کناره گیری عاطفی؛ هرآنچه باید بدانید

کناره گیری عاطفی تجربه زیسته‌ مشترک بین همه ماست. زمانی که سرخورده می‌شویم یا در شرایط سختی قرار می‌گیریم، برای مدتی به‌تنهایی و دوری از دیگران رو می‌آوریم. بعد از مدتی هم دوباره روحیه‌مان را بازیابی می‌کنیم و به روال عادی زندگی برمی‌گردیم. البته این سکه روی دیگری هم دارد. برخی از افراد به‌دلایل مختلف مدت بیشتری در انزوای عاطفی باقی می‌مانند و به آن عادت می‌کنند و این مبدأ شروع مشکلات جدی‌تر است.

کناره گیری عاطفی چیست؟

زمانی که فردی احساسات دیگران را نادیده می‌گیرد یا دیگر ارتباط احساسی برقرار نمی‌کند، دچار کناره گیری عاطفی شده است. این افراد نمی‌توانند روابط عاطفی داشته باشند و معمولا تمایلی هم برای چنین روابطی ندارند. افرادی که درگیر چنین حالتی‌اند، مشکلاتی چون استرس در رابطه و صدمات ناشی از پایان آن را تجربه نخواهند کرد.

کناره گیری عاطفی همیشه هم مشکل نیست و در برخی موارد، واکنشی برای مقابله با شرایط دشوار و پراسترس است؛ برای مثال، کسی که به‌تازگی از فرد موردعلاقه‌اش جدا شده، برای مدتی احساس می‌کند دیگر نمی‌خواهد با دیگری ارتباط عاطفی داشته باشد. منتها واقعیت این است که کناره گیری احساسی، به سلامت روانی و اجتماعی و احساسی افراد آسیب می‌رساند.

علائم کناره گیری عاطفی

مشکل کناره گیری احساسی در هر فرد نشانه‌های منحصربه‌فردی دارد. برخی از علائم را در ادامه نام برده‌ایم، علائمی که در بین افرادی که با این مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کنند متداول‌اند.

• درددل‌نکردن؛
• ترجیح تنهایی؛
• بی‌توجهی به دیگران؛
• دوری از حضور در جمع؛
• هم‌دلی‌نکردن با دیگران؛
• ناتوانی در ابراز احساسات؛
• مشکل در برقراری و حفظ روابط؛
• کاهش ارتباطات و تمایل به انزوا؛
• عدم‌بهره‌مندی از مهارت گوش‌دادن؛
• دوگانگی احساسی نسبت به دیگران؛
• بی‌تمایلی به برقراری ارتباط یا شرکت در فعالیت‌های گروهی.

به یاد داشته باشید کناره گیری عاطفی بیماری روانی نیست و فقط احتمال دارد نشانه‌ای از نوعی بیماری روانی باشد. به همین دلیل، افرادی که علائم آن را تجربه کرده‌اند، باید پیش از بروز مشکلات جدی‌تر برای درمان اقدام کنند.

علت کناره گیری احساسی

افراد به‌دلایل مختلفی مانند مشکلات روانی یا واکنش به شرایط سخت از ارتباطات عاطفی دوری می‌کنند. در ادامه، به بعضی از شایع‌ترین علت‌های ایجاد این مشکل اشاره می‌کنیم.

۱. تجربه‌های تلخ گذشته

افرادی که در گذشته مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اند، از نظر احساسی نادیده گرفته شده‌اند، یا ضربه خورده‌اند بیشتر از دیگران دچار کناره گیری احساسی می‌شوند؛ برای مثال، کودکانی که در شرایط سخت رشد می‌کنند، برای مقابله با این شرایط از ارتباطات عاطفی دور می‌شوند.

۲. بیماری‌های روانی

برخی از بیماری‌های روانی نیز ممکن است علت کناره گیری عاطفی باشند. این بیماری‌ها را در ادامه نام برده‌ایم:

• افسردگی؛
• اختلال دوقطبی؛
• اختلالات شخصیتی؛
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD).

۳. مصرف برخی از داروهای خاص

مصرف بعضی از داروهای روانی بیماران را دچار کناره گیری احساسی می‌کند؛ برای مثال، برخی از داروهای ضدافسردگی مانند داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) ممکن است این مشکل را ایجاد کنند. در صورتی که بیمار با مصرف این داروها علائم کناره‌گیری را تجربه کرد، باید با پزشک خود مشورت کند. پزشک یا دوز داروی بیمار را تغییر می‌دهد یا داروی دیگری برای درمان افسردگی تجویز می‌کند.

۴. انتخاب کناره گیری احساسی

بعضی افراد به‌انتخاب خودشان از برقراری ارتباط احساسی و عاطفی با دیگران دور می‌مانند. آنها دلایل مختلفی برای این کار دارند. ممکن است به‌خاطر مقابله با شرایط دشواری که در آن قرار دارند این کار را انجام دهند. گاهی هم برای پیشگیری از آسیب‌دیدن، کناره گیری عاطفی را انتخاب می‌کنند.

دورشدن از ارتباطات شاید واکنشی مثبت برای مقابله با شرایط پرتنش و بازگرداندن آرامش ازدست‌رفته باشد. منتها این واکنش تا زمانی تأثیر مثبت دارد که به الگوی رفتاری یا عادت تبدیل نشده باشد. اگر کناره گیری عاطفی بر ایجاد روابط صحیح با دیگران تأثیر بگذارد، بدین‌معناست که در آینده مشکل‌ساز خواهد شد.

۵. اختلالات دل‌بستگی

کناره گیری عاطفی یکی از نشانه‌های اختلال دل‌بستگی است. این اختلال ۲ نوع مختلف دارد که در ادامه راجع‌به آنها توضیح داده‌ایم.

• اختلال دل‌بستگی واکنشی (RAD)

افرادی که دچار این مشکل می‌شوند معمولا در کودکی مورد سوءاستفاده یا بی‌توجهی قرار گرفته‌اند. آنها بعد از مدتی نمی‌توانند با والدین یا سرپرستان خود ارتباطی مؤثر برقرار کنند. اگر درمان نشوند، مشکل برقراری ارتباط و اختلال دل‌بستگی تا سنین بزرگ‌سالی نیز با آنها همراه خواهد بود. افرادی که اختلال دل‌بستگی واکنشی دارند، نمی‌توانند احساساتشان را کنترل کنند و شیوه درست ابراز احساسات را نمی‌دانند.

• اختلال آمیختگی اجتماعی بازداری‌نشده (DSED)

در این نوع از اختلال دل‌بستگی، کودکان نمی‌توانند با سرپرستان خود ارتباط مؤثری برقرار کنند. منتها در عین حال ممکن است با یک فرد غریبه صمیمی شوند و ترجیح دهند به‌جای والدین با آنها وقت بگذرانند.

روش تشخیص کناره گیری عاطفی