از آن‌جایی که کودکان بيشترين ساعات خود را به بازی و فعاليت می‌پردازند، انتخاب نوع بازی و اسباب‌بازی برای آنها بسيار مهم است. عواملی چون تفاوت‌های فردی، ميزان سلامتی، بهره‌ی هوشی، جنسيت و … در انتخاب نوع بازی کودکان دخالت دارند. در مقاله زیر با ما همراه باشید تا با چند نوع بازی آسان و مناسب برای رشد ذهنی و جسمی کودک آشنا شویم.
۱. خمیربازی و گِل‌بازی
تقریبا هیچ کودکی پیدا نمی‌شود که از انجام این بازی‌ها لذت نبرد. اغلب کودکان علاقه دارند که با دست‌شان ماده‌ی نرم و قابل‌انعطافی مانند خمیر یا گِل را لمس کنند و با آن شکل‌های مختلفی بسازند. خمیر یا گل‌بازی تأثیر چشمگیری در تقویت مهارت حرکتی کودک دارد. همچنین برای کودکانی که مچ دست یا سرانگشتان ضعیفی دارند، انتخاب مناسبی است تا به تقویت مچ دست و سرانگشتان کمک کند. از همه مهم‌تر، این بازی، مقدمه‌ی مهارت دست‌گرفتن قاشق و کنترل آن و در سنین بالاتر، مداد دست گرفتن توسط کودک است. علاوه‌بر‌اینها تخلیه‌ی هیجانی خوبی در این بازی نهفته است. پس توصیه‌ی ما به والدین این است که جلوی این گرایش کودک را نگیرند و با فراهم کردن شرایط بدون نگرانی از کثیف‌شدن کودک یا محیط اطراف به او اجازه دهند تا این بازی را با خیال راحت انجام دهد.
۲. آب‌بازی
بازی با آب یکی از بهترین و لذت‌بخش‌ترین کارهایی است که کودکان انجام می‌دهند. کودکی که با آب بازی می‌کند، درحالِ یادگیری و درک مفاهیم گرما و سرما، جاری‌شدن و فرورفتن در زمین است. همچنین آب‌بازی باعث رفع و کنترل عصبانیت در کودکان می‌شود؛ به‌طوری‌که به‌وسیله‌ی آن از ناراحتی‌ها، تنش‌ها و فشارها رها می‌شوند و کودک احساس آرامش می‌کند. به‌دلیلِ علاقه‌ی کودکان به آب‌بازی می‌توانیم خیلی از مفاهیم را از این طریق به آنها یاد بدهیم و موجبات رشد مهارت‌ها و توانایی‌های لازم را که در زیر به آنها اشاره شده، برای‌شان فراهم کنیم:
- رشد شناختی
- پرورش خلاقیت کودکان و رشد ابتکار آنها
- افزایش گنجینه‌ی لغات
- رشد اجتماعی کودک
۳. صدای اسباب‌بازی
تحقیقات نشان می‌دهد که قرار گرفتن درمعرض انواع مختلف محرک‌های موسیقیایی و چیزهایی که موجب تقویت مهارت‌های شنیداری می‌شوند، در سال‌های اولیه‌ی زندگی برای رشد ذهنی کودک بسیار مهم است. ببینید کودک‌تان دوست دارد با چه اسباب‌بازی‌هایی بازی کند؛ بعد او را تشویق کنید تا صداهای اسباب‌بازی‌ها را درآورد. مثلا از او بخواهید صدای وسایل زیر را از خودش دربیاورد:
- صدای قطار
- صدای ماشین
- صدای حیوانات عروسکی
- صدای جاروبرقی
البته این بازی برای کودکان ۱۵ تا ۱۸ ماهه مناسب است.
۴. بازی با کلمه
محققان می‌گویند کودکان با شنیدن مکرر واژه‌ها زبان را یاد می‌گیرند. به‌همین‌دلیل هرچه زودتر با کودک‌تان شروع به حرف زدن کنید، بهتر است. عکس‌ها بهترین سوژه برای صحبت کردن هستند.
برای مثال: تصاویر آشنایی مثل عکس حیوانات، کودکان و غذاها را از مجله جدا کنید. همراه با کودک‌تان به عکس‌ها نگاه کنید و درباره هرکدام از آنها حرف بزنید. برای مثال به عکس گوسفند اشاره کنید و بگویید: «گوسفند توی مزرعه‌ست. گوسفند می‌گه بع بع.» حالا از کودک‌تان بپرسید گوسفند چه می‌گوید. اگرجوابی نداد، دوباره حرف‌هایتان را تکرار کنید.
بعد از مدتی بگذارید کودک‌تان یکی از عکس‌ها را انتخاب کند و درباره‌ی آن با شما حرف بزند یا داستان ساده‌ی کوتاهی درمورد یکی از عکس‌ها از خودش بسازد.
این بازی هم برای کودکان ۱۸ تا ۲۱ ماهه مناسب است.
۵. لی لی
این بازی محبوب بچه‌های قدیم است که با توجه به فضای بازی که در حیاط منزل یا کوچه‌ها در اختیار داشتند، با کمک گچ و یک تکه سنگ یا چوب، ساعت‌ها با این بازی ساده سرگرم می‌شدند. اما امروزه، با توجه به زندگیِ آپارتمان‌نشینی، نوعی از این بازی نیز به بازار آمده تا کودکانی که دیگر به گچ و سنگ و حیاط دسترسی ندارند، بتوانند در خانه این بازی را انجام دهند.
این بازی به‌دلیل چهارچوب و قوانینی که دارد، باعث افزایش تمرکز و بالارفتن مهارت‌های حرکتی و ذهنی کودک می‌شود. تابستان فصل خوبی است که فرزندان‌تان را به پارک ببرید و در فضایی باز و گسترده این بازی را با او انجام دهید.
تحقیقات نشان می‌دهد یکی از بهترین اوقات برای تقویت مهارت‌های حرکتی نوزاد تا ۳ ماهه، زمان عوض کردن پوشک اوست. به‌طور مثال:
- زمانی که پوشک کودک خود را عوض می‌کنید، وسایل جالبی را کنار دستش بگذارید تا به آنها نگاه کند.
- بادکنکی را از سقف آویزان کنید. دقت کنید ارتفاع بادکنک به‌اندازه‌ای باشد که شما بتوانید به آن دست بزنید ولی دست نوزادتان به آن نرسد. همین‌طور که پوشک نوزاد را عوض می‌کنید، بادکنک را آهسته حرکت دهید. طولی نمی‌کشد که نوزادتان مجذوب بادکنک می‌شود و دستش را دراز می‌کند تا آن را بگیرد.
- می‌توانید عکس‌های خانوادگی یا عکس‌های کودکانه‌ای را بالای سر نوزادتان قرار دهید تا به آنها نگاه کند. برای این کار می‌توانید از عروسکی استفاده کنید و عکس‌ها را با کمک نخ به آن آویزان کنید.
۶. اسم-فامیل
اسم- فامیل هم یکی از بازی‌های قدیمی است که به تقویت تمرکز کودکان، رشد و افزایش دایره لغات مخصوصا در کودکانی که تازه خواندن و نوشتن یاد گرفته‌اند، کمک می‌کند.
یکی از والدین یا کودک به‌طور یک‌درمیان اسامی را به‌دنبال هم بنویسند. به این نحو که حرف اول هر اسم از حرف آخر اسم قبلی استفاده کرده باشد. مثلا احمد، دارا، ابراهیم، مانی، یاسمن و… سپس می‌توان این بازی را روی اسامی حیوانات و میوه‌ها و… انجام داد.
۷. حباب‌سازی
این بازی یکی از بازی‌های موردعلاقه‌‌ی همه‌ی کودکان در هر سنی است. حتی بزرگ‌سالان هم مشتاقانه این بازی را انجام می‌دهند و کودکان را همراهی می‌کنند. حالا که در فصل تابستان هستیم، می‌توانیم در مکان‌های سر باز مثل پارک و حیاط این بازی را با کودک‌مان انجام دهیم. بازی «حباب‌سازی» برای بالا بردن تمرکز کودکان و افزایش توجه آنها مناسب است؛ به‌ویژه برای کودکانی که مبتلا به نقص توجه و اختلال خواندن هستند.
۸. بازی نقطه و خط
کافی‌ست چندین نقطه با فاصله‌ی نه‌چندان زیاد، روی یک کاغذ بکشید. بازیکنان این بازی باید حداقل دو نفر باشند و در هر نوبت، فرد باید با یک خط دو نقطه را به هم وصل کند که با وصل کردن نقطه‌ها مربعی تشکیل می‌شود. برنده کسی است که مربع‌های زیادی کشیده باشد. این بازی که از قدیم تا به امروز رواج داشته، موجب افزایش تمرکز و توجه در کودکان و نیز یادگیری رعایت نوبت در آنها می‌شود که از این طریق می‌توانند تکانه‌های آنی خود را کنترل کنند.
۹. بازی نبین و بده
تعدادی مهرهی بزرگ و کوچک را درون کیسه‌ای بریزید و از فرزندتان بخواهید مواردی را که درخواست می‌کنید، به شما بدهد. مثلا: «۳ مهرهی بزرگ یا ۶ مهرهی کوچک بده.» حتی می‌توانید با استفاده از آجیل یا میوه هم این بازی را انجام دهید. مثلا از کودک بخواهید به شما پنج فندق، هشت بادام و سه پسته یا سه آلو، یک خیار و دو هویج بدهد. هدف از این بازی، تقویت حس لامسه، افزایش واژگان درکی (رنگ، سایز، اشکال هندسی و…)، افزایش دقت شنیداری و افزایش حافظه‌ی شنیداری است.
شما چه ایده‌های دیگری برای بازی با کودکان سراغ دارید؟ حتما پیشنهادها و دیدگاه‌هایتان را برای ما و سایر مخاطبان بنویسید.
