کتوزیس چیست و چه تفاوتی با کتواسیدوز دارد؟

رژیم کتوژنیک یا کتو رژیم کتو بر روی کاهش کربوهیدرات‌های دریافتی تمرکز دارد و روش استفاده بدن از مواد غذایی را تغییر می‌دهد. به‌طور معمول، کربوهیدرات‌های رژیم غذایی بیشترین سوخت موردنیاز بدنتان را تأمین می‌کنند. رژیم غذایی کتو مقدار کربوهیدرات‌های مصرفی را کاهش می‌دهد و به بدن شما یاد می‌دهد که به‌جای کربوهیدرات از چربی به‌عنوان سوخت استفاده کند. رژیم غذایی کتو چربی بالا، پروتئین متوسط و کربوهیدرات کمی دارد. رژیم کتو در حالت استاندارد، حاوی ۷۰ تا ۸۰ درصد چربی، ۱۰ تا ۲۰ درصد پروتئین و ۵ تا ۱۰ درصد کربوهیدرات است.

بسیاری از غذاهای غنی از مواد مغذی از جمله غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات هستند. کربوهیدرات‌های همه این منابع در رژیم غذایی کتو محدود می‌شود. بنابراین در این رژیم به شما می‌گویند که باید مصرف بعضی از مواد را حذف کنید یا کاهش دهید، از جمله:

• حبوبات؛
• غلات؛
• سیب‌زمینی؛
• نان؛
• میوه؛
• سبزیجات؛
• آب‌نبات؛
• نوشیدنی‌های حاوی قند؛
• چاشنی‌ها یا سس‌های حاوی قند مثل سس باربیکیو یا کچاپ.

غذاهای مختلفی چربی رژیم غذایی کتو را فراهم می‌کنند، از جمله:

• گوشت و ماهی؛
• تخم مرغ؛
• آجیل و دانه‌ها؛
• کره و خامه؛
• پنیر؛
• روغن‌هایی مثل روغن زیتون و روغن کانولا.

زمان ورود به فاز کتو

اگر هر روز بین ۲۰ تا ۵۰ گرم کربوهیدرات مصرف کنید، معمولا ۲ تا ۴ روز زمان می‌برد که وارد کتوزیس شوید. با این حال، زمان ورود به این مرحله ممکن است یک هفته یا بیشتر زمان ببرد و به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• سن؛
• مصرف کربوهیدرات، چربی و پروتئین؛
• میزان فعالیت جسمی؛
• متابولیسم؛
• خواب سالم؛
• میزان استرس.

اگر قبل از شروع رژیم کتو رژیم غذایی سرشار از کربوهیدرات دارید، ممکن است نسبت به فردی که رژیم غذایی با کربوهیدرات کمتر دارد دیرتر وارد کتوزیس شوید چون بدن شما ابتدا باید منابع گلوکز را تمام کند. با رژیم روزه‌داری متناوب، سریع‌تر می‌توانید وارد کتوزیس شوید. رایج‌ترین روش روزه‌داری متناوب این است که تمام غذاهایتان را طی ۸ ساعت بخورید. سپس برای ۱۶ ساعت باقی‌مانده از ۲۴ ساعت روزه بگیرید.

فواید کتوزیس

براساس مطالعات کتوزیس فواید زیادی دارد. یکی از بزرگ‌ترین فواید کتوزیس کاهش وزن است. این فرایند به شما کمک می‌کند تا احساس گرسنگی کمتری کنید، در نتیجه غذای کمتری بخورید. این رژیم از طرفی حجم توده‌های بدون چربی را حفظ می‌کند و از طرف دیگر، چربی شکمی یا احشایی را کاهش می‌دهد. فواید دیگر کتوزیس درمان و مدیریت بیماری‌ها است، از جمله:

• صرع: پزشکان معمولا به کودکان مبتلا به صرع رژیم کتو می‌دهند تا با اصلاح بخش تحریک‌پذیر مغزشان حملات صرع را کاهش دهند یا حتی از آن جلوگیری کنند؛
• سایر بیماری‌های عصبی: براساس تحقیقات، رژیم کتو ممکن است به بهبود بیماری‌های عصبی ازجمله آلزایمر، اوتیسم و سرطان مغز مثل گلیوبلاستوما کمک کند؛
• دیابت نوع ۲: رژیم کتو می‌تواند به کاهش وزن و مدیریت قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ کمک کند؛
• بیماری قلبی: رژیم کتو ممکن است با کاهش فشار خون، بهبود میزان کلسترول خوب و کاهش تری‌گلیسیرید خطر پیشرفت بیماری‌های قلبی‌ـ‌عروقی را کاهش دهد؛
• سندروم متابولیک: رژیم کتو ممکن است خطر پیشرفت سندروم متابولیک، که با خطر بیماری قلبی مرتبط است، را کاهش دهد.

اثر رژیم کتو در بیماری‌های دیگر در حال مطالعه است، از جمله:

• سندروم متابولیک؛
• جوش؛
• سرطان؛
• بیماری سندروم تخمدان پلی‌کیستیک؛
• بیماری لوگریگ.

عوارض جانبی کتوزیس

هرچند رژیم غذایی کتو فواید زیادی دارد، اما ممکن است چند عارضه جانبی هم داشته باشد که برای همه افراد مثل افرادی با سابقه اختلال خوردن مناسب نیست. علائم اولیه کتوزیس شامل سردرد، خستگی، یبوست و تنفس بد است که معمولا طی چند روز یا چند هفته از بین می‌رود. یکی از علائم کتوزیس، آنفولانزای کتو است که شامل ناراحتی معده، سردرد و خستگی است. اما رژیم کتو علائم دیگری هم دارد، از جمله:

• بی‌خوابی؛
• مه مغزی؛
• کاهش اشتها؛
• کم‌آبی؛
• کاهش تراکم استخوان و شکستگی استخوان؛
• کلسترول بالا؛
• کمبود مواد مغذی؛
• سنگ کلیه.

کتوزیس و دیابت

کتوزیس در افراد دیابتی ممکن است به‌دلیل نبود انسولین کافی برای پردازش گلوکز در بدن باشد. وجود کتون‌ها در ادرار نشان می‌دهد که فرد باید بهتر دیابت خود را کنترل کند. بعضی متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند که رژیم کتو برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ مناسب است. در این شرایط، بدن هنوز کمی انسولین تولید می‌کند، اما این انسولین به‌خوبی عمل نمی‌کند.

کتواسیدوز

افراد دیابتی که از رژیم کتو استفاده می‌کنند باید به‌دقت میزان کتون خونشان را بررسی کنند. اگر میزان کتون خیلی زیاد باشد، کتواسیدوز اتفاق می‌افتد و می‌تواند موجب مسمومیت بدن شود. کتواسیدوز وضعیت سخت و خطرناکی است که به‌سرعت پیش می‌رود.

محرک‌های مختلفی برای کتواسیدوز وجود دارد، اما معمولا به‌دلیل بیماری‌هایی ایجاد می‌شود که میزان هورمون‌هایی با عملکرد مخالف انسولین را افزایش می‌دهد. از طرفی، می‌تواند به‌دلیل انسولین‌درمانی، فراموش‌کردن زمان‌بندی درمان یا عدم دریافت انسولین کافی اتفاق بیفتد.

بعضی از محرک‌های کمترشایع کتواسیدوز عبارت‌اند از:

• سوءمصرف مواد مخدر؛
• آسیب احساسی؛
• آسیب جسمی؛
• استرس؛
• جراحی.

علائم اولیه کتواسیدوز

کتواسیدوز چند علامت اولیه دارد، از جمله:

• درد شکمی؛
• گیجی و سختی در تمرکز؛
• خشکی یا گرگرفتگی پوست؛
• تشنگی زیاد و خشکی دهان؛
• احساس بوی میوه هنگام تنفس؛
• ضعف؛
• تکرر ادرار؛
• حالت تهوع و استفراغ؛
• تنگی نفس یا تنفس سریع.

درمان کتواسیدوز

کتوزیس معمولا در افرادی که رژیم غذایی متعادل و وعده‌های منظم دارند ایجاد نمی‌شود. کاهش شدید دریافت کالری و کربوهیدرات، ورزش‌کردن برای مدت طولانی، بارداری یا شیردهی همراه با رژیم کم‌کربوهیدرات یا کتو می‌تواند موجب کتوزیس شود. هرچند بعضی افراد تصمیم می‌گیرند که بدنشان را در وضعیت کتوزیس قرار دهند، اما خطر افزایش اسید برای افرادی که آن را کنترل نمی‌کنند زیاد است. همچنین احتمال کتوزیس و حتی کتواسیدوز در افراد مبتلا به دیابت که انسولین کافی دریافت نکنند، وعده‌های غذایی را نخورند یا دچار واکنش انسولین شوند زیاد است. کتواسیدوز دیابتی می‌تواند به کمای دیابتی و حتی مرگ منجر شود.

معمولا برای افراد دیابتی درمان‌هایی انجام می‌شود، از جمله:

• جایگزینی مایعات: پزشک از این روش برای آب‌رسانی به بدن و رقیق کردن قند اضافی خون استفاده می‌کند؛
• جایگزینی الکترولیت: این روش به حفظ عملکرد قلب، عضله و سلول عصبی کمک می‌کند. معمولا در نبود انسولین میزان الکترولیت‌ها کاهش پیدا می‌کند.
• انسولین‌درمانی: این روش می‌تواند به معکوس کردن فرایند مربوط به کتواسیدوز کمک کند.

رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می‌تواند از کتوزیس در افراد سالم جلوگیری کند.

پیشگیری از کتواسیدوز

چند روش برای جلوگیری از کتواسیدوز در افراد دیابتی وجود دارد، از جمله:

• بررسی دقیق قند خون حداقل ۳ یا ۴ بار در روز؛
• مشورت با پزشک در مورد مقدار انسولین دریافتی؛
• پیروی از برنامه درمان دیابت.

تفاوت بین کتوزیس و کتواسیدوز ناشی از دیابت

کتوزیس و کتواسیدوز دیابتی دو حالت بسیار متفاوت هستند. طی کتوزیس، کتون‌ها درون خون شما هستند اما میزان آنها به اندازه‌ای نیست که خونتان را اسیدی کند. این حالت معمولا در روزه‌داری یا رژیم غذایی کم‌کربوهیدرات اتفاق می‌افتد و مضر نیست؛ اما کتواسیدوز معمولا در افراد دیابتی یا افرادی که دیابت آنها تشخیص داده نشده است اتفاق می‌افتد. در این حالت به‌دلیل نبود انسولین، مقدار زیادی کتون وارد خون می‌شود و آن را اسیدی می‌کند. کتواسیدوز ناشی از دیابت تهدید‌کننده زندگی است و به درمان فوری نیاز دارد.

شما بگویید

شما چقدر با کتوزیس و رژیم کتونی آشنایی دارید؟‌ آیا این موضوع را در روزهای عادی یا در روزه‌داری تجربه کرده‌اید؟‌ در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه برایمان بنویسید. این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی با دوستانتان به اشتراک بگذارید تا دیگران هم استفاده کنند.