اگر در آینه به چشم‌هایتان نگاه کنید، متوجه تنگ و گشاد شدن مردمک چشم‌هایتان می‌شوید. گشادی مردمک چشم واکنشی طبیعی به کم یا زیادشدن نور است، اما ممکن است عوامل دیگری هم در آن نقش داشته باشد که در این مقاله درباره‌شان توضیح می‌دهیم. با ما همراه باشید.
گشادی مردمک چشم چیست؟
مردمک‌ها دایره‌های گرد مشکی در مرکز عنبیه (بخش رنگی چشم) هستند که اجازه ورود نور به چشم را می‌دهند. اندازه مردمک‌ها مدام تغییر می‌کند. زمانی که مردمک بزرگ می‌شود، به آن گشادی مردمک چشم می‌گویند. در نور کم، این اتفاق طبیعی است و سبب ورود نور بیشتر به چشم می‌شود. تنگ‌شدن مردمک یا کوچک‌شدن آن زمانی رخ می‌دهد که نور زیاد است و تنگی مردمک موجب می‌شود نور کمتری وارد چشم شود.
علت گشادی مردمک چشم
این عارضه ممکن است در اثر عوامل دیگری باشد از جمله:
- گشاد شدن مردمک چشم در اثر مصرف مواد مخدر یا دارو؛
- گشاد شدن مردمک چشم در اثر بیماری‌های خاص؛
- گشاد شدن مردمک چشم هنگام معاینه چشم؛
- گشاد شدن مردمک چشم در اثر جراحت.
گشادی مردمک می‌تواند در هر ۲ چشم یا فقط در یکی از آنها اتفاق بی‌افتد که این حالت آنیزوکوریا (anisocoria) نامیده می‌شود.
۱. گشاد شدن مردمک چشم در اثر مصرف مواد مخدر یا دارو
ممکن است مردمک به‌علت مصرف بعضی داروها و مواد مخدر گشاد شود. معمولا زمانی که اثر دارو کاهش پیدا می‌کند، مردمک هم به اندازه قبل برمی‌گردد. مردمک چشم این افراد به‌طور طبیعی به محرک‌های نوری پاسخ نمی‌دهند و زمانی که در معرض مقدار نور زیاد قرار می‌گیرند منقبض نمی‌شوند. البته تشخیص اثر دارو با گشادی مردمک چشم فقط به عهده پزشک است.
داروهای مرتبط با گشادی مردمک
- آتروپین برای درمان آریتمی قلبی، مشکلات معده و انواع مسمومیت؛
- انواع آنتی‌هیستامین مثل دیفن‌هیدرامین؛
- ضداحتقان‌ها مثل سودوافدرین؛
- داروی بیماری‌های حرکتی و ضداستفراغ مانند دیفن‌هیدرینات؛
- داروهای پارکینسون مانند آمانتادین؛
- داروهای ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای مانند آمی‌تریپتیلین؛
- سم بوتولینوم (بوتاکس)؛
- داروهای ضدصرع مانند فنوباربیتال؛
- مواد مخدری مثل آمفتامین‌ها، کوکائین و اکستازی.
علائم گشاد شدن مردمک چشم در اثر مصرف دارو یا مواد مخدر
- تغییر وضعیت ذهنی؛
- خشکی پوست؛
- تب؛
- گرگرفتگی؛
- میوکلونوس (تکان، لرز یا انقباض ناگهانی و بدون اختیار عضله)؛
- صرع؛
- تکرر ادرار.
علائم مسمومیت آنتی‌کولینرژیک
- تاری دید؛
- تپش قلب؛
- تنگی نفس؛
- یبوست؛
- تکرر ادرار؛
- لرز؛
- مشکل حافظه؛
- توهمات بصری.
۲. گشاد شدن مردمک چشم هنگام معاینه چشم
طی معاینه جامع چشم، اپتومتریست یا چشم‌پزشک قطره‌ای داخل چشم می‌ریزد که موجب گشاد شدن مردمک چشم می‌شود. حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه زمان می‌برد تا قطره اثر کند و به دکتر امکان می‌دهد واکنش‌های خاص مردمک و مواردی مثل مشکلات عصبی و ساختار داخلی چشم از جمله شبکیه، زجاجیه، عصب بینایی، رگ‌های خونی (کوروئید) و ماکولا را بررسی کند.
حدود چند ساعت زمان می‌برد تا اثر داروهای گشادکننده مردمک کاهش یابد، بنابراین بهتر است بیمار همراه داشته باشد.
۳. گشاد شدن مردمک چشم در اثر ضربه به سر
آسیب به چشم یا مغز هم می‌تواند موجب گشاد شدن مردمک چشم شود. ممکن است تروما به عضله اسفنگتر عنبیه (مسئول تنگ‌کردن مردمک) یا یکی از مسیرهای مغزی کنترل آن آسیب بزند. همچنین می‌تواند موجب خونریزی درون جمجمه شود که نتیجه آن گشادی مردمک چشم است. همچنین جراحت‌های چشمی می‌تواند نتیجه جراحی داخل چشم مثل برداشتن آب مروارید و پیوند قرنیه یا جراحی شبکیه باشد.
۴. بیماری‌های مرتبط با گشادی مردمک چشم
گشادشدن غیر طبیعی یک یا هر دو مردمک می‌تواند نشانه نوعی بیماری جدی باشد که روی مغز اثر می‌گذارد. این بیماری‌ها عبارت‌اند از:
- سکته مغزی؛
- خونریزی داخلی؛
- آنوریسم مغزی؛
- تومور یا آبسه مغزی؛
- فشار زیاد چشم به‌دلیل گلوکوم؛
- ورم مغزی؛
- هموروئید داخل‌جمجمه‌ای؛
- سکته مغزی حاد؛
- تومور داخل‌جمجمه‌ای؛
- افزایش فشار درون جمجمه؛
- عفونت غشای اطراف مغز (مننژیت یا آنسفالیت)؛
- سردرد میگرنی؛
- صرع؛
- تومور، توده یا گره لنفی در بالای قفسه سینه؛
- سندروم هورنر؛
- فلج عصب چشمی ناشی از دیابت؛
- آسیب سر.
۵. موارد دیگر
بر اساس مطالعات جدید، میزان زیاد هورمون اکسی‌توسین (هورمون عشق) در شرایطی مثل علاقه یا واکنش عاطفی به کسی یا چیزی می‌تواند در گشادی مردمک نقش داشته باشد. همچنین در وقتی روی موضوع خاصی تمرکز کرده‌اید، ممکن است مردمک‌هایتان گشاد شوند.
همچنین گشادی مردمک خوش‌خیم یک‌طرفه معمولا در زنان مبتلا به میگرن اتفاق می‌افتد که در آن یکی از مردمک‌ها گشاد می‌شود. اندازه مردمک در این بیماری طی چند ساعت تا چند روز به حالت طبیعی برمی‌گردد، اما لازم است برای رد مشکلات جدی‌تر به پزشک مراجعه کنید.
سؤالات رایج درباره گشادی مردمک چشم
۱. چه مدتی طول می‌کشد که بعد از مصرف دارو مردمک چشم به حالت طبیعی برگردد؟
این موضوع معمولا با کاهش اثر دارو اتفاق می‌افتد و نمی‌توان زمان خاصی برای آن در نظر گرفت. داروهای مختلف اثرات مختلفی دارند و مدت گشادی چشم پیش‌بینی‌پذیر نیست.
۲. چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر تغییر اندازه مردمک مدام و بی‌دلیل است، باید به پزشک مراجعه کنید. اگر این تغییرات ناگهانی و جدید هستند یا پس از آسیب به چشم یا سر ایجاد شده‌اند، ممکن است علامت بیماری جدی‌تری باشد. همچنین اگر گشادی مردمک با علامت خاصی همراه است، باید اورژانسی بررسی شود. این علائم عبارت‌اند از:
- تاری دید؛
- دوبینی؛
- حساسیت به نور؛
- تب؛
- سردرد؛
- از بین رفتن بینایی؛
- حالت تهوع یا استفراغ؛
- درد چشم؛
- سفتی گردن.
۳. درمان گشادی مردمک چشم چیست؟
- اگر این مسئله با مصرف دارو رخ می‌دهد، در صورت امکان آن دارو را مصرف نکنید یا با مشورت پزشک از داروی جایگزین استفاده کنید.
- معمولا مردمک‌های گشادشده بیش از حد معمول به نور حساس هستند، پس از محیط‌های پرنور دوری کنید.
- موقع بیرون‌رفتن از عینک آفتابی یا لنزهای محافظتی استفاده کنید.
- گاهی لازم است با جراحی آسیب را برطرف کنید.
- گشادی مردمک می‌تواند بر دید شما اثر بگذارد، پس برای رانندگی و انجام کارهای پرخطر با پزشک مشورت کنید.
۴. اندازه مردمک چشم سالم چقدر است؟
۲ تا ۴ میلی‌متر در نور شدید و ۴ تا ۸ میلی‌متر در نور کم است.
۵. آیا ممکن است یک مردمک بزرگ‌تر از مردمک دیگر باشد؟
بله. این حالت آنیزوکوریا نامیده می‌شود و بیماری شایعی است که هر دو مردمک به‌طور طبیعی به نور واکنش می‌دهند، اما یکی از مردمک‌ها بیشتر از نیم میلی‌متر بزرگ‌تر از دیگری است. تقریبا ۲۰درصد افراد آنیزوکوریا دارند.
۶. آیا اضطراب موجب گشادی مردمک می‌شود؟
بله. گاهی به‌دلیل افزایش آدرنالین در زمان اضطراب و استرس ممکن است مردمک چشم گشاد شود.
۷. آیا در زمان دروغ گفتن مردمک چشم بزرگ می‌شود؟
بله. دروغ می‌تواند میزان استرس را زیاد کند و در نتیجه موجب گشاد شدن مردمک چشم شود.
شما بگویید
تا به حال با کم‌وزیادکردن نور اتاق اندازه مردمک چشمتان را جلوی آینه بررسی کرده‌اید؟ تاکنون از گشادی بیش از حد مردمک‌هایتان نگران شده‌اید؟ در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را با ما به اشتراک بگذارید و این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی برای دوستانتان ارسال کنید.
