گاز گرفتن؛ علت این رفتار کودک و روش اصلاح آن چیست؟

کودکان هنگام عصبانیت واکنش‌های مختلفی نشان می‌دهند؛ بعضی از آنها سعی می‌کنند طرف مقابل را بزنند، بعضی ناسزا می‌گویند، بعضی فریاد می‌زنند و بعضی هم گاز می‌گیرند. گاز گرفتن یکی از روش‌هایی است که کودکان از آن برای تخلیه خشم و انتقام‌گرفتن استفاده می‌کنند. در مهدکودک‌های آمریکا، ۳۵درصد از آسیب‌های کودکان به‌خاطر این است که همکلاسی‌هایشان آنها را گاز گرفته‌اند! جالب است بدانید که این رفتار برای کودکان زیر ۷ سال طبیعی محسوب می‌شود، البته نه به این معنی که می‌توانیم اجازه بدهیم فرزندمان هروقت عصبی شد، طرف مقابلش را گاز بگیرد. طبیعی‌بودن یعنی شیوه تربیتی ما مشکلی نداشته است و با واکنش درست می‌توانیم رفتار کودک را اصلاح کنیم. در این مقاله توضیح می‌دهیم گاز گرفتن کودکان نشانه چیست و چطور می‌توان جلوی این رفتار را گرفت.

گاز گرفتن کودکان نشانه چیست؟

علت پرخاشگری در کودکان این است که تحت‌تأثیر شرایطی قرار می‌گیرند و عصبانی می‌شوند. گاز گرفتن و آسیب‌رساندن به طرف مقابل شدیدترین رفتار پرخاشگرانه کودکان هستند. در واقع زمانی که کودک این کار را انجام می‌دهد، آن‌قدر عصبانی است که نمی‌داند چه کار دیگری می‌تواند انجام بدهد تا خشمش را تخلیه کند. البته همیشه علت گاز گرفتن، عصبانیت نیست. به‌طور کلی در پاسخ به سؤال گاز گرفتن کودک نشانه چیست، می‌توانیم بگوییم کودک وقتی راه دیگری برای ابزار احساساتش پیدا نمی‌کند، دیگران را گاز می‌گیرد.

بیایید با ذکر مثالی درباره احساسی به غیر از عصبانیت، این مسئله را بیشتر توضیح دهیم. کودکی را تصور کنید که به‌تازگی صاحب خواهر یا برادری کوچک‌تر شده است. او وقتی برای اولین بار نوزاد را می‌بیند، با انبوهی از احساسات تازه مواجه می‌شود که نمی‌داند چطور آنها را مهار کند. او نوزاد را دوست دارد و نمی‌داند ناگهان از کجا آمده و تا چه زمانی قرار است با آنها زندگی کند! بنابراین ممکن است برای روبه‌روشدن با احساساتش و مقابله با فشار ناشی از تلاشی که برای برقراری ارتباط و درک نوزاد می‌کند، او را گاز بگیرد!

علت گاز گرفتن کودکان نوپا

در قسمت قبلی بررسی کردیم که گاز گرفتن کودکان نشانه چیست. در این بخش، علت این رفتار نوپایان را بررسی می‌کنیم. کودکان نوپا، به‌خصوص پسرهای یکی‌دوساله، ممکن است هر چیزی را گاز بگیرند، از اسباب‌بازی‌هایشان گرفته تا پدر و مادرشان را. وقتی دندان‌های کودک در حال رشد هستند، میزان گاز گرفتن آنها بیشتر می‌شود. البته گاهی اوقات هم به‌خاطر اینکه می‌خواهند چیزی مثل یک اسباب‌بازی جدید را کشف کنند آن را گاز می‌گیرند.

چون کودکان نوپا نمی‌توانند صحبت کنند، گاهی اوقات برای بیان منظورشان دیگران را گاز می‌گیرند. آنها با گاز گرفتن بزرگ‌ترها می‌خواهند که به آنها توجه کنند یا به بزرگ‌ترها نشان می‌دهند که چیزی را دوست ندارند. مثلا ممکن است وقتی کودک را محکم در آغوش گرفته‌اید و او را علی‌رغم میلش می‌بوسید، به‌نشانه اعتراض شما را گاز بگیرد.

چطور عادت گاز گرفتن کودکان نوپا را از بین ببریم؟

کودکان نوپا معمولا نمی‌دانند کاری که انجام می‌دهند اشتباه است. پس باید با بیانی ساده به آنها بفهمانید که گاز گرفتن به دیگران آسیب می‌رساند و نباید این کار را انجام بدهند. برای فهماندن این مطلب به نوپایان، این رفتارها کمک‌کننده‌اند:

• با قاطعیت کلماتی مانند «نه» و «بد» را ادا کنید تا کودک متوجه شود کار اشتباهی انجام داده است.
• به فردی که کودک او را گاز گرفته است توجه کنید و مطمئن شوید کودک متوجه شده باشد که فرد آسیب دیده است.
• بعد از آرام‌شدن، کودک را به‌سمت فرد آسیب‌دیده ببرید و از او بخواهید فرد آسیب‌دیده را نوازش کند و «ببخشید» بگوید.
• روش درست مخالفت را به کودک بیاموزید، مثلا به او بگویید اگر نمی‌خواهد وسیله‌اش را به دیگری بدهد به‌جای گاز گرفتن، وسیله را در دست بگیرد و بگوید «مال منه».
• اگر کودک کسی را به‌آرامی گاز گرفت و قصد داشت باز هم این کار را انجام بدهد، حواسش را به موضوع دیگری پرت کنید.

علت گاز گرفتن کودکان بزرگ‌تر چیست؟

بعضی از دلایل احتمالی بروز این رفتار در کودکان عبارت‌اند از:

• خشم و ناراحتی.
• قرارگرفتن در معرض استرس شدید مثل طلاق والدین، واردشدن به جمع جدیدی از کودکان به‌خاطر جابه‌جایی مدرسه یا مهدکودک یا تولد نوزاد جدید.
• تأخیر در گفتار و ناتوانی در انتقال منظور و نیازها به دیگران.
• انتقام‌گرفتن.
• احساس خطر.
• نشان‌دادن قدرت به دیگران و به‌دست‌گرفتن کنترل شرایط.
• جلب توجه، حتی اگر توجه منفی باشد.
• نشان‌دادن علاقه شدید به شخصی که او را گاز می‌گیرد.

اینکه کودک دلیلی برای انجام رفتار اشتباه داشته باشد، رفتارش را توجیه نمی‌کند، اما دانستن دلیل گاز گرفتن کودک به شما کمک می‌کند ریشه مشکل را پیدا و آن را برطرف کنید.

چطور عادت گاز گرفتن را از سر کودکان بیندازیم؟

اگر هنگامی که فرزندتان کسی را گاز می‌گیرد آنجا حضور دارید، باید واکنشی سریع اما با آرامش نشان دهید. کودک را از محل دور کنید و مطمئن شوید که آسیبی به طرف مقابل نرسانده باشد. ابتدا به فردی که کودک او را گاز گرفته است کمک کنید، محل گاز را با آب و صابون بشویید و در صورت نیاز آن را پانسمان کنید. سپس سراغ کودک بروید. برای برخورد با کودک، نکاتی را در نظر بگیرید که در ادامه بیان کرده‌ایم.

۱. کودک را گاز نگیرید

بعضی از والدین تصور می‌کنند اگر کودک متوجه شود گاز گرفتن آزاردهنده است و درد دارد، دیگر این کار را انجام نمی‌دهد و برای همین او را گاز می‌گیرند! این کار اشتباه است، زیرا والدین خودشان هم کاری را انجام می‌دهند که در حال نهی آن هستند و کودک را بیش از پیش عصبانی می‌کنند.

۲. دلیل رفتار کودک را از او بپرسید

فرزندتان را به گوشه‌ای خلوت ببرید. کمی منتظر بمانید تا هم شما و هم کودک آرام‌تر شوید. اگر ندیده‌اید چه اتفاقی افتاده و چرا کودک کس دیگری را گاز گرفته است، از خودش دلیلش را بپرسید. از او بپرسید وقتی این کار را انجام می‌داد چه احساسی داشت و به چه چیزهایی فکر می‌کرد. همچنین برای او توضیح بدهید واکنش درست به چنین احساسات و فکرهایی چیست.

۳. درباره دفعات بعدی با او صحبت کنید

وقتی فرزندتان ۱ بار کسی را گاز گرفته است، احتمال اینکه دوباره هم این کار را انجام بدهد وجود دارد. وقتی علت گاز گرفتن و احساسات لحظه‌اش را پرسیدید، نوبت آموزش می‌شود. به او بگویید وقتی چنین احساسی دارد، باید چه واکنشی نشان بدهد. همچنین از او بخواهید وقتی عصبانی یا ناراحت است، از یک بزرگ‌تر کمک بگیرد.