عزت نفس اعتقاد و باوری است که فرد نسبت به ارزش و اهمیت خودش دارد. عزت نفس در کودکان اهمیت بالایی دارد. تحقیقات حاکی از آن است كه بسیاری از رفتارهای آسیب‌زای کودکان مانند بزهكاری، مصرف سیگار، افت تحصیلی، پرخاشگری و … ناشی از ضعف عزت نفس در کودکان است. حال مسئولیت والدین در قبال ایجاد و افزایش عزت نفس در کودکان چیست؟ چگونه می‌توان عزت نفس در کودکان را تقویت کرد؟ با ۱۰ توصیه‌ی ما برای ایجاد عزت نفس در کودکان همراه باشید.
۱. عقب بایستید و بگذارید کودکتان خودش تصمیم بگیرد
یکی از مسئولیت‌های والدین برای ایجاد عزت نفس در کودکان این است که آنها را برای حضور در جامعه آماده کنند و فرد شایسته‌ای تحویل جامعه بدهند. حتی اگر برا‌ی‌تان سخت است، عقب بایستید و اجازه بدهید کودکتان خطر کند، انتخاب کند، مشکلاتش را خودش حل کند و به تلاشش احترام بگذارید.
۲. مضرات تشویق بیش از حد کودکان بیشتر از مزایای آن است
عزت نفس از احساس امنیت، عشق و افزایش صلاحیت فرد برای انجام کارهای مختلف سرچشمه می‌گیرد. کودک باید با تلاش و صرف وقت توانایی خود را بهبود ببخشد. تشویق کودکان وقتی که کاری را به خوبی انجام می‌دهند، مفید است. ولی مضرات تشویق بیش از حد کودکان بیشتر از مزایای آن است. وقتی که به کودکتان می‌گویید که این کار را خارق‌العاده و بی‌نقص انجام دادی، باعث می‌شوید سطح توقع کودک از خودش کاهش یابد. در نتیجه کودک فشار بیشتری به خودش نمی‌آورد. در حالی‌که اعتمادبه‌نفس از طریق تمرین و ممارست، شکست و تلاش مجدد به وجود می‌آید.
سارا که چهار پسر یک تا نه ساله دارد، معتقد است تعریف و تمجید مداوم از کودکان، باعث نابودی عزت نفس آنها می‌شود. وقتی که کودکان فکر کنند کاری را بی‌نقص انجام داده‌اند، ممکن است در پی این تصور دیگر تلاشی برای بهتر شدن نکنند. یا تلاش کنند همه‌ی کارها را بی‌نقص انجام بدهند که این هدف با توجه به سختی بعضی از کارها غیرممکن است. تحسین بیهوده‌ی کودک باعث گمراهی او می‌شود. مثلا اگر فرزندتان کلمه‌ای را اشتباه تلفظ کند و شما بگویید که تلفظ او عالی است، دیگر کودک نمی‌تواند به غریزه‌ی خود اعتماد کند. همچنین به مرور می‌فهمد تعریف و ستایش شما فقط یک دروغ توخالی است.
وقتی به کودکتان بگویید که باهوش‌ترین، بهترین و بااستعدادترین کودک است، او در ادامه‌ی زندگی خود با واقعیت‌های تلخی مواجه خواهد شد. شما فردی خودشیفته را تربیت می‌کنید که گمان می‌کند هر کاری که انجام بدهد، درست است. دیر یا زود کودکتان متوجه می‌شود تصوراتی که از خودش دارد، درست نیست.
۳. بگذارید کودکتان خطرات یا اشتباهات کوچک را تجربه کند
زمانی که کودکتان اشتباهات کوچکی انجام می‌دهد، عقب بایستید و دخالت نکنید. ویکتوریا اسپویک مدیر عامل شرکتی در زمینه‌ی خدمات مراقبتی از کودکان و مادر ۸ فرزند می‌گوید: برای ایجاد اعتمادبه‌نفس در کودکان، آنها باید تصمیم بگیرند، فرصت‌های خود را امتحان کنند و مسئولیت کارهای خود را به عهده بگیرند. در حالی‌که بسیاری از والدین همیشه مانع از تلاش و شکست خوردن کودک‌شان می‌شوند.
اسپویک می‌گوید: یک بار پسر دو ساله‌ام (فریزر) یک بطری آب پرتقال در دست داشت و می‌خواست آن را در لیوانی بریزد. من به جای اینکه کاری انجام بدهم، فقط ایستادم و نگاه کردم. با اینکه آب پرتقال روی زمین می‌ریخت، ولی فرصت امتحان کردن را از او نگرفتم. سپس بهترین بخش کار فرا رسید. او از پیشخدمت تقاضای یک دستمال کرد و با آن شروع به تمیز کردن آب پرتقال روی زمین کرد. او توانست مشکل خودش را مانند بزرگسالان حل کند.
۴. بگذارید کودک خودش انتخاب کند
اسپویک می‌گوید: وقتی کودکان تصمیماتی بگیرند که مناسب سن‌شان است، احساس قدرت می‌کنند. کودکان از دو سالگی کم‌کم به عواقب تصمیمات‌شان فکر می‌کنند. زمانی که کودکان تفاوت سرما و گرما را متوجه شدند، بگذارید خودشان لباس‌شان را انتخاب کنند. آنها باید بتوانند از بدن خود مراقبت کنند و مسئولیت تصمیمات‌شان را بپذیرند.
۵. بگذارید کودکتان در کارهای خانه کمک کند
برای تقویت عزت نفس در کودکان به آنها فرصت بدهید تا شایستگی‌های خود را نشان بدهند و احساس کنند کمک‌شان باارزش است. به عنوان مثال وقتی که در سنین خردسالی هستند، از آنها بخواهید در آشپزی، مرتب کردن میز و تخت‌شان کمک کنند.
۶. آنها را تشویق کنید تا علایق‌شان را با اشتیاق دنبال کنند
یکی از راه‌های افزایش اعتمادبه‌نفس در کودکان تشویق آنها به پیگیری علایق‌شان است. آنها را تشویق کنید تا کار موردنظرشان را به انتها برسانند. مهم نیست که کار موردنظر چیست. این کار می‌تواند حتی پشت سر گذاشتن مراحلی در یک بازی ویدئویی باشد. مهم این است که آنها به کاری که شروع کرده‌اند بچسبند و آن را به پایان برسانند.
۷. نگران شکست خوردن کودکتان نباشید
اگر کودکتان از تیم فوتبال مدرسه کنار گذاشته شود یا نتواند جدول ضرب را به خاطر بسپارد چه واکنشی نسبت به آن دارید؟ بسیاری از والدین فکر می‌کنند جنگیدن و شکست خوردن باعث کاهش عزت نفس کودک می‌شود. در حالی‌که این اتفاق یک فرصت طلایی برای ساختن عزت نفس کودک است.
۸. به کودکتان ثابت کنید که عشق و علاقه‌تان به او بی قید و شرط است
کاری کنید کودکتان بداند عشق و علاقه‌تان به او بی قید و شرط است و در اثر شکست و تصمیمات اشتباهش از بین نمی‌رود. اگر شما تأکیدتان فقط بر روی عملکرد کودک باشد، او فکر می‌کند علاقه‌تان به او صرفا برای کارنامه‌ی تحصیلی یا موفقیت ورزشی است. در این راستا می‌توانید در زمینه تربیت فرزندان بیشتر مطالعه کنید.
۹. مطمئن شوید که اهداف کودکتان با توجه به توانایی‌هایش قابل دستیابی است
گاهی اوقات که کودک با شکست روبهرو می‌شود، ممکن است احساس ناامیدی کند. در این شرایط والدین باید تلاش کنند تا اعتمادبه‌نفس از دست رفته‌ی کودک را به او برگردانند. سارا این اتفاق را در زمانی که کودکش الکس کلاس دوم بود فهمید. الکس نمی‌توانست کتابش را به خوبی بخواند و این موضوع باعث شد تا احساس شکست و ناامیدی کند. مادرش برای او کتاب‌هایی خرید که کمی از سطح توانایی‌های الکس پایین‌تر بود. الکس هر دو روز یک کتاب را بدون هیچ مشکلی تمام می‌کرد. این کار باعث شد تا الکس تلاش و کوشش بیشتری برای خواندن بکند و در نهایت مزد سخت‌کوشی خود را بگیرد.
۱۰. زمانی که کودکتان موفقیتی کسب کرد، از او تعریف و تمجید کنید
تعریف نابه‌جا یا بیش از اندازه می‌تواند برای کودک مضر باشد. ولی وقتی کودکتان موفقیتی به دست آورد، تعریف و تمجید از او می‌تواند مفید باشد و باعث تقویت عزت نفس او شود.
یک راه مؤثر تهیه‌ی پوشه‌ای است که کودک بتواند در آن کارت‌های تشویقش را نگه دارد. وقتی کودک توانست به موفقیتی دست یابد نوشته یا کارتی به او داده شود که عملکرد او را تحسین کند. این کار به کودک یادآوری می‌کند که تلاشش با پاداش جبران می‌شود. زمانی که کودک موفقیتی کسب کرد صرفا به گفتن آفرین اکتفا نکنید، با گفتن جزئیاتی از او تعریف کنید. اگر کودک در کاری شکست خورد می‌تواند آن تشویق‌ها را دوباره بخواند و تلاش کند مجددا به موفقیت برسد.
یک روش دیگر که تأثیر بالایی دارد تعریف غیرمستقیم از کودکتان است. مثلا اگر کودکتان موفقیتی کسب کرد یا کار خوبی انجام داد، می‌توانید در صحبت با دوستان و اقوام به گونه‌ای که کودکتان حرف‌های شما را بشنود، به تعریف و تمجید از او بپردازید.
مواردی که باید در مورد کودکتان در نظر بگیرید
در اینجا به مواردی اشاره می‌کنیم که باعث افزایش عزت نفس در کودکان می‌شوند.
کاری کنید که کودکتان احساس خاص بودن کند
بسیار مهم است که به کودکتان کمک کنید تا استعدادها و توانایی‌های خود را کشف کند و برای آنها ارزش قائل شود. در عین حال به او بیاموزید که احساس خاص بودن به معنای برتری او نسبت به دیگران نیست.
کودکتان را تشویق کنید تا اهدافش را دنبال کند
به کودکتان بیاموزید که برای رسیدن به اهدافش تلاش کند و اگر موفقیتی کسب کرد، از آن احساس رضایت و غرور کند. برای او شرایطی به وجود بیاورید تا بتواند برای موفقیت تلاش کند.
کودکتان را به تلاش و کوشش تشویق کنید
کودکتان را تشویق کنید تا مسائل را به روش خودش حل کند، با چالش‌ها روبهرو شود و ریسک‌هایی را بپذیرد و در انجام کارها تلاش و کوشش به خرج بدهد.
