کازوئو ایشی گورو؛ هدیه‌ی ژاپن به ادبیات انگلستان

«بازمانده‌ی روز» شاهکار ایشی گورو است که به غیر از به ارمغان آوردن جایزه‌ی بوکر، به گفته‌ی داوران کمیته‌ی نوبل، مهم‌ترین علت انتخاب این نویسنده برای جایزه نوبل ادبیات هم بوده است. این کتاب تنها در زبان انگلیسی بیش از یک میلیون نسخه فروش داشته است. «بازمانده‌ی روز» با نگاه ریزبین نجف دریابندری به فارسی برگردانده شده است. دریابندری در مقدمه فارسی با جزییات دقیق، علت انتخاب عنوان کتاب و چالش‌های ترجمه‌ی آن را هم بیان کرده است. در بخشی از این مقدمه به‌عنوان توضیحی درباره‌ی نثر ایشی گورو می‌خوانیم:

در قرن بیستم نویسندگان فراوانی از بیرون به فرهنگ انگلیسی پیوسته‌اند و برخی از شیرین‌کارترین نثرنویسان انگلیسی از این جمله بوده‌اند، مانند جوزف کنراد لهستانی، ولادیمیر ناباکف روس و آرتور کستلر مجار. بعضی از منتقدان ادبی عقیده دارند که راز شیوایی نثر این نویسندگان همان خارجی بودنِ آن‌هاست؛ این‌ها توانسته‌اند از بیرون به زبان انگلیسی نگاه کنند و آن را به‌صورت یک ابزار ظریف به کار ببرند. ایشی‌گورو را باید آخرین فرد این سلسله به شمار آورد. […] لحن کلام او ثابت نیست، بلکه در هر اثری به مناسبت موضوع و موقع تغییر می‌کند. او می‌تواند به‌آسانی در جلد راوی داستان خود برود و به زبان او بنویسد. بارزترین نمونه‌ی این توانایی، زبانی است که در همین داستان حاضر [بازمانده‌ی روز] می‌بینیم. –بخشی از مقدمه‌ی کتاب-

زبانی که دریابندری از آن حرف می‌زند، زبان راوی داستان یعنی استیونز، پیش‌خدمتی است که بیش از سی سال در خانه‌ی یکی از اشراف انگلستان زندگی می‌کرده است. حالا که ساکنان این خانه دیگر قرار نیست اربابان او یا هیچ‌کس دیگری باشند، او با همان لحن تشریفاتی عجیب و نوکرمآب خود به روایت خاطراتش می‌پردازد.

آن چه زیبایی سرزمین ما (انگلستان) را از سایر جاها جدا می‌کند، همین نداشتن جنبه هیجان‌انگیز و حیرت‌آور است. حسن این سرزمین در آرامش و حالت سکون و سکوت آن است. مثل این است که زمین از زیبایی و عظمت خودش خبر دارد و نیازی نمی‌بیند که آن را به صدای بلند اعلام کند. در مقابل، آن جور مناظری که در افریقا و آمریکا پیدا می‌شود، با آن که بلاشک بسیار هیجان انگیزند، به نظر بیننده منصف مسلما به آن خوبی نمی‌آیند؛ علتش همین خودنمایی بی‌جایی است که در آن‌ها مضمر است. -بخشی از کتاب-

با اقتباس از «بازمانده‌ی روز» در سال ۱۹۹۳ یک فیلم سینمایی هم ساخته شد که با بازی آنتونی هاپکینز و اما تامسون در هشت رشته نامزد جایزه اسکار شد.

هرگز رهایم مکن، داستانی از یک فاجعه‌ی هولناک خیالی

هرگز رهایم مکن (که در ابتدا با ترجمه مهدی غبرایی با عنوان هرگز ترکم مکن به فارسی ترجمه شده) رمانی است با فضایی علمی- تخیلی که گویا در زمان آینده اتفاق می‌افتد. داستان درباره‌ی موسسه‌ای به نام هیلشم است که فعالیت‌های مرموزی درباره پرورش کودکان دارد. حتی موقعیت مکانی این موسسه هم مرموز است و ساختمان آن در زیر زمین بنا شده است. راوی این داستان، کاتی، یکی از همین کودکان بوده که اکنون در سی‌ویک سالگی پرستار است و با روایت خاطراتش پرده از واقعیت‌های هولناکی برمی‌دارد. شوک اصلی داستان وقتی وارد می‌شود که پی می‌برید  این کودکان درواقع قربانی اهداف موسسه هستند که در خدمت علم پزشکی و بقای انسان قرار گرفته است. اما فاجعه آنجاست که راوی متوجه می‌شود اساسا زندگی او و دیگر دوستانش چیزی غیر از آن است که تا به حال تصور می‌کرده…

حالا که با ماشین در اطراف کشور پرسه می زنم، چیزهایی می‌بینم که مرا به یاد هیلشم می‌اندازد. گاه از گوشه مزرعه‌ای مه‌آلود می‌گذرم یا حین پایین آمدن از کنار دره‌ای، از دور، بخشی از خانه‌ای بزرگ و گاه حتی درختان سپیدار دامنه تپه را با نظم و آرایشی خاص می‌بینم، و با خود می‌گویم:«شاید خودش باشه! پیداش کردم!این واقعا هیلشمه!» بعد متوجه می‌شوم که محال است، و افکارم گرد جایی دیگر می‌چرخد و به رانندگی ادامه می‌دهم. -بخشی از کتاب-

به‌عنوان دومین اقتباس سینمایی از آثار ایشی گورو، با اقتباس از «هرگز رهایم مکن»هم در سال ۲۰۱۰ فیلمی به کارگردانی مارک رومنک ساخته شده است.

شبانه‌ها، پنج داستان از موسیقی و شب

کازوئو ایشی گورو از نوجوانی به موسیقی علاقه‌مند بوده و حسابی هم دنبال آن را گرفته اما درواقع از موسیقی آنچه می‌خواسته را به دست نیاورده است. با این حال تسلط او به موسیقی در نوشته‌ّهایش آشکار است. زیرعنوان مجموعه‌داستان «شبانه‌ها» این کتاب را با عبارت «پنج داستان از موسیقی و شب» معرفی می‌کند. داستان‌های این مجموعه همگی مضمونی مرتبط با موسیقی و خنیاگری دارند.

تعبیری که مترجم کتاب از رویارویی ایشی گورو با موسیقی از آن یاد می‌کند، «شکست» است. شکست همان چیزی است که به اعتقاد مترجم در داستان‌هایی که در «شبانه‌ها» گرد هم آمده‌اند، نقش پررنگی دارد. تاکید ایشی گورو بر اهمیت روابط میان افراد و ارزش تجربه هم از جمله عناصر مشترکی است که در این پنج داستان به چشم می‌آیند. در بخشی از یکی از داستان‌های کتاب می‌خوانیم:

زندگی بزرگ‌تر از آن است که فقط عاشق یک نفر باشی. تو از این‌جا بیرون می­روی استیو. آدمی مثل تو آدم معروف شدن نیست. مرا ببین. وقتی این باندپیچی­ها برداشته شود واقعاً همان‌طور که بیست سالم بود به‌نظر می­رسم؟ نمی‌دانم. از آخرین طلاقم خیلی گذشته. اما در هر صورت می‌خواهم از این‌جا بروم بیرون و روز از نو… آمد بالای سرم و زد به شانه‌ام: «هی، تو فقط خسته­ای. بعد از کمی استراحت خیلی بهتر می‌شوی. گوش کن. بوریس بهترین است. هر دو ما را روبه‌راه می­کند. حالا می‌بینی. –بخشی از کتاب-

اگر تا به حال اثری از کازوئو ایشی گورو نخوانده‌اید، شاید بهتر است با خواندن داستان‌های کوتاه او ابتدا کمی با زبان او آشنا شوید. گرچه نمی‌توان گفت ایشی‌گورو برای مخاطبان خاص یا الیت می‌نویسد، مخاطبانی هم هستند که روایت او را کشدار و با جزییات بیش‌از اندازه می‌دانند. با خواندن داستان‌های کوتاه او می‌توانید ابتدا ببینید با جهان ایشی گورو ارتباط برقرار می‌کنید یا خیر، تا بعد سراغ شاهکارهای او بروید.