چگونه دختران را برای دوران بلوغ آماده کنیم؟

پژوهشگران بنابر بررسی‌های خود دریافته‌اند تعداد بسیار زیادی از دختران ۱۰ تا ۱۴ساله، دربارۀ قاعدگی زنان و تغییراتی که در بدن‌شان رخ می‌دهد و همچنین سلامت تناسلی‌شان آگاهی نداشته‌اند. در ضمن، دسته‌ای دیگر از دختران که از مادر، خواهر یا معلم‌شان اطلاعاتی دربارۀ بلوغ و قاعدگی گرفته بودند، می‌گفتند که آن اطلاعات یا کافی و صحیح نبود یا خیلی دیر به آنها گفته شده بود.

علاوه بر‌ آن، برخی از دخترها با دیدن نخستین دورۀ قاعدگی خود وحشت‌زده یا روان‌رنجور یا شرمنده شده بودند. بیشتر اوقات، چنین احساساتی به ناآمادگی برای ورود به دوران بلوغ مربوط می‌شد. گاهی‌اوقات برخی از این دختران هنگام قاعدگی نمی‌دانستند که چه اتفاقی برای بدن‌شان افتاده است، چه برسد به اینکه چگونه جریان خون را کنترل کنند.

زمان بلوغ هم روی دخترها تأثیر متفاوتی داشته است. هرچه بلوغ در آنها زودتر رخ داده باشد، تجربه‌های منفی‌تری به همراه داشته است.

این ناآگاهی و ناآمادگی برای بلوغ نشان می‌دهد که باید تلاش بیشتری انجام شود تا دختران فرایند بلوغ و چگونگی کنار آمدن با تغییراتی را بیاموزند که در بدن‌شان رخ می‌دهد.

زمان آگاهی دادن دربارۀ بلوغ

سن بلوغ در ایران مانند بسیاری از کشورهای دیگر کاهش یافته است. به عبارت دیگر، میانگین سن دخترهایی که با علائم بلوغ مواجه می‌شوند، کمتر و کمتر می‌شود. وقتی بلوغ زودرس رخ می‌دهد، شمارِ دخترانی که به‌موقع آموزش نمی‌بینند بیشتر می‌شود. علاوه بر آن، شروع قاعدگی در سن کم، تجربه‌های منفی بیشتری با خود به همراه دارد.

همچنین برخی از دخترها از این شکایت دارند که والدین‌شان موضوع بالغ شدنِ آنها را بلافاصله به هشدار دربارۀ روابط نامناسب جنسی می‌کشانند؛ بدون اینکه برای دخترها توضیح بدهند که در بدن‌شان چه اتفاقی دارد رخ می‌دهد یا چگونه می‌توان عملاً با این تغییرات کنار آمد.

یک‌راست رفتن به سراغ موضوعات مربوط به روابط نامناسب جنسی، دختران را آشفته‌تر و پرسش‌های‌شان را بیشتر می‌کند. این در حالی است که دخترها باید نخست این را بدانند که قاعدگی چرا و چگونه رخ می‌دهد، چگونه باید با آن کنار بیایند و چگونه دورۀ قاعدگی بعدی‌شان را پیش‌بینی کنند.

فرایند بلوغ

وقتی روند بلوغ در دختران جوان شروع می‌شود، نخستین تغییراتی که رخ می‌دهد معمولا مشهود نیستند. مثلا برخی از نخستین تغییراتی که در بدن رخ می‌دهد، تغییرات هورمونی‌اند که با فعالیت هیپوتالاموس (بخش کنترل‌کنندهٔ بدن در مغز) صورت می‌گیرد. در همین حین، تغییرات دیگری در تخمدان‌ها براثرِ ترشح هورمون جنسی رخ می‌دهد. از علائم دیگر بلوغ، دمدمی‌مزاج شدن، افزایش بوی بدن و ترشحات واژن است.

رشد پستان به هنگام بلوغ

رشد پستان معمولا یکی از نخستین نشانه‌های مشهود بلوغ است و اغلب رشد ناگهانی دارد. پستان‌ها معمولا پس از رشد موهای زائد در ناحیۀ شرمگاهی، رشد می‌کنند. لازم است بدانید که پستان‌های دخترتان نباید قبل از ۸سالگی رشد کند. اگر چنین شد، حتما او را نزد متخصص اطفال ببرید.

نخستین قاعدگی

تقریبا از دو یا دو و نیم سال پس از رشد پستان‌ها، نخستین چرخۀ قاعدگی شروع می‌شود. در واقع، متوسط سن نخستین قاعدگی، ۱۲,۷۷ سال است. بیشترِ پژوهشگران کم بودنِ سن در نخستین قاعدگی را نشانۀ تغذیه مناسب می‌دانند. همچنین به یاد داشته باشید که دخترانی که وزن و چربی کمی دارند، احتمال دارد دیرتر با نخستین قاعدگی مواجه شوند. بیشتر دخترها هم موقع شروع قاعدگی چرخه‌های منظمی ندارند و معمولا ۱۴ ماه طول می‌کشد تا این قاعدگی نامنظم تنظیم شود.

اگر قاعدگی دخترتان بیشتر مواقع بیش از هر ۲۸ روز، تکرار می‌شود یا خون‌ریزی‌اش بیش از ۷ روز طول می‌کشد، باید با پزشک او مشورت کنید. اگر هم خون‌ریزی خیلی شدیدی داشت یا درد قاعدگی او بسیار زیاد بود، باید این مورد را هم با پزشکش مطرح کنید.

مشکلات بلوغ زودرس دختران

وقتی دختران در سنین کم و بسیار زودتر از همسالان خود به بلوغ می‌رسند، تغییراتی که در بدن آنها رخ می‌دهد، بسیار آزاردهنده می‌شود. در حقیقت، این دختران پر از ناامیدی، سردرگمی، استرس و از این دست احساسات می‌شوند. حتی خطر افسردگی، سوء‌مصرف مواد و روابط جنسیِ زودهنگام در این دختران وجود دارد.

وقتی دختری نخستین فرد در گروه همسالان خود است که وارد فرایند بلوغ می‌شود، خطر این مشکلات وجود دارد؛ زیرا او می‌خواهد که متناسب با گروه همسالان خود باشد و عدم تناسب او را مضطرب می کند. او در این زمان در حال تجربهٔ چیزی است که باقی همسالانش نمی‌توانند آن را درک کنند.

بررسی‌های متعدد نشان داده است که بلوغ زودرس در دختران، اثرات منفی طولانی‌مدتی روی سلامت ذهن آنها می‌گذارد. این دخترها غیر از خطر افسردگی، ممکن است به اختلالاتِ خوردن یا رفتارهای مخرب مبتلا شوند. همچنین آنها بیشتر از همسالان خود مضطرب هستند و کمتر از آنها اعتماد به نفس دارند.

بزرگ‌تر از سن واقعی

یکی از بزرگ‌ترین مشکلاتی که بلوغ زودرس برای دختران به وجود می‌آورد، فشار اجتماعی‌ای است که این دخترها تجربه می‌کنند. حتی اگر بدن آنها بالغ به نظر آید، رفتار و اعمال آنها هنوز کودکانه است. این حقیقت می‌تواند باعث شود که بزرگ‌سالان و افرادی که آنها را نمی‌شناسند یا نمی‌دانند آنها واقعا چندساله هستند، درباره‌شان قضاوت‌های منفی کنند.

مثلا تصور کنید این دخترها شیطنت می‌کنند یا با دوستان‌شان به فروشگاه می‌روند. افرادی که اینها را به‌خوبی نمی‌شناسند و فقط سن‌شان را حدس می‌زنند، تصور می‌کنند که رفتارشان با سن‌شان همخوانی ندارد. در نتیجه یا از این دخترها انتقاد می‌کنند یا رفتار نامناسبی با اینها دارند. از طرفی، والدین به‌دلیل اینکه احساس می‌کنند آنها دیگر بزرگ شده‌اند، آزادیِ بیشتری به آنها می‌دهند. این کار باعث می‌شود آنها با کودکان بزرگ‌تر هم‌کلام شوند و در معرض رفتارهای پرخطر قرار گیرند.

با تمام مشکلاتی که بلوغ زودرس به دنبال دارد، والدین نباید از بلوغ زودرس دختران خود نگران شوند. اگرچه بلوغ زودرس می‌تواند خطر ابتلا به افسردگی، اضطراب و مشکلات دیگر را با خود به همراه داشته باشد، بیشتر دخترهایی که زودهنگام بالغ می‌شوند، با داشتن آگاهی کامل از این شرایط، می‌توانند دوران بلوغ را به‌خوبی از سر بگذرانند. تا زمانی‌ که دختران از نظام حمایتی مناسب و یکنواختِ خانه برخوردار باشند و در عین حال، مهارت‌های مواجهه با مشکلات مربوط به بلوغ را هم بیاموزند، به‌خوبی از پسِ آن برمی‌آیند.

گفت‌وگو با دختران دربارۀ بلوغ

صحبت کردن با دختر دربارۀ بلوغ، مهم‌ترین نقش والدین است. شما باید قبل از اینکه علائم بلوغ و تغییرات شروع شود، با او صحبت کنید. متأسفانه بیشتر والدین هنگام این‌گونه صحبت‌ها احساس خوبی ندارند و حتی ممکن است خودشان هم معذب شوند.

اما نباید اجازه دهید که این احساسات، شما را از این گفت‌وگوی بسیار مهم بازدارد. به یاد داشته باشید که صحبت کردن با دخترتان دربارۀ تغییرات پیشِ‌رویش، نه‌تنها از نگرانی و استرس او کم می‌کند بلکه می‌تواند فرصتی برای تحکیم پیوند میان شما باشد. وقتی او قبل از رسیدن به بلوغ بداند چه تغییراتی در بدن او رخ خواهد داد، با مشاهدۀ نخستین قاعدگی دچار شوک و وحشت نمی‌شود.

صحبت به‌موقع

به‌محض اینکه دخترتان ۸ساله شد، باید بداند هنگام بلوغ چه تغییراتی در بدن او به وجود می‌آید. بسیاری از والدین این زمان را خیلی زود می‌دانند اما یادتان باشد که ممکن است برخی از دوستان او تا آن موقع حتی بستن سوتین را هم یاد گرفته باشند. علاوه بر آن، مجبور نیستید که بحث دربارۀ بلوغ را کش بدهید؛ فقط مطمئن شوید که او می‌داند به‌زودی بدنش دستخوش تغییراتی می‌شود.

گفت‌وگو دربارۀ قاعدگی، پیش از شروع آن

دخترانی که نمی‌دانند بدن‌شان دستخوش تغییر می‌شود، ممکن است با دیدن خون به‌شدت بترسند. البته بیشتر دخترها تا ۱۲ یا ۱۳سالگی، دچار قاعدگی نمی‌شوند، اما در برخی از آنها چرخه‌های قاعدگی خیلی زود و از ۹سالگی شروع می‌شود. در ضمن، بیشتر دخترها از ۱۶سالگی به بعد، پریود می‌شوند. باید آنها را پیش از رسیدن به این زمان کاملا آماده کنید.

آماده کردن لوازم موردنیاز

از مدت‌ها قبل از اینکه قاعدگی دخترتان شروع شود، وسایلی را که لازم دارد، برایش تهیه کنید. به او راه استفاده از لوازم بهداشتیِ این دوره را یاد بدهید. فراموش نکنید، ممکن است نخستین چرخۀ قاعدگی او زمانی شروع شود که او نزد شما نیست. بنابراین اگر احساس می‌کنید زمان شروع قاعدگیِ او نزدیک است، از قبل، او را به وسایلِ لازم مجهز کنید.

عادی رفتار کردن دربارۀ بلوغ

بیشتر دخترها می‌خواهند به‌روش عملی بفهمند که موقع قاعدگی، مثلا اگر در مدرسه بودند، چکار کنند. آنها همچنین می‌خواهند بدانند چه چیزی در انتظارشان است. به آنها اطمینان بدهید که معمولا جریان خون در نخستین قاعدگی خیلی کم است و نباید نگران باشند. البته باید او را در برابر شرایط غیرمنتظره هم آماده کنید.

همچنین می‌توانید با دخترتان دربارۀ پیدا کردن یک سوتین که مناسب او باشد صحبت کنید؛ با هم به فروشگاه بروید و یک مدل دوست‌داشتنی برای او بخرید و در همان حال دربارۀ شرایط بلوغ با او صحبت کنید. این کار باعث می‌شود او دچار اضطراب و نگرانی نشود. در پایان هم به او یاد بدهید که چگونه روزهای قاعدگی خود را پیش‌بینی کند.

پرهیز از اغراق

با دخترتان دربارۀ تغییراتی که هنگام بلوغ رخ می‌دهد (به‌ویژه چرخهٔ قاعدگی‌اش) اغراق‌آمیز صحبت نکنید. طوری رفتار نکنید که او از دردهای ناشی از گرفتگی عضلات شکمی یا نوسانات روحی احتمالی، دچار ترس و وحشت شود. به این حقیقت توجه کنید که تمام تغییراتی که در بدن او رخ می‌دهد، فرایندی طبیعی است و هیچ چیزِ ترسناکی در آن وجود ندارد.

اطمینان‌بخشی مجدد

بسیاری از دخترها احساس خوبی دربارۀ تغییرات بدن‌شان ندارند و نگران ظاهرشان می‌شوند. آنها را دربارهٔ کاملا طبیعی بودنِ چیزی که تجربه می‌کنند، مطمئن کنید. در ضمن، برخی از دخترها هم نگرانِ این می‌شوند که به‌خوبی رشد نکرده‌اند و سایز سینه‌شان به اندازۀ کافی بزرگ نشده است یا ممکن است اصلا بزرگ نشود. لازم است به آنها اطمینان دهید که مقدارِ رشد هرکس با دیگری متفاوت است؛ پس آنها دچار مشکل یا نقص نیستند. آنها باید بدانند که در هر حالتی که باشند، زیبا هستند.

در پایان، به یاد داشته باشید که به‌محض شروع دوران بلوغ دخترتان، پرسش‌های فراوانی برایش پیش می‌آید. صبور باشید و به نگرانی‌های او توجه نشان دهید. به پرسش‌های او صادقانه و با تمام توان جواب دهید. اگر پاسخ سؤالی را نمی‌دانید، درباره‌اش تحقیق کنید یا با پزشک مشورت کنید. آنچه که در اینجا اهمیت دارد این است که هیچ سؤالی را با «نمی‌دانم» پاسخ ندهید و از آن سؤال، ساده نگذرید. بی‌پاسخ ماندن برخی از سؤال‌ها باعث ناامیدی او می‌شود و وسوسه‌اش می‌کند که آنها را با همسالان خود در میان بگذارد که احتمال دارد به پاسخ صحیح دست نیابد.

کلام آخر

آگاه کردنِ به‌موقع دختران از مسائل بلوغ، باعث افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس آنها می‌شود؛ در عین حال باعث حمایت احساسی از آنها می‌شود و آنها را در برابر مشکلات احتمالی بلوغ، تغییرات بدن‌شان و سردرگمی‌شان آماده می‌کند. بنابراین لازم است که فرزندتان را برای چنین دوره‌ای، از قبل، آماده کنید.