. کودکان ۶ تا ۱۳ ساله باید ۹ تا ۱۱ ساعت در شبانه‌روز بخوابند و ۸ تا۱۰ ساعت خواب برای نوجوانان کافی است.
خواب نیمروزی
خواب نیمروزی یا به اصلاح چرت زدن کودک به میزان خواب شبانه‌ی او بستگی دارد. همانطور که گفته شد کودک نوپا تقریبا به ۱۴ ساعت خواب نیاز دارد و اگر خواب شبانه‌ی او ۸ ساعت است، با چرت در میانه‌ی روز می‌تواند این مقدار را تامین کند.
چرت نیمروزی در سن ۵ سالگی متوقف می‌شود. و اگر کودک شما در این سن همچنان به خواب نیمروزی نیاز دارد، باید ساعت خواب شبانه‌ی او بیشتر شود و زودتر به رختخواب برود. همچنین خواب نیمروزی نوجوانان نیز، نشانه‌ی کمبود خواب شبانه‌ی آنها است.
چطور باید کودک را به رختخواب برد؟
نباید تلاش برای خواباندن کودک تبدیل به درگیری شود. خواباندن کودک حتی در تعطیلات آخر هفته باید روال عادی خود را داشته باشد. برای آرام کردن افکار کودک و کمک به خواب بهتر او می‌توانید در نور کم برای او کتاب بخوانید. اتاق خواب باید تاریک، خنک، ساکت و بدون وسایل دارای نمایشگر مانند تلویزیون باشد. برای کودکانی که مشکل خواب دارند، تخت‌خواب فقط باید محلی برای خواب باشد و هنگام مطالعه، انجام تکالیف مدرسه و بازی کردن نباید از آن استفاده کرد.
خوابِ به موقع در نوجوانان
ممکن است فرزند نوجوان شما بر اساس ساعت درونی بدنش، دیر به خواب برود و برای جبران کمبود خواب، روز بعد دیر بیدار شود. کمک به نوجوان برای داشتن خوابی منظم و به موقع ساده نیست اما با رعایت چند راهکار امکان‌پذیر است. نور اتاق را کم کنید، حتی اگر فرزندتان برای خوابیدن آماده نیست. همانطور که قبلا هم گفته شد اتاق خواب باید خنک باشد. موقع خواب تلویزیون، موبایل و کامپیوتر باید خاموش باشند. بهتر است نوجوان شما در تعطیلات آخر هفته، فقط دو ساعت بیشتر از روزهای معمولی بخوابد.
آیا باید زمان بازگشایی مدارس تغییر کند؟
ساعت شروع مدارس همیشه موضوع بحث‌برانگیزی میان والدین و اولیای مدرسه بوده است. در شرایطی که شیفت صبح مدارس معمولا از ساعت ۷ آغاز می‌شود و اغلب نوجوانان تا ساعت ۱۱ شب بیدار هستند، زمان کافی برای خوابیدن آنها وجود ندارد. بازگشایی دیرتر مدارس اگر به زمان خواب نوجوان کمک کند می‌تواند باعث عملکرد درسی بهتر او شود. تحقیقات نشان می‌دهد نوجوانانی که خواب کافی دارند نمرات بهتر و بالاتری کسب می‌کنند. اما چون در حال حاضر اجرای این گزینه امکان‌پذیر نیست، بهتر است روی به رختخواب فرستادن به موقع کودکان تمرکز کنیم.
آیا میزان خواب فرزند شما کافی است؟
اگر فرزندتان بعد از ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پس از رفتن به رختخواب، به خواب می‌رود و به هنگام صبح، مشکلی با بیدار کردن او ندارید و لازم نیست مدام به اتاقش بروید و او را بیدار کنید، و اگر مدام خمیاز نمی‌کشد و به خواب نیمروزی نیاز ندارد، باید گفت بله او به مقدار کافی می‌خوابد.
اختلالات خواب
بسیاری از مشکلات مربوط به خواب، بخشی از فرآیند رشد کودک است. اما گاهی این مشکلات نشانه‌هایی از وجود یک اختلال هستند. اگر به هنگام خواب مشکلاتی از قبیل خروپف، وقفه‌های طولانی در تنفس و مشکلات تنفسی در کودک خود مشاهده کردید، باید برای درمان به پزشک اطفال مراجعه کنید. مشکلات دیگر مانند راه رفتن در خواب، کابوس دیدن و شب ادراری نیز نشانه‌هایی از وجود اختلالات خواب در کودکان هستند.
تفاوت اختلال بیش‌فعالی با کمبود خواب
کمبود خواب در کودکان و بزرگسالان شکل یکسانی ندارد. وقتی که بزرگسالان دچار کمبود خواب می‌شوند، خسته به نظر می‌رسند و حرکات‌شان آهسته‌تر می‌شود، اما ممکن است کودک شما این کمبود را به صورت افزایش انرژی و هیجان نشان دهد و گاه شبیه به اختلال بیش‌فعالی به نظر برسد. متخصص اطفال در تشخیص صحیح می‌تواند به شما کمک کند. تحقیقات نشان می‌دهد حتی اگر کودک شما اختلال بیش‌فعالی داشته باشد، باز هم خواب کافی به افزایش توجه و کاهش علائم اختلال در او، کمک خواهد کرد.
