آیا اغلب برای به خاطر سپردن مواردی که برای‌تان اهمیت دارند، با مشکل مواجه می‌شوید؟ آیا نام افراد را در حساس‌ترین لحظات فراموش می‌کنید؟ آیا تاکنون برای‌تان پیش آمده است که جواب سؤالی را بدانید، اما آن را به یاد نیاورید؟ موارد بالا مشکلات رایجی هستند و بسیاری از مردم آنها را تجربه کرده‌اند. راه‌حل تمام این مشکلات، تقویت حافظه است. همراه ما باشید، در این مطلب یاد می‌گیریم چگونه حافظه خود را تقویت کنیم و به جنگ فراموشی برویم.
اهمیت حافظه، چیزی فراتر از به خاطر سپردن اطلاعات برای امتحانات یا مسابقات پرسش‌و‌پاسخ است. حافظه، مهارت مهمی است که می‌توانید آن را تقویت کنید. چه بخواهید آمارهای مهمی را در طول مذاکره رو کنید، چه بخواهید در حین سخنرانی داستانی نقل کنید و چه بخواهید با دانشی که از خط تولید محصولات مشتریان‌تان دارید، آنها را شگفت‌زده کنید، درهرصورت به حافظه‌ای قوی نیاز دارید.
افرادی که حافظه‌ٔ خوبی دارند اغلب افرادی آگاه، باهوش، باصلاحیت و قابل اطمینان‌اند. تکنیک‌های زیادی وجود دارند که برای بهبودِ تواناییِ به‌خاطر سپردن اطلاعات، می‌توانید از آنها استفاده کنید و در زمان و مکان مورد نیاز، اطلاعات‌تان را به‌خاطر بیاورید.
چگونه حافظه خود را تقویت کنیم
اصل اول: مراقب سلامتی خود باشید
مبنای حافظه‌ٔ خوب، ذهن و جسم سالم است. اگر از جسمی که مغزتان را تغذیه می‌کند مراقبت نکنید، نمی‌توانید انتظار داشته باشید که مغزتان به بهترین نحو عمل کند. اینها برخی از مسائل مهمی هستند که باید به آنها توجه کنید:
- خوب غذا بخورید. مطمئن شوید که ویتامین ها و مواد معدنی اصلی موردنیاز بدن مانند اسید فولیک، ویتامین B۱۲ و آنتی اکسیدان ها در رژیم غذایی شما وجود دارند. این ویتامین‌ها دقت ذهن را بالا می‌برند. در صورت لزوم، از مکمل های غذایی هم استفاده کنید.
- زیاد آب بنوشید. گاهی آب بدن‌مان از دست می‌رود و ما اصلا متوجه کمبود آب بدن‌مان نمی‌شویم. زمانی که آب کافی نمی‌نوشید، بدن و ذهن‌تان ضعیف و خسته می‌شوند. آب باعث می‌شود گلبول‌های قرمز خون فعال‌تر شوند و انرژی‌تان بیشتر شود.
- به مقدار کافی بخوابید. مغز شما هنگام خواب، انرژی خود را دوباره به‌دست می‌آورد. تحقیقات نشان داده‌اند که مغز برای انتقال اطلاعات به حافظه بلند مدت، به خواب کافی نیاز دارد.
- استرس را به‌طور مؤثر مدیریت کنید. استرس مزمن، تأثیرات نامطلوبی بر سلامتی دارد. به همین دلیل باید روش‌های محدود کردن و کنترل استرس در زندگی را بیاموزید.
- سیگار نکشید. مصرف کافئین را کاهش بدهید، ورزش کافی داشته باشید و الکل مصرف نکنید چون الکل تأثیر بسیار بدی بر حافظه کوتاه مدت می‌گذارد.
این توصیه‌های بنیادی برای سلامتی، به شما امکان می‌دهند توانایی‌های مغز خود را به حداکثر برسانید.
اصل دوم: از یادآورها استفاده کنید
یادآورها ابزارهای ساده‌ای برای تقویت حافظه هستند و کمک می‌کنند فهرست‌ها و ایده‌هایی را که به‌خاطر سپردن آنها آسان است، با اطلاعاتی که می‌خواهید به یاد بیاورید، مرتبط کنید. سپس با به یاد آوردن این آیتم‌های روزمره، می‌توانید آنچه را می‌خواهید، به خاطر بسپارید.
تکنیک‌های بسیاری برای یادآوری وجود دارند:
۱. تکنیک عدد و قافیه
تکنیک عدد و قافیه به شما امکان می‌دهد تا فهرست‌های مرتب را به خاطر بسپارید. با واژه‌ی استانداردی که با عدد هم‌قافیه است، شروع کنید (مثل یک: پِلک، دو: لوگو، سه: مدرسه، چهار: ناهار، پنج: گنج، شش: کِش، هفت: نفت، هشت: رشت، نه: نو، ده: تَه) سپس تصویری به‌وجود بیاورید که هر یک از این اعداد را با چیزی که سعی می‌کنید به خاطر بسپارید، تداعی کند. مثلا برای به خاطر سپردن فهرستی از شاعران پارسی‌زبان سده‌ٔ هشتم با استفاده از تکنیک عدد و قافیه، به روش زیر کار را شروع کنید:
- یک: پلک / خواجوی کرمانی: هروقت به کرمان میریم، پلک چشمم می‌پرد.
- دو: لوگو / سلمان ساوجی: همان لوگو که برای سلمانی آقا رضا طراحی کردم.
- سه: مدرسه / عبید زاکانی: مدرسه‌ی ابتدایی من تو خیابان زاکانی بود.
- چهار: ناهار / حسن کاشی: برای ناهار، کاچی بهتر از هیچی.
۲. سیستم عدد و شکل
در سیستم عدد و شکل باید تصاویری خلق کنید که با شکل هر عدد رابطه داشته باشند و بعد هم آن تصاویر را به آیتم‌های موجود در فهرست‌تان ربط بدهید. اجازه بدهید از همان مثال استفاده کنیم:
- یک: شمشیر / خواجوی کرمانی: کرمان در قدیم شمشیربازهای بزرگی داشته است.
- دو: تبر / سلمان ساوجی: سلمان یک تبر درجه‌یک خریده است.
- سه: عینک / عبید زاکانی: تو خیابان زاکانی، مغازه‌ی عینک‌فروشی هست.
- چهار: عصا / حسن کاشی: پدربزرگ عصایش را محکم به کاشی زد و آن را شکست.
۳. تکنیک الفبا
تکنیک الفبا برای فهرست‌هایی که بیشتر از ۹ یا ۱۰ آیتم دارند بسیار تأثیرگذار است (اجرای تکنیک قبلی برای بیش از ۱۰ آیتم دشوار است). در این سیستم، به‌جای یافتن واژه‌ای که با عدد هم‌قافیه است، چیزهایی را که می‌خواهید به خاطر بسپارید، به حرف خاصی از الفبا نسبت می‌دهید. این سیستم روش مؤثری برای به خاطر سپردن فهرست مرتبی با ۳۲ آیتم است.
۴. سیستم سفر
در سیستم سفر، در ذهن‌تان سفر یا رفت‌وآمد آشنایی را مجسم می‌کنید. برای مثال ممکن است از دفتر کارتان به خانه بروید. چیزهایی را که می‌خواهید به خاطر بسپارید، با هر مکان شاخصی در مسیر رفت‌و‌آمدتان مرتبط کنید. با سفری که به اندازه‌ی کافی طولانی و شناخته‌شده باشد، می‌توانید چیزهای زیادی را به خاطر بسپارید.
۵. سیستم اتاق رومی
در سیستم اتاق رومی (روش مکانی)، از یک مکان برای تحریک حافظه استفاده می‌کند. فهرست خود را با آیتم‌هایی که در اتاق یا مکان آشنایی می‌بینید، ارتباط بدهید. می‌توانید این ارتباط‌ها را با چیزهایی در آشپرخانه، دفتر کار یا فروشگاهِ آشنایی شکل بدهید.
اصل سوم: از نگاشت ذهنی استفاده کنید
نقشه های ذهنی (که به آنها نقشههای مفهومی یا نقشههای حافظه نیز می‌گویند) روش مؤثری برای ایجاد ارتباط بین ایده‌ها و مفاهیم در مغز و سپس دیدن ارتباطات در وهله‌ی نخست است. نگاشت ذهنی یک تکنیک یادداشت برداری است و اطلاعات را به شیوه‌ای ضبط می‌کند که ببینید بخش‌های مختلف اطلاعات، چگونه در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. حقایق زیادی در ضرب‌المثل «شنیدن کی بود مانند دیدن» نهفته است. نقشههای ذهنی تصویری ساده از اطلاعاتی را که می‌خواهید به یاد بیاورید، به‌وجود می‌آورند.
این تکنیک برای خلاصه نویسی و ترکیب اطلاعات از منابع مختلف بسیار مفید است. همچنین شما را قادر می‌سازد تا درباره‌ی مشکلات پیچیده، به‌صورت سازمان‌یافته‌ای فکر کنید و سپس یافته‌های خود را به شیوه‌ای ارائه بدهید که هم جزئیات و هم کلیات را شامل شود.
خود نقشههای ذهنی، محصول نهایی سودمندی هستند، اما فرایند ایجاد آنها هم برای حافظه بسیار مفید است. قرار دادن همه‌ی بخش‌ها کنار یکدیگر و جست‌وجو برای یافتن ارتباط میان آنها، وادارتان می‌کند آنچه را که مطالعه می‌کنید، واقعا درک کنید و شما را از حفظ کردنِ صرف، بازمی‌دارد.
اصل چهارم: مغزتان را به چالش بکشید
ذهن مانند دیگر بخش‌های بدن، به تمرین نیاز دارد. شما می‌توانید مغز خود را با استفاده از روش‌های مختلف و به‌طور منظم تمرین بدهید. برای این کار، راه‌های زیر را امتحان کنید:
- مهارت جدیدی یاد بگیرید یا سرگرمی جدیدی را شروع کنید. فعالیت‌های جدیدی انجام بدهید تا مهارت‌های جدیدی کسب کنید. برای مثال، اگر تمام روز با اعداد سروکار دارید، به کلاس‌های هنر یا عکاسی بروید و خلاقیت خود را هم پرورش بدهید.
- به‌طور منظم از تصویرسازی استفاده کنید. از آنجاکه بخش عمده‌ٔ حافظه مربوط به تداعی و یادآوری تصویرهاست، داشتن مهارت تصویرسازی اهمیت زیادی دارد. این مهارت را بسیار تمرین کنید.
- معاشرت فعالانه داشته باشید. در هنگام برقراری ارتباط با مردم، باید آگاه و هوشیار باشید. این امر به شما کمک می‌کند تا مغز خود را قوی و زنده نگه‌دارید.
- روی چیزهای مهم تمرکز کنید. مسلما نمی‌توانید همه‌چیز را به خاطر بسپارید، پس مطمئن شوید فقط انجام کارهای مهم را به مغز خود می‌سپارید و آن را با چیزهای بیهوده پر نمی‌کنید. فلسفه‌ی «ورودی زباله، خروجی زباله» (یعنی هر ورودی غلط، نتیجه‌اش هم غلط است) در اینجا به‌خوبی صدق می‌کند.
- مغز خود را با بازی‌های تقویت کننده حافظه فعال نگه‌دارید. شطرنج، جدول کلمات متقاطع، سودوکو، بازی‌های پرسش‌و‌پاسخ، جفت‌سازی و پازل‌ها را امتحان کنید. با انجام این بازی‌ها هم سرگرم می‌شوید و هم حافظه‌تان را تقویت می‌کنید.
سخن آخر
اگرچه تقویت حافظه مهم است، اما به خاطر سپردن چیزهای غیرضروری (مثل وظایفی که باید انجام بدهید و چیزهایی که باید بخرید) کار سختی است. به‌علاوه، چون این موارد از حافظه‌ٔ کوتاه‌مدت استفاده می‌کنند، می‌توانند توانایی شما را برای تمرکز روی چیزهای دیگر، از بین ببرند. شاید هم موجب استرس بشوند، چرا که مدام تقلا می‌کنید تمام کارهایی را که باید انجام بدهید، به خاطر بسپارید.
شما می‌توانید همه‌ٔ اینها را در فهرست کارهایی که باید انجام دهید بنویسید تا دیگر مجبور نباشید همه‌چیز را به خاطر بسپارید و اگر حافظه‌تان یاری نکرد، می‌دانید کجا به دنبال اطلاعات مورد نیاز بگردید.
