کبودی بدن به‌علت تجمع خون زیر پوست است که به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. همه ما بعد از جراحت دچار کبودی شده‌ایم و می‌دانیم که این کبودی‌ها عادی‌اند، برعکس کبودی بی دلیل بدن که نگران‌کننده است. بعضی افراد سریع‌تر از دیگران دچار کبودی می‌شوند و بعضی کبودی‌ها دردناک و نگران‌کننده‌اند. اگر می‌خواهید علل، روش درمان کبودی بدن و شیوه‌های پیشگیری از آن را بدانید، به خواندن مقاله ادامه دهید.
کبودی چیست؟
کبودی هنگامی رخ می‌دهد که جراحت به بافت زیر پوست آسیب بزند. ممکن است این جراحت رگ‌های خونی را تخریب کند و باعث تجمع خون زیر سطح پوست شود و لکه‌ای سیاه، آبی، بنفش، قهوه‌ای، سبز یا زرد به جا بگذارد. کبودی‌ها معمولا خطرناک نیستند و پس از چند روز تا چند هفته، خودبه‌خود التیام می‌یابند.
گاهی هم بدون دلیل مشخص یا جراحت دچار کبودی می‌شویم. بعضی افراد بیشتر در معرض کبودی بی دلیل بدن قرار دارند و بسته به شرایطشان، ممکن است که لازم باشد پزشک معاینه‌شان کند.
انواع کبودی بدن
ممکن است پزشک از نام علمی کبودی، یعنی اکیموز استفاده کند. انواع مختلف کبودی عبارت‌اند از:
- هماتوم: ضربه، مثلا جراحت ناشی از تصادف یا سقوط، باعث کبودی شدید و آسیب به پوست و بافت می‌شود. به تجمع خون خارج از رگ‌های خونی که باعث درد و التهاب می‌شود، هماتوم می‌گویند.
- پورپورا: این نوع کبودی شامل خونریزی‌های کوچکی زیر پوست است.
- پتشی: این نوع کبودی شامل نقطه‌های سوزنی قرمز روی پوست است که با اعمال فشار سفید نمی‌شوند.
- پورپورای سالمندی: با افزایش سن، پوست نازک‌تر و خشک‌تر می‌شود و بیشتر در معرض پارگی قرار دارد. به همین دلیل کبودی راحت‌تر ایجاد می‌شود. این عارضه پورپورای سالمندی نام دارد.
- کبودی چشم: ممکن است ضربه به سر باعث کبودی زیر یک یا هر دو چشم شود و خون و مایعات زیر چشم جمع شوند. این عارضه علاوه بر ایجاد کبودی، باعث التهاب در حلقه زیر چشم می‌شود. گاهی اوقات کبودی زیر چشم نشانه آسیب‌های شدیدتر چشم مانند خونریزی درون چشم یا شکستگی استخوان صورت است.
علل ایجاد کبودی بدن
کبودی بدن در اثر ضربه شایع‌ترین کبودی است، اما ممکن است علل دیگری نیز داشته باشد که در ادامه بررسی‌شان می‌کنیم.
۱. مصرف بعضی داروها
بعضی داروها باعث کبودی بی‌دلیل یا آسان شوند، از جمله:
- آسپرین؛
- داروهای مسکن مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن؛
- استروئیدها که باعث نازکی و آسیب‌پذیری پوست می‌شوند؛
- داروهای رقیق‌کننده خون.
رقیق‌کننده‌های خون به افرادی داده می‌شوند که انقعاد یا لخته‌شدن خون برای آنها مشکل ایجاد می‌کند. در حالت طبیعی، برای پیشگیری از خونریزی شدید ناشی از آسیب، خون لخته می‌شود. داروهای رقیق‌کننده خون مانع لخته‌شدن آن می‌شوند. این یعنی حتی پس از جراحت‌های سطحی، خون بیشتری زیر پوست جمع می‌شود و کبودی‌های بیشتری دیده می‌شوند.
۲. اختلالات انعقادی
به‌سبب این اختلالات، خون به‌خوبی لخته نمی‌شود. چند نوع اختلال انعقادی وجود دارد که باعث کبودی بی‌دلیل می‌شوند، از جمله:
- هموفیلی A و B: هر دو نوع هموفیلی A و هموفیلی B باعث می‌شوند که خون به‌خوبی لخته نشود. هموفیلی A نوعی بیماری ژنتیکی است و هموفیلی B هنگامی رخ می‌دهد که فرد فاکتور انعقادی ۹ را (که باعث انعقاد درست می‌شود) نداشته باشد.
- بیماری فون‌ویلبراند: این بیماری انعقادی ارثی باعث اختلال لخته‌شدن خون می‌شود.
۳. کمبود مواد مغذی
مواد مغذی نقش مهمی در عملکرد صحیح بدن دارند و اگر ویتامین‌‌ها و مواد معدنی کافی دریافت نکنید، ممکن است دچار مشکلات گوناگونی شوید. یکی از مشکلاتی که به‌علت کمبود مواد مغذی ایجاد می‌شود، کبودی بی‌دلیل است. کمبود مواد مختلفی باعث کبودی بی‌دلیل می‌شود، از جمله:
- ویتامین C: ویتامین C اهمیت زیادی دارد، مخصوصا برای التیام زخم. بدون ویتامین C کافی در بدن، ممکن است کبودی بی‌دلیل رخ دهد. این کبودی‌ها بیشتر روی پا ایجاد می‌شوند.
- آهن: آهن برای داشتن سلول‌های خونی سالم ضروری است. این ماده باعث رساندن اکسیژن به تمام سلول‌های بدن می‌شود و بدون اکسیژن کافی، پوست بیشتر در معرض کبودی قرار دارد.
- ویتامین K: ویتامین K در لخته‌شدن خون نقش دارد. بدون ویتامین K کافی، لخته‌های خونی سریع تشکیل نمی‌شوند و خون بیشتری زیر پوست جمع می‌شود که باعث کبودی می‌شود.
۴. دیابت
دیابت نوعی بیماری مزمن است و هنگامی رخ می‌دهد که بدن نمی‌تواند انسولین را تولید یا استفاده کند. انسولین هورمونی است که میزان قند خون را تنظیم می‌کند. ممکن است این عارضه باعث ایجاد کبودی‌هایی شود که بیشتر از حالت عادی زیر پوست باقی می‌مانند، زیرا بر التیام زخم اثر می‌گذارد.
دیابت نقاط ریز قرمزی زیر پوست ایجاد می‌کند که ممکن است شبیه کبودی باشد، اما به‌علت جراحت ایجاد نشده‌اند. البته کاهش پلاکت‌های خون، اختلالات انعقادی، التهاب رگ‌های خونی و کمبود ویتامین C نیز ممکن است باعث ایجاد این نقاط شوند.
۵. کمبود پلاکت‌های خون
پلاکت‌های خونی سلول‌های خاصی هستند که درون خون جریان دارند. هنگامی که رگ‌های خونی آسیب می‌بینند، پلاکت‌ها به هم متصل می‌شوند تا این آسیب را ترمیم کنند. افرادی که کمبود پلاکت خون دارند، معمولا به‌راحتی کبود می‌شوند، زیرا در این حالت آسیب‌دیدگی رگ دیرتر ترمیم می‌شود. کاهش پلاکت‌های خون که ترومبوسیتوپنه نیز نامیده می‌شود، ممکن است به این علل باشد:
- بعضی سرطان‌ها از جمله سرطان خون و طحال؛
- داروهای شیمی‌درمانی؛
- درمان‌های بیولوژیک؛
- پرتودرمانی مغز استخوان یا لگن؛
- بزرگ‌شدن طحال.
۶. سندروم کوشینگ
سندروم کوشینگ عارضه‌ای است که با افزایش میزان کورتیزول خون (هورمون استرس) ایجاد می‌شود. این هورمون باعث نازک‌شدن پوست و در نتیجه کبودی آسان‌تر می‌شود.
۷. سندروم اهلرز-دانلوس
این سندروم شامل گروهی از بیماری‌های ارثی است که بر ساختار و عملکرد بافت پیوندی از جمله پوست و مفصل و دیواره رگ‌های خونی اثر منفی می‌گذارند. به همین دلیل کبودی آسان معمولا یکی از نشانه‌های این سندروم است.
۸. لنفوم غیرهوچکین
این نوع سرطان در سلول‌های لنفوسیت شروع می‌شود که سلول‌های سیستم ایمنی بدن برای مبارزه برای عوامل بیماری‌زا هستند. اگر فردی دچار لنفوم غیرهوچکین شود (مخصوصا در مغز استخوان)، تعداد گلبول‌های خونی او کاهش می‌یابند و فرد دچار مشکلات انعقادی و کبودی بی‌دلیل می‌شود.
۹. سن و جنسیت
با افزایش سن، فرد بیشتر دچار کبودی می‌شود. زیرا لایه‌های چربی زیر پوست به‌مرور زمان کاهش می‌یابند، رگ‌های خونی نیز ضعیف‌تر می‌شوند و سریع‌تر آسیب می‌بینند. این یعنی حتی با برخوردی آرام با میز یا صندلی، فرد دچار کبودی می‌شود. همچنین زنان رگ‌های خونی ظریف‌تری دارند، مخصوصا روی بازوها و ران‌هایشان. رگ‌های باریک یا ضعیف ممکن است به کبودی منجر شوند.
۱۰. بیش از حد قرارگرفتن در معرض آفتاب
آفتاب‌سوختگی، پوسته‌پوسته‌شدن و سرطان پوست تنها عارضه‌های خطرناک آفتاب‌گرفتن بیش از حد نیستند. ممکن است پس از آفتاب‌گرفتن متوجه لکه‌های بنفشی پشت دست‌ها یا ساعد خود شوید. سال‌ها در معرض آفتاب بودن باعث ضعف دیواره‌های رگ‌های خونی می‌شود که پوست را در برابر ضربه آسیب‌پذیرتر می‌کند و احتمال ایجاد کبودی بیشتر می‌شود.
۱۱. عوارض جانبی مکمل‌ها
احتمال دارد که کبودی آسان از عوارض بعضی مکمل‌های تغذیه‌ای بدون نسخه مانند جینکو، جینسینگ و سیر باشد. این مواد باعث رقیق‌شدن خون و سخت‌تر لخته‌شدن آن می‌شوند.
۱۲. ورزش سنگین
فعالیت جسمانی برای سلامت بدن بسیار مفید است، اما اگر ورزش خیلی سنگین باشد، ممکن است پارگی‌های کوچکی در رگ‌های خونی ایجاد کند. خونریزی زیرپوستی ممکن است بر اثر فشار بیش از حد به بدن یا ضربه‌های ورزش‌های پربرخورد ایجاد شود. البته نیازی نیست دست از فعالیت بکشید و فقط باید حد اعتدال را حفظ کنید.
درمان کبودی بدن
معمولا کبودی به درمان خاصی نیاز ندارد و خودبه‌خود التیام می‌یابد. البته راهکارهایی برای درمان سریع‌تر کبودی وجود دارند، مخصوصا اگر آنها را بلافاصله پس از جراحت به کار بگیرید، یعنی هنگامی که کبودی هنوز قرمز است. این راهکارها عبارت‌اند از:
- کمپرس سرد، مثلا کیسه یخ، روی ناحیه اطراف کبودی بگذارید و آن را ۲۰ تا ۳۰ دقیقه نگه دارید. این کار باعث سرعت‌بخشیدن به التیام و کاهش التهاب می‌شود. البته نباید یخ را مستقیم روی پوست بگذارید و بهتر در یک حوله پیچیده شده باشد.
- اگر کبودی قسمت زیادی از پا را فرا گرفته است، بهتر است پا تا ۲۴ ساعت پس از جراحت تا حد امکان بالاتر از سطح قلب باشد.
- می‌توانید برای کاهش درد از استامینوفن استفاده کنید. البته بهتر است از مصرف آسپرین یا ایبوپروفن خودداری کنید، زیرا باعث کاهش سرعت لخته‌شدن خون می‌شوند و ممکن است خونریزی را طولانی‌تر کنند.
- پس از حدود ۴۸ ساعت، یک حوله داغ یا کمپرس گرم را ۲ یا ۳ بار در روز به‌مدت ۱۰ دقیقه روی کبودی بگذارید. این کار باعث افزایش جریان خون به این ناحیه می‌شود و به پوست کمک می‌کند که سریع‌تر خون را جذب کند.
آیا کبودی بدن خطرناک است؟
در موارد زیر باید به پزشک مراجعه کنید:
- کبودی با التهاب و درد شدید همراه باشد، مخصوصا اگر داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کنید.
- کبودی بدون دلیل مشخص یا خیلی سریع ایجاد می‌شود.
- اگر کبودی دردناک است و زیر ناخن انگشتان دست یا پا قرار دارد.
- در صورتی که کبودی پس از ۲ هفته اصلا بهبود نیافت یا پس از ۳ تا ۴ هفته کاملا از بین نرفت.
گاهی اوقات ممکن است بعضی کبودی‌ها مثل کبودی‌های سر یا چشم نگران‌کننده باشند. اگر کبودی روی سر ایجاد شود، اما فرد بیهوش نشده باشد و حادثه را به خاطر داشته باشد، احتمال آسیب جدی به سر کم است. اما اگر فرد نمی‌داند چه اتفاقی برایش افتاده، ممکن است ضربه مغزی شده باشد و باید به نزدیک‌ترین اورژانس مراجعه کند.
اگر کبودی بالای چشم باشد، ممکن است به‌علت اثر جاذبه مایعات زیر چشم جمع شوند. در صورتی که فرد توانایی حرکت چشم در همه جهت‌ها را داشته باشد و بینایی‌اش تغییر نکرده باشد، احتمال آسیب جدی کم است و الزاما نباید به بیمارستان مراجعه کند.
پیشگیری از کبودی بدن
- اگر ورزش‌های پربرخوردی مانند فوتبال انجام می‌دهید، از پوشش‌های محافظتی (مانند ساق‌بند) استفاده کنید.
- بهتر است در منزل اثاثیه را از سر راه دور و جایشان را محکم کنید.
- سیم‌های برق و تلفن را سر راه نگذارید تا به پایتان گیر نکنند و باعث افتادن شما نشوند.
- مطمئن شوید که زمین همیشه خشک است و فرش‌ها لیز نمی‌خورند.
- شب‌ها یک چراغ‌خواب را روشن بگذارید. و اگر در طول شب خواستید به دست‌شویی بروید، چراغ‌قوه همراه داشته باشید.
- به‌اندازه کافی ویتامین مصرف کنید.
- اگر پزشک برای شما داروی رقیق‌کننده خون تجویز کرده است، دائم تحت‌نظر پزشک باشید تا در صورت نیاز میزان داروهای شما تنظیم شود.
سخن پایانی
کبودی عارضه‌ای شایعه است که برای همه ما رخ می‌دهد. کبودی بدن به‌علت آسیب به رگ‌های خونی و تجمع خون زیر پوست ایجاد است و معمولا خطری ندارد. البته اگر کبودی شما شدید است یا دلیل مشخصی ندارد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. بیشتر مواقع کبودی با راه‌حل‌های خانگی مانند استفاده از کمپرس سرد و گرم درمان می‌شود. به خاطر داشته باشید که کبودی باید پس از ۲ هفته نشانه‌هایی از بهبودی نمایش دهد و پس از ۴ هفته نیز ناپدید شود.
منابع دیگر: verywellhealth
