اسید اوریک از ضایعات طبیعی هضم برخی غذاهای دارای پورین است. پورین در برخی غذاها مانند گوشت، ماهی ساردین، حبوبات خشک‌شده و آبجو به‌مقدار فراوان وجود دارد. علاوه‌بر‌این پورین در بدن نیز تشکیل و شکسته می‌شود. به‌طور طبیعی بدن انسان از طریق کلیه‌ها و ادرار پورین را تصفیه می‌کند. اگر در رژیم غذایی‌تان مقدار زیادی پورین وجود داشته باشد، بدن‌تان نمی‌تواند محصول جانبی آن را به‌سرعت دفع بکند. این امر موجب تجمع اوریک اسید در خون‌تان می‌شود. اسید اوریک بالا می‌تواند منجر به بروز بیماری نقرس بشود. نقرس باعث ایجاد درد مفاصل و تجمع کریستال‌های اورات می‌شود. همچنین نقرس می‌تواند خون و ادرار شما را بیشازحد اسیدی بکند.
کاهش مصرف غذاهای سرشار از پورین
- خودداری از مصرف قند و شکر
- نوشیدن آب بیشتر
- خودداری از مصرف نوشیدنی‌های الکلی
- کاهش وزن
- تنظیم سطح انسولین
- مصرف فیبر بیشتر در رژیم غذایی
- کاهش استرس
- کاهش داروها و مکمل‌های مصرفی
تشخیص اسید اوریک بالا
اسیداوریک به دلایل مختلفی در بدن تجمع پیدا می‌کند. رژیم غذایی، مسائل ژنتیکی، چاقی و اضافه‌وزن و استرس از عوامل تجمع اسیداوریک در بدن هستند. مرگ سلول‌ها نیز موجب تولید مقدار زیادی اسید اوریک می‌شود.
برخی اختلالات نیز ممکن است منجر به بروز اسید اوریک بالا شود. از جمله این اختلالات می‌توان به بیماری‌های کلیوی، دیابت، کم‌کاری تیروئید، برخی سرطان‌ها، شیمی درمانی و پسوریازیس اشاره کرد.
روش‌های کاهش اسید اوریک بالا
در ادامه با روش‌هایی برای کاهش اسید اوریک آشنا بشوید.
۱. کاهش مصرف غذاهای سرشار از پورین
یکی از راه‌ها برای کاهش اسید اوریک، کاهش مصرف مواد غذایی سرشار از پورین است. هضم غذاهای سرشار از پورین، موجب تولید اسید اوریک در بدن می‌شود.
بنابراین برای کاهش اسید اوریک در بدن‌تان، غذاهای زیر را کمتر مصرف کنید:
- گوشت اندام مانند جگر؛
- گوشت خوک؛
- بوقلمون؛
- ماهی و صدف‌ها؛
- گوش‌ماهی؛
- گوشت بره؛
- گوشت گوساله؛
- گل کلم؛
- نخود فرنگی؛
- حبوبات خشک‌شده؛
- قارچ‌ها.
۲. خودداری از مصرف قند و شکر
غذاهای سرشار از قند
در‌حالی‌که معمولا اسید اوریک را با غذاهای سرشار از پروتئین ارتباط می‌دهند، مطالعات جدید نشان داده است که مصرف قندها نیز می‌تواند از دلایل اسید اوریک بالا باشد. این امر شامل انواع مشتقات قندها از جمله شکر معمولی، شربت ذرت، شربت ذرت با فروکتوز بالا و… می‌شود.
قندِ فروکتوز به‌طور عمده در غذاهای فراوری‌شده استفاده می‌شود. محققان دریافتند که این نوع از قندها نقش خاصی در افزایش اسید اوریک در بدن دارد. بنابراین از این پس تلاش کنید که برچسب غذاها را بخوانید. بیشتر از غذاهای کامل استفاده کنید و مصرف غذاهای فراوری‌شده و سرشار از قندها را کاهش دهید.
نوشیدنی‌های شیرین
نوشیدنی‌های شیرین و حتی آبمیوه‌های تازه نیز سرشار از فروکتوز و گلوکز هستند. شربت ذرت با فروکتوز بالا نیز محتوی ترکیبی از فروکتوز و گلوکز است که معمولا ۵۵ درصد از آن فروکتوز و ۴۲ درصد از آن را گلوکز تشکیل می‌دهد. این ترکیب تقریباً مشابه چیزی است که در شکر معمولی می‌بینیم که ۵۰ درصد از آن را فروکتوز و ۵۰ درصد دیگر را گلوکز تشکیل می‌دهد.
فروکتوز شکر که در غذا یا نوشیدنی‌ها وجود دارد، سریع‌تر از قندهای طبیعی غذا در بدن جذب می‌شود. جذب سریع‌تر این قندهای تصفیه‌شده موجب افزایش قند خون و همچنین افزایش اسید اوریک در بدن می‌شود.
بنابراین بهتر است که نوشیدنی‌های شیرین و پرشکر را با نوشیدنی‌های طبیعی و سرشار از فیبر جایگزین کنید.
نوشیدن آب بیشتر
نوشیدن مقدار زیاد مایعات به کلیه کمک می‌کند تا اسید اوریک را سریع‌تر دفع بکند. بنابراین بهتر است از این پس همراه خودتان بطری آبی داشته باشید و هر یک ساعت به خودتان یادآوری کنید که مقداری از آن را بنوشید.
۳. خودداری از مصرف نوشیدنی‌های الکلی
نوشیدن نوشیدنی‌های الکلی موجب کم‌آبی بدن می‌شود. همچنین مصرف این نوشیدنی‌ها می‌تواند موجب افزایش سطح اسید اوریک در بدن شود. این امر به آن خاطر است که کلیه مجبور می‌شود ابتدا تمام محصولات الکل را که در خون وجود دارد، به‌جای اسید اوریک و سایر ضایعات تصفیه کند.
همچنین برخی از انواع نوشیدنی‌های الکلی مانند آبجو، سرشار از پورین هستند.
۴. کاهش وزن
علاوه‌بر رژیم غذایی، داشتن اضافه‌وزن نیز می‌تواند سطح اسید اوریک را بالا ببرد. سلول‌های چربی بیش از سلول‌های عضلات اسید اوریک تولید می‌کنند. علاوه‌بر‌این داشتن اضافه‌وزن تصفیهٔ اسید اوریک را برای کلیه سخت‌تر می‌کند. همچنین کاهش وزن بسیار سریع نیز می‌تواند بر سطح اسید اوریک تأثیر منفی بگذارد.
بنابراین اگر اضافه‌وزن دارید، بهتر است از مصرف غذاهای نامناسب خودداری کنید. با متخصص تغذیه دربارهٔ یک رژیم غذایی ساده و برنامهٔ کاهش وزن مناسب مشورت کنید. پزشک می‌تواند وزن ایده‌آل را برایتان مشخص کند.
۵. تنظیم سطح انسولین
هنگام مراجعه به پزشک، سطح قند خون‌تان را کنترل کنید. این موضوع حتی در صورت مبتلانبودن به دیابت هم توصیه می‌شود.
بزرگسالان مبتلا به دیابت نوع ۲ ممکن است مقدار زیادی انسولین در جریان خون‌شان داشته باشند. این هورمون برای جابه‌جایی قند از خون به سلول‌های بدن ضروری است. با‌این‌حال مقدار زیاد انسولین می‌تواند منجر به افزایش اسید اوریک در بدن بشود.
همچنین وضعیتی به‌نام پیش‌دیابت نیز می‌تواند باعث افزایش سطح انسولین و خطر بالای ابتلا به دیابت نوع ۲ شود. اگر پزشک به مقاومت‌به‌انسولین مشکوک باشد، ممکن است علاوه‌بر گلوکز خون، سطح انسولین سرم را نیز بررسی بکند.
۶. مصرف فیبر بیشتر در رژیم غذایی
افزایش مصرف فیبر به بدن‌تان کمک می‌کند تا بتواند بهتر اسید اوریک را دفع کند. همچنین فیبر می‌تواند قند خون و سطح انسولین را تنظیم کند.
همچنین مصرف فیبر با افزایش احساس سیری، از خطر پرخوری جلوگیری می‌کند. روزانه حداقل ۵ تا ۱۰ گرم فیبر محلول را از طریق غذاهایی مانند غذاهای زیر دریافت کنید:
- میوهٔ تازه، منجمد یا خشک‌شده؛
- سبزیجات تازه و منجمد؛
- جودوسر؛
- مغزها؛
- جو.
۷. کاهش استرس
استرس، خواب ناکافی و تحرک کم می‌تواند منجر به بروز التهابات بشود. التهابات می‌توانند موجب افزایش سطح اسید اوریک شوند.
انجام تکنیک‌های کنترل استرس مانند تنفس عمیق و یوگا می‌تواند به شما در مبارزه با استرس کمک بکند. به‌این منظور می‌توانید به کلاس‌های یوگا مراجعه یا برنامه‌های مخصوصی را دانلود کنید که تنفس عمیق را به شما یادآوری می‌کند.
نکات مهم برای داشتن خواب باکیفیت را رعایت کنید. این نکات عبارت‌اند از:
- دو تا سه ساعت قبل از خواب از نگاه‌کردن به صفحه‌های تلفن همراه و تلویزیون خودداری کنید.
- هر روز در ساعت مشخصی بخوابید و بیدار بشوید.
- پس از صرف شام از مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار خودداری کنید.
اگر به بی‌خوابی یا اختلالات خواب دچار هستید، به پزشک مراجعه بکنید.
۸. کاهش داروها و مکمل‌های مصرفی
برخی داروها و مکمل‌ها نیز می‌توانند باعث افزایش اسید اوریک در خون شوند. این داروها عبارت‌اند از:
- آسپرین؛
- ویتامین B۳ (نیاسین)؛
- داروهای ادرارآور؛
- داروهای سرکوب‌کنندهٔ دستگاه ایمنی؛
- داروهای مخصوص شیمی‌درمانی.
اگر هر یک از این داروها را مصرف می‌کنید و به اسید اوریک بالا نیز مبتلا هستید، پزشک می‌تواند به شما در پیداکردن جایگزین مناسب کمک بکند.
تشخیص اسید اوریک بالا
اسید اوریک بالا می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌هایی مانند نقرس باشد. در صورت شک به اسید اوریک بالا، انجام آزمایش اسید اوریک خون ضرورت می‌یابد. ممکن است این آزمایش را با نام‌های آزمایش اسید اوریک سرم یا اورات سرم بشناسید.
دلیل انجام آزمایش اسید اوریک
پزشک این آزمایش را برای آگاهی از ابتلای فرد به بیماری‌های زیر انجام می‌دهد.
نقرس: نقرس شکلی از التهاب مفصل است که در آن کریستال‌های اسید اوریک در مفصل تشکیل شده و موجب درد شدید می‌شود. معمولاً این درد در انگشت شست پا احساس می‌شود. اما امکان احساس آن در زانو، پا، دست، قوزک پا و مچ دست نیز وجود دارد.
همچنین ممکن است نقرس باعث ورم، قرمزی و احساس ناراحتی در مفاصل شده و دامنه‌ٔ حرکتی را محدود بکند.
سنگ کلیه: این توده‌های ریز و سخت شبیه به سنگ‌های ریز بوده و ممکن است در اثر بالابودن اسید اوریک در کلیه‌ها تشکیل شود. این سنگ‌ها می‌توانند باعث درد شدید در نقاط پایین کمر شوند که گاهی‌اوقات پدیدار و خود‌به‌خود برطرف می‌شوند. همچنین ممکن است سنگ کلیه باعث ایجاد خون در ادرار، ناراحتی معده و نیاز فوری به ادرارکردن شود.
اسید اوریک بالا در زمان شیمی‌درمانی و پرتودرمانی: این روش‌های درمانی تعداد زیادی از سلول‌های بدن را می‌کُشند. این امر باعث آزادشدن مقادیر زیادی اسید اوریک می‌شود. در این مواقع، آزمایش اسید اوریک انجام می‌شود تا سطح اسید اوریک‌تان را کنترل کند که بیشازحد بالا نرود.
چگونه باید خودتان را برای آزمایش آماده کنید؟
معمولاً به چیز خاصی نیاز ندارید. در برخی موارد ممکن است پزشک از شما بخواهد که تا ۴ ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورید و ننوشید.
همچنین اگر نیاز باشد مصرف دارویی را متوقف کنید، پزشک به شما یادآوری خواهد کرد. حتما پزشک را در جریان داروها، محصولات گیاهی و مکمل‌های مصرفی‌تان بگذارید. بسیاری از داروها مانند داروهای ادرارآور، ویتامین B۳ و آسپرین می‌تواند بر روی نتیجهٔ آزمایش تأثیر بگذارد.
آزمایش اسید اوریک چگونه انجام می‌شود؟
این آزمایش با نمونه‌برداری از خون انجام می‌شود و تنها چند دقیقه طول می‌کشد.
آیا آزمایش اسید اوریک خطری دارد؟
با ورود سوزن احساس سوزش به شما دست می‌دهد. معمولا این بدترین بخش آزمایش است. همچنین احتمال اندکی وجود دارد که علائمی مانند سرگیجه، خونریزی و کبودی و عفونت نیز بروز بکند.
نتایج آزمایش چه چیزهایی را نشان می‌دهد؟
این آزمایش به شما می‌گوید که چه مقدار اسید اوریک در خون‌تان وجود دارد. این آزمایش میلی‌گرم اسید اوریک را در دسی‌لیتر خون اندازه‌گیری می‌کند. بنابراین نتیجهٔ آزمایش بر واحد میلی‌گرم بر دسی‌لیتر مشخص می‌شود. دریافت نتیجهٔ این آزمایش ۱ تا ۲ روز طول می‌کشد.
معمولاً مقدار ۶ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر برای زنان و ۷ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر برای مردم میزان بالای اسید اوریک محسوب می‌شود. بالابودن اسید اوریک می‌تواند به‌خاطر بیماری‌هایی مانند نقرس، سنگ کلیه یا سرطان‌ها باشد. همچنین ممکن است در اثر مصرف زیاد غذاهای سرشار از پورین میزان اسید اوریک در آزمایش‌تان بالا باشد.
معمولاً پزشکان هم‌زمان آزمایش‌های دیگری را نیز برایتان تجویز می‌کنند تا علت بروز علائم‌تان مشخص شود. سپس پزشک شما را در جریان نتیجهٔ آزمایش‌تان می‌گذارد و بهترین اقدامات را به شما پیشنهاد می‌کند.
به انجام چه آزمایش‌های دیگری نیاز است؟
براساس علائم و تشخیص پزشک ممکن است آزمایش‌های زیر را نیز برایتان تجویز بکند:
- آزمایش‌های بیشتر برای بررسی نقرس مانند برداشتن نمونهٔ مایعات از مفاصل؛
- آزمایش ادرار یا آنالیز ادراری که در آن پزشک به‌دنبال نشانه‌های بیشتر برای سنگ کلیه می‌گردد.
اگر نشانه‌ای از نقرس یا سنگ کلیه در شما مشاهده نشود، ممکن است پزشک آزمایش‌های دیگری را تجویز کند تا بتواند علت اسید اوریک بالای‌تان را مشخص کند.
سخن پایانی
رژیم غذایی و ورزش کردن و تغییراتی به‌منظور ایجاد سبک زندگی سالم می‌تواند به بهبود نقرس و سایر بیماری‌های ناشی از اسید اوریک بالا کمک بکند. البته برخی زمان‌ها این‌ها نمی‌توانند به‌تنهایی جایگزین درمان‌های پزشکی بشوند. داروهای تجویزی توسط پزشک را طبق دستورالعمل او مصرف بکنید. ترکیب مناسبی از رژیم غذایی و ورزش‌کردن و داروها می‌تواند علائم‌تان را به حداقل برساند.
شاید به نظرتان برسد برای پایین نگه‌داشتن سطح اسید اوریک باید از مصرف غذاهای زیادی خودداری کنید. بهترین راه برای محدودکردن مصرف این غذاها، تهیهٔ یک برنامهٔ غذایی هفتگی است. به‌این‌منظور می‌توانید با متخصص تغذیه مشورت کنید تا بتواند بهترین برنامهٔ غذایی را برای شما طراحی کند.
هنگام خرید از فروشگاه به‌جای غذاهایی که نباید بخورید، از غذاهایی که باید بخورید، لیستی تهیه بکنید.
