کاپادوکیا و ۱۶ جاذبه دیدنی این شهر سنگی

درست بیرون روستای گوریمه، می‌توان موزه‌ی فضای باز گوریمه (Göreme Open-Air Museum) را دید که منطقه‌ای تحت حفاظت یونسکو، و مجموعه‌ای از کلیساها و صومعه‌های سنگی است که نقاشی‌های شگفت‌انگیزی را در خود جای داده‌اند. این مجموعه ۱۰ تا ۱۲ قرن قدمت دارد و به‌همان دورانی برمی‌گردد که کاپادوکیا مرکز دینی مهمی برای بیزانس محسوب می‌شد. چندین کلیسا در این مجموعه وجود دارند، اما مهم‌ترین‌شان عبارت‌اند از کلیسای سیب (Elmalı Kilise)، که فرسکو یا دیوارنگاره‌ی معراج حضرت عیسی (ع) بالای درب آن است؛ کلیسای سنت باربارا (Azize Barbara Şapeli) با دکوراسیون داخلی قرمزش؛ کلیسای مار (Yılanlı Kilise)، با دیوارنگاره‌هایی از سنت جورج و دیوارنگاره‌های جالبی از اونوفریوس؛ کلیسای تاریک (Karanlık Kilise) با دیوارنگاره‌های بازسازی‌شده و کلیسای قلاب (Tokalı Kilise) با دیوارنگاره‌های خیره‌کننده‌ای که کل فضای طاقی اتاق را پوشش می‌دهند. این موزه یکی از برجسته‌ترین دیدنی‌های ترکیه و مهم‌ترین جاذبه‌ی گردشگری کاپادوکیاست.

۲. گوریمه

گوریمه (Göreme) بسیار جذاب و دیدنی است و چندین مجله‌ی معتبر حوزه‌ی گردشگری، آن را یکی از زیباترین روستاهای دنیا دانسته‌اند. نیمی از این روستا در خاک دفن شده و نمای خانه‌های سنگی‌اش، هزارتوی اتاق‌های غاری را در دل خود پنهان کرده‌اند. تورهای بالون هوای گرم، برای بیشتر بازدیدکنندگان سرگرمی اصلی به‌حساب می‌آید. این بالون‌ها هر روز صبح به آسمان گوریمه می‌روند و در حومه‌ی این روستا برفراز دره‌ها به گشت‌وگذار می‌پردازند. کلیسای چشم شیطان (El Nazar Kilise) و کلیسای پنهان (Saklı Kilise) هر دو در موز کادسی (Müze Caddesi)، در فاصله‌ی کمی از موزه‌ی فضای باز گوریمه واقع شده‌اند.

۳. شهر زیرزمینی کایماکلی

برای نخستین بار در عصر برنز دوره‌ی هیتی‌ها بود که ساکنان این منطقه شروع به کندن شهرهای زیرزمینی کاپادوکیا از دل زمین کردند؛ اما این شهرها برای تاریخچه‌ی بیزانسی خود (در قرون ششم و هفتم میلادی) معروف هستند، همان زمانی که مسیحیان این منطقه مجبور شدند به‌مدت طولانی برای فرار از حمله‌ی اعراب و ایرانی‌ها، زیر زمین زندگی کنند. شهر زیرزمینی کایماکلی (Kaymaklı Underground City) بزرگ‌ترین شهر زیرزمینی کاپادوکیا، با هزارتویی از اتاق‌هاست که با تونل‌هایی به‌هم وصل شده‌اند و هشت طبقه هم دارد. بازدیدکنندگان می‌توانند در چهار طبقه از این طبقات به گشت‌وگذار بپردازند. گشتن زیر زمین در شبکه‌ی تودرتویی از تونل‌ها، تجربه‌ی فوق‌العاده‌ای است، اما آنهایی که ترس از فضاهای تنگ و محصور دارند باید بدانند که بعضی از این تونل‌ها بسیار تنگ هستند.

۴. موزه‌ی فضای باز زلو

قدم‌زدن در موزه‌ی فضای باز زلو (Zelve Open-Air Museum) با صخره‌های سنگی که پر از سکونتگاه‌هایی غاری است، شما را به سفری در دل زمان و به کاپادوکیای قدیم می‌برد. زندگی در این منطقه از قرن نهم میلادی به‌عنوان صومعه آغاز شد و تا قرن بیستم هم به‌عنوان یک روستای پررونق ادامه داشت. این روستا به‌خاطر خطرات ناشی از فرسایش و ریزش سنگ، در سال ۱۹۵۲ تخلیه شد. اکنون کل روستا به موزه تبدیل شده است. دو مکان مذهبی جالب در این منطقه هست که باید آنها را دید؛ یکی کلیسای انگور (Üzümlü Kilise) که سالم باقی مانده و یک مسجد سنگی چشم‌نواز. اما لذت واقعی در این محل عبور از راه‌های پرپیچ‌وخم صخره‌ای، کاوش فضای داخلی خانه‌های غاری که با دود آتش سیاه شده‌اند و تماشای مناظر فوق‌العاده‌ی اطراف است.

۵. شهر زیرزمینی درینکویو

شهر زیرزمینی درینکویو (Derinkuyu Underground City) عمیق‌ترین پناهگاه زیرزمینی کاپادوکیاست و مسیحیان اولیه، از این شهر هم مانند کایماکلی، برای فرار از حملات استفاده می‌کرده‌اند. این تونل‌ها همین‌طور که پایین و پایین‌تر می‌روند، تنگ و تنگ‌تر می‌شوند. در این هزارتوی زیرزمینی محلی غارمانند ویژه‌ی مراسم دینی و محل‌هایی برای زندگی و انبار وجود دارند که می‌توان در آنها به کاوش پرداخت. سیستم تهویه هوای ماهرانه‌ای را که ساکنان درینکویو استفاده می‌کردند هم می‌توان دید. شهرهای زیرزمینی درینکویو و کایماکلی آن‌قدر به‌هم نزدیک هستند که می‌توان در یک روز از هر دو بازدید کرد، اما اگر می‌خواهید فقط یکی را ببینید، باید بدانید درینکویو کمتر موردتوجه گروه‌های بزرگ گردشگری است؛ بنابراین در آنجا بهتر می‌توانید بدون هیچ‌گونه مزاحمتی در تونل‌ها گشت‌وگذار کنید.

۶. دره‌های سرخ و رُز

زیباترین دره‌های درهم‌تنیده‌ی کاپادوکیا (Red and Rose Valleys) بین دو روستای گوریمه و چاووشین (Çavusin) واقع شده‌اند. تپه‌های سنگی به‌رنگ‌های صورتی و زرد و نارنجی که از انفجارهای آتش‌فشانی و هزاران سال فرسایش باد و آب به‌وجود آمده و در سرتاسر منطقه کشیده شده‌اند. بین این صخره‌ها، کشاورزان محلی هنوز هم از باغ‌های سرسبز و زمین‌های سبزی‌کاری‌شده نگهداری می‌کنند. کلیساهای پنهان و مخفیگاه‌های راهبان هم که به دوره‌ی بیزانس برمی‌گردند، در دل سنگ‌ها تراشیده شده‌اند.

ده‌ها مسیر پیاده‌روی در این منطقه، فرصت فوق‌العاده‌ای را فراهم می‌کنند تا کتانی‌هایتان را بپوشید و به دل کوه بزنید. سه جاذبه‌ی خاص در دره‌ی رز عبارت‌اند از کلیسای ستون‌دار (Kolonlu Kilise)، کلیسای صلیب (Haçlı Kilise) با صلیب بزرگش که در سقف غار کنده‌کاری شده و کلیسای سه صلیب (Uç Haçlı Kilise) با کنده‌کاری‌های سقفش که به‌طرز شگفت‌انگیزی حفظ شده‌اند و دیوارنگاره‌های جالب که البته به‌شدت آسیب دیده‌اند.

۷. دره‌ی ایهلارا

دره‌ی ایهلارا (Ihlara Valley) دره‌ی باریک و سرسبزی است که در انتهای معبر عمیق ۱۰۰ متری، در جنوب غربیِ کاپادوکیا واقع شده و دل هر عاشق طبیعتی را می‌برد! این دره که با صخره‌های ناهموار و شیب‌دار احاطه شده، بهشتی پر از درختان بلند سپیدار و زمین‌های کشاورزی حاصل‌خیز، در کنار رودخانه‌ی پرآب ملندیز (Melendiz River) است که از روستای ایهلارا تا روستای سلیم (Selime)، ۱۴ کیلومتر طول دارد. اینجا در طول دوران امپراتوری بیزانس، محل موردعلاقه‌ی جوامع راهبان هرمسی بود که کلیساها و صومعه‌ها را در دل صخره‌ها می‌کندند و کنج عزلتی برای خودشان دست‌وپا می‌کردند. کلیساهای زیادی در این مسیر وجود دارند، اما کلیسای معطر (Kokar Kilise)، کلیسای مار (Yılanlı Kilise) و کلیسای سنت جورج (Kirk Dam Altı Kilise) از دیدنی‌ترین کلیساهای این مجموعه هستند. در روستای سلیم، قله‌ی سنگیِ صومعه‌ی سلیم (Selime Monastery) هم جزو دیدنی‌هاست.

۸. چاووشین

جاذبه‌های اصلی در روستای زیبای چاووشین (Çavusin)، دو کلیسای بیزانسی دوست‌داشتنی هستند. در ورودیِ شهر، کلیسای چاووشین (Çavusin Church) قرار دارد که به‌خاطر اینکه در اوایل قرن بیستم به‌عنوان لانه‌ی کبوتر استفاده می‌شده، به کیسای خانه‌ی کبوتر بزرگ هم معروف است. این کلیسا دیوارنگاره‌های خیره‌کننده‌ای دارد. پس از پیاده‌روی به سمت بالا و برفراز مجموعه‌ای از خانه‌های متروکه، به مرکز روستایی قدیمی می‌رسیم که کلیسای سنت جان باپتیست (Church of St. John the Baptist) در آنجا واقع شده است. این کلیسا را قدیمی‌ترین کلیسای کاپادوکیا می‌دانند و شباهت‌های آن به قصرهای سلطنتی و ستون‌های ضخیمش بسیار تماشایی هستند.

۹. سوگانلی

دره‌های دوقلوی سوگانلی (Soǧanlı) پر از قله‌های سنگی هرم‌شکلی هستند که برای نخستین بار در دوره‌ی رومی‌ها توخالی شدند. در آن زمانی که امپراتوری بیزانس به اوج شکوه خود رسیده بود، سوگانلی به مرکز بزرگ مسیحیت تبدیل شد، و قله‌های سنگی‌اش صومعه‌هایی برای گوشه‌نشینیِ راهبان بودند. بهترین دیوارنگاره‌های حفظ‌شده‌ی این مجموعه، در کلیسای کلاه سیاه (Karabaş Kilise)، کلیسای مار (Yılanlı Kilise) و کلیسای پنهان (Saklı Kilise) قرار دارند.

سوگانلی جای فوق‌العاده‌ای برای گردشی یک‌روزه است. جاده‌ای که به این مکان می‌رسد، پر از روستاهای متروکه و اماکن تاریخی جالب است. دو مورد از بهترین جاذبه‌های سوگانلی عبارت‌اند از صومعه‌ی کسلیک (Keslik Monastery) مربوط به دوران بیزانس و خرابه‌های باستانی رومن سوبسوس (Roman Sobesos).

۱۰. پاشابگ

دره‌ی پاشابگ (Paşabaǧ) قله‌هایی سنگی به‌شکل قارچ دارد که باعث شده به یکی از معروف‌ترین دیدنی‌های کاپادوکیا بدل شود. در اوایل دوره‌ی بیزانس، گروهی مذهبی که ملتزمین سنت سیمئون استایلایتز (St. Simeon Stylites) بودند، زندگی خود را وقف آیین ستون‌نشینی در اینجا کردند. اما به‌جای ستون، اتاقک‌هایی در بالای قله‌ها کندند تا بتوانند در تنهایی به عبادت بپردازند. یکی از اتاقک‌های این راهبان را هنوز هم می‌شود دید. سفر به دره‌ی پاشابگ را می‌توان با بازدید از موزه‌ی فضای باز زلو ترکیب کرد. این دو محل تقریبا دو کیلومتر از هم فاصله دارند و در یک مسیر واقع شده‌اند.

۱۱. اوچیسار

روستای اوچیسار (Uçhisar) در دژ سنگی عظیمی قرار گرفته که پر از تونل و غار است. این دژ سنگی هم درست مانند شهرهای زیرزمینیِ این منطقه، روستاییان را در دوران رومی‌ها و بیزانس، از خطر مهاجمان درامان نگه می‌داشت. می‌توان از این قلعه تا نوکِ آن بالا رفت و از آنجا منظره‌ی پانارومای خیره‌کننده‌ای را از دره‌هایی که روستا را احاطه کرده‌اند، تماشا کرد. اوچیسار نقطه‌ی شروع خوبی برای پیاده‌روی در دل دره‌ها هم هست. به‌ویژه مسیرهای پیاده‌روی در دل دره‌ی کبوتر (Pigeon Valley) و دره‌ی سفید (White Valley) که به گوریمه می‌رسند و در این مسیر صحنه‌های چشم‌نوازی را می‌توان تماشا کرد.

۱۲. آوانوس

آوانوس (Avanos) شهر شلوغی در نزدیکی رود قزل‌ایرماق (Kızılırmak River) است. بخش قدیمی‌تر این شهر هزارتویی از خیابان‌های سنگ‌فرش‌شده دارد که عمارت‌های بزرگ و متروکه‌ی عثمانی در آنها واقع شده‌اند. اصلی‌ترین جاذبه‌ی آوانوس، هنر سفال‌گری آن است. این شهر تاریخچه‌ای از صنعت سفال‌گری دارد که قدمت آن به دوره‌ی هیتی‌ها می‌رسد. امروزه هم مانند آن زمان، صنعتگران محلی از خاک رس قرمزِ رودخانه‌ی قزل‌ایرماق برای ساختن سفال‌ها استفاده می‌کنند. کارگاه‌ها و مغازه‌های سفال در خیابان اصلیِ شهر و کنار رودخانه قرار دارند. بسیاری از صاحبان این کارگاه‌ها اجازه می‌دهند کارشان را از نزدیک ببینید و حتی خودتان هم دستی به کار ببرید.

موزه‌ی جدید شهر، به‌نام موزه‌ی گورای سرامیک (Guray Ceramic Museum) مجموعه‌ی شگفت‌انگیزی از سرامیک از سرتاسر ترکیه را در خود جای داده است. مکان این موزه هم ارزش دیدن را دارد؛ مجموعه‌ای از غارها که زیر کارگاه سفال گورای (Guray Pottery Workshop) کنده شده‌اند.

۱۳. صومعه‌ی نقره‌ی قدیمی

صومعه‌ی نقره‌ی قدیمی (Eski Gümüşler Monastery) تقریبا در ۱۰ کیلومتری شمال‌غربیِ شهر نیگده (Niǧde) در جنوب کاپادوکیا واقع شده است. این کلیسای سنگی دیوارنگاره‌های بسیار چشم‌نوازی دارد که هیچ‌چیز کم از دیوارنگاره‌های کلیساهای معروف‌تر نزدیک گوریمه ندارند. قدمت این نقاشی‌ها به قرن یازدهم میلادی بازمی‌گردد و موضوع‌شان عید تبشیر و مریم مقدس با عیسی (ع) در کنار جبرئیل و میکائیل است. مجموعه‌ای از تونل‌ها هم هستند که اخیرا بازسازی و به روی گردشگران گشوده شده‌اند. البته در بعضی قسمت‌ها کمی تنگ هستند، اما گشت‌وگذار در آنها بسیار جالب است.

۱۴. قیصریه

بسیاری از مسافران ترکیه، در مسیرشان به سمت فرودگاه یا برعکس، صرفا نگاهی گذرا به قیصریه (Kayseri) می‌اندازند، اما این شهر پرتکاپو بناهای تاریخی فراوانی از دوره‌های سلجوقی و عثمانی را در خود جای داده است که برای علاقه‌مندان به تاریخ بسیار جذاب هستند. قلعه (Citadel) درست در مرکز شهر، در میان مغازه‌های مدرن و خیابان‌های شلوغ قرار گرفته است. سیفته مدرسه (Çifte Medrese) که به‌خوبی هم حفظ شده، در میمار سینان پارکی (Mimar Sinan Parkı) واقع شده است؛ این مدرسه یکی از نخستین مدارس پزشکی در جهان بوده که اکنون به موزه‌ی تمدن سلجوقی (Mimar Sinan Parkı) تبدیل شده است. این موزه مجموعه‌ی زیبایی از مصنوعات، از منسوجات گرفته تا سرامیک و آثار سنگی را در خود جای داده است. موزه‌ی باستان‌شناسی قیصریه (Kayseri’s Archaeological Museum) هم دیدنی‌های زیادی از محل‌های حفاری کولتپه دارد. کوه ارجیس (Mount Erciyes) هم از هر جای شهر دیده می‌شود. این کوه که بلندترین نقطه‌ی کاپادوکیاست، فاصله‌ی کوتاهی از شهر دارد و دامنه‌های برفی آن برای اسکی عالی هستند. درست در جنوب‌شرقی آن، کاروانسرای سلطان‌هانی (Sultanhanı)، یادگار دوران سلجوقی قرار دارد. در ادامه‌ی مسیر کاروانسرا هم می‌توانید سری به سیواس (Sivas) بزنید.

۱۵. حاجی‌بکتاش

حاجی‌بکتاش (Hacibektaş) محل زیارت پیروان طریقت بکتاشیه است؛ طریقتی که حاجی‌بکتاش ولی، عارف و صوفی ایرانی، آن را پایه‌گذاری کرده است. این موزه محل عبادت بوده و آرامگاه حاجی‌بکتاش ولی هم در آن واقع شده است؛ علاوه‌براین، دیدنی‌های جالبی از این طریقت هم در این موزه به نمایش گذاشته شده‌اند.

در مسیر بین شهرهای نوشهر (Nevşehir) و حاجی‌بکتاش (Hacibektaş)، روستای گلشهر (Gulşehir) قرار گرفته که دو جاذبه‌ی دیدنی دارد. صومعه‌ی سنگیِ آچیک سارای (Açık Saray) که احتمالا در قرون ششم و هفتم میلادی راهبان از آنها استفاده می‌کردند که اتاق‌های جالبی در دل غارها دارند. کمی که در این مسیر پیش می‌روید، کلیسای سنت ژان متعلق به قرن سیزدهم قرار دارد که علی‌رغم برخورداری از دیوارنگاره‌های رنگارنگ باشکوه و به‌خوبی حفظ‌شده، کمتر موردتوجه بازدیدکننده‌ها قرار می‌گیرد.

۱۶. اورگوپ

اورگوپ (Ürgüp) دیدنی‌های زیادی ندارد، اما خیلی از گردشگران کاپادوکیا، به‌خاطر هتل‌ها و رستوران‌های خوبش، آنجا را برای ماندن انتخاب می‌کنند. بناهای به‌جا مانده از دوره‌ی سلجوقی عبارت‌اند از مسجد کرمان‌اوغلو (Karamanoǧlu Mosque) که قدمت آن به قرن سیزدهم برمی‌گردد و همین‌طور آرامگاه آلتی‌کاپی توربسی (AltıKapı Türbesi) که توسط یک شاهزاده‌ی سلجوقی برای خانواده‌اش ساخته شده است. بخش قدیمی شهر که با تپه‌ای از مرکز مدرن آن جدا شده هم خانه‌های سنگی زیبایی از دوران عثمانی دارد که بسیاری از آنها به‌خوبی بازسازی شده و اکنون به هتل تبدیل شده‌اند. در همان نزدیکی روستای کوچک مصطفی‌پاشا (Mustafapaşa) واقع شده که تا تبادل جمعیت سال ۱۹۲۳ با یونان، جامعه‌ای مرکب از یونانی‌ها و ترک‌ها را در خود جای داده بود و بسیاری از خانه‌های سنگی قدیمیِ آن در امتداد خیابان‌های خلوت سنگ‌فرش‌شده، از ساکنان یونانی آن به‌جا مانده‌اند. کلیسای آجیوس کونستانتینوس النی (Agios Konstantinos-Eleni) درست در مرکز این شهر واقع شده و کلیسای آیوس واسیوس (Ayios Vasilios) قرن دوازدهمی هم بالای تپه قرار گرفته است. چند کلیسای غاری کوچک هم بیرون از شهر در دره‌ی صومعه (Monastery Valley) وجود دارند.