ممکن است کودکان در رسانه‌ها درباره جنگ چیزهایی ببینند و بشنوند. شاید اقدامات تروریستی را هیچ‌وقت به‌چشم نبینند، اما سؤالاتی درباره جنگ در ذهنشان شکل می‌گیرد و درباره این مسئله کنجکاو می‌شوند. احتمال دارد در تلویزیون تصاویری از جنگ یا بمب‌گذاری ببینند و از شما دلیل کشته‌شدن انسان‌های بی‌گناه را بپرسند. درست است که جنگ برای بزرگ‌سالان هم وحشتناک است، اما باید سعی کنیم با بچه‌ها درباره این مسئله مهم حرف بزنیم و راه گفت‌وگو را همیشه باز بگذاریم. چطور این کار را انجام بدهیم؟ در ادامه، روش‌های گفت‌وگو با کودک درباره جنگ را می‌گوییم.
چرا باید با کودکان درباره این مسئله صحبت کنیم؟
صحبت درباره اینکه چرا برخی افراد عمدا به دیگران آسیب می‌زنند و چطور این مسئله ممکن است به جنگ منجر شود، کار ساده‌ای نیست و برای بسیاری از کودکان ترسناک و ناراحت‌کننده است. با وجودِ این، چنین گفت‌وگوهایی به بچه‌ها مفاهیمی مثل مهربانی، احترام و دل‌سوزی را یاد می‌دهند.
شما در جایگاه والدین، وظیفه دارید که به کودکان اطمینان بدهید جایشان امن است، چون احساس امنیت برای کودک اهمیت بسیاری دارد. با مکالمه‌ای ساده می‌توانید هرگونه سوءتفاهمی ایجادشده برای کودک را برطرف کنید.
به این نکته مهم توجه کنید که اگر کودکتان هنوز درباره جنگ کنجکاو نشده است، لازم نیست با او راجع به چنین مسائلی صحبت کنید، چراکه نباید بچه‌ها را به درک چنین موضوعاتی مجبور کرد. برای اینکه با کودک درباره جنگ حرف بزنید، از این روش‌های پیشنهادی استفاده کنید.
۱. بفهمید کودک چه چیزی شنیده است
برای اینکه بفهمید فرزندتان چه چیزهایی درباره جنگ شنیده است، از او چنین سؤالاتی بپرسید:
- معلم‌هاتون توی مدرسه درباره این موضوع صحبت می‌کنن؟
- دوست‌هات تا حالا راجع به این مسئله چیزی گفته‌ان؟
ممکن است کودکتان چیزهایی شنیده باشد و بخواهد آنها را درک کند یا ممکن است در تلویزیون چیزی دیده باشد که شما از آن بی‌خبرید. آگاهی به دانسته‌های کودک شروع خوبی برای مکالمه درباره جنگ است. سعی کنید شنونده خوبی باشید و به فرزندتان نشان بدهید که به نظراتش اهمیت می‌دهید.
۲. هدف از جنگ را توضیح بدهید
احتمالا فرزندتان می‌خواهد بداند که چرا جنگ اتفاق افتاده است. برای توضیح چنین مسئله‌ای با این جمله ساده شروع کنید: «جنگ برای اینه که از اتفاقات بدِ بیشتر در آینده جلوگیری بشه.»
همچنین می‌توانید راجع به این صحبت کنید که جنگ برای محافظت از برخی مردم شروع می‌شود. برای کودک توضیح بدهید که خشونت روش خوبی برای حل مناقشات نیست، اما بعضی مواقع کشورها تصمیم می‌گیرند برای حفظ امنیت مردمشان با هم بجنگند.
۳. بیش از حد توضیح ندهید
والدین باید با فرزندانشان صادق باشند. با وجود این، همیشه هم لازم نیست که اطلاعات غیرضروری را به کودکتان منتقل کنید.
سعی کنید گفت‌وگوهایتان متناسب با سنِ کودک باشد و بسیار محتاطانه حرف بزنید. نیازی نیست تمام جزئیات را شرح بدهید. همین که به سؤالات کودکِ کنجکاو پاسخ داده شود، کافی است. بیش از حد درباره تأثیر جنگ حرف نزنید، اما به حقیقت پایبند باشید. لازم نیست پیش‌بینی‌تان از جنگ و حوادث وحشتناکش را به کودک بگویید.
۴. متناسب با سن کودکتان صحبت کنید
کودکان حق دارند که بدانند در دنیای اطرافشان چه می‌گذرد، اما باید سعی کنید آنها را آرام نگه دارید. پس سعی کنید حقایق را متناسب با سنِ کودکتان بیان کنید.
اگر کودک زیر ۸ سال از شما درباره جنگ پرسید، سعی کنید شفاف جواب بدهید. مثلا اگر پرسید: «چرا جنگ شده؟» به او بگویید: «جنگ شده که مشخص بشه چه کسی مسئول کشوره، اما اونها خیلی از ما دورن و ما در خطر نیستیم.»
۵. حرف‌های کلیشه‌ای آسیب‌زا نزنید
صحبت از گروه یا کشوری خاص ممکن است باعث پیش‌داوریِ کودکتان بشود. بنابراین هنگامی که از جنگ و تروریسم حرف می‌زنید، محتاط باشید. به‌جای صحبت از انتقام و خون‌خواهی، بر آگاه‌کردنِ کودک تمرکز کنید.
اگر می‌خواهید نظرتان را درباره جنگ بگویید، بیشتر از کلیات حرف بزنید. اگر جنگی که اتفاق افتاده هم‌سو با ارزش‌های خانوادگی شماست، می‌توانید نظرتان را با کودک در میان بگذارید. با این حال، قبول کنید که ممکن است فرزندتان در آینده با شما هم‌نظر نباشد. سعی کنید به نظراتِ فرزندتان احترام بگذارید، حتی اگر با آنها به‌شدت مخالف هستید. هرگز با عصبانیت درباره اختلاف‌نظرتان حرف نزنید.
۶. حواستان به استفاده کودکان و نوجوانان از رسانه‌ها باشد
مهم است که استفاده کودکان از فضای مجازی را در سن پایین محدود کنید. تماشای صحنه‌های ناراحت‌کننده مثل حمله‌های تروریستی که در اخبار نشان داده می‌شوند ممکن است به کودکان پیش‌دبستانی و دبستانی آسیب بزنند. بنابراین وقتی فرزندتان اطرافتان است، تلویزیون را خاموش کنید. مطمئن باشید که بچه‌ها حتی زمانی که مشغول انجام کاری هستند یا از شانه‌هایتان بالا رفته‌اند هم تلویزیون را می‌بینند.
نوجوانان هم همین‌طور هستند اما هرقدر هم که محدود شوند، بالاخره اخبار را از جاهایی مثل تیتر روزنامه‌ها در روزنامه‌فروشی‌ها یا تبلت و تلفن همراه می‌بینند. بنابراین نمی‌توانید همه‌چیز را از آنها مخفی کنید.
شما بهتر از هر کسی می‌دانید که فرزندتان چقدر بالغ شده است و تا چه اندازه می‌تواند اطلاعات دریافت‌شده را درک کند. اگر او می‌خواهد اخبار تلویزیون را تماشا کند یا فیلمی درباره جنگ ببیند، کمی فکر کنید. اگر به‌نظرتان تحمل دیدن چنین چیزهایی را دارد، با هم تماشا کنید.
کودک را تشویق کنید که سؤالاتش را از شما بپرسد. اگر پاسخ بعضی از سؤالات را نمی‌دانید، به او بگویید که درباره موضوع تحقیق می‌کنید و روز بعد جوابش را می‌دهید.
۷. حس همدردی کودک را تقویت کنید
ممکن است فرزندتان در مدرسه دانش‌آموزی را بشناسد که والدینش در ارتش خدمت می‌کنند و از او چیزهایی شنیده باشد. بنابراین بهتر است با او درباره نیروی نظامی و آنچه به آن مربوط است حرف بزنید. سعی کنید به او یاد بدهید با خانواده‌هایی که از جنگ آسیب دیده‌اند همدردی کند و راه‌های کمک به آنها را به او بگویید. این‌طوری فرزندتان احساس می‌کند که انسان تأثیرگذاری است.
با کارهایی مثل کمک به جنگ‌زدگان به فرزندتان روش درستِ همدردی را یاد بدهید. علاوه بر این وقتی بچه‌ها بدانند کاری از دستشان برمی‌آید، بیشتر احساس امنیت و اعتمادبه‌نفس می‌کنند.
به بهانه صحبت درباره جنگ، با بچه‌ها درباره تبعیض و قلدری صحبت کنید. دقت کنید که فرزندتان در مدرسه یا شبکه‌های اجتماعی قربانیِ قلدری نشده باشد. اگر چنین اتفاقی افتاده است، او را تشویق کنید درباره این مسئله با شما یا افراد مورداعتمادتان صحبت کند. به بچه‌ها یاد بدهید که همه سزاوار محبت و همدلی هستند و هیچ‌کس لایقِ قلدری یا تبعیض نیست. به آنها بگویید که همه باید سهمِ خود را در گسترشِ مهر و محبت ایفا کنیم.
۸. درباره افراد خوبی بگویید که به بقیه کمک می‌کنند
اقدامات تروریستی و جنگ‌های وحشتناک زیادی در جهان اتفاق می‌افتند، اما همیشه افراد خوبی پیدا می‌شوند که به بقیه کمک می‌کنند. این افراد را به بچه‌ها معرفی کنید تا بدانند در دنیا علاوه بر انسان‌های شرور، آدم‌های مهربان و دوست‌داشتنی هم وجود دارند.
همچنین به این نکته اشاره کنید که کارشناسان زیادی در کشور و جهان از بقیه مراقبت می‌کنند. پلیس‌ها، پزشکان و پرستاران را برای آنها مثال بزنید و بگویید در هر جایی که جنگی اتفاق می‌افتد، این افراد برای کمک به دیگران در صحنه حاضر می‌شوند.
۹. احساسات‌تان را کنترل کنید
بچه‌ها با دیدن نحوه برخورد بزرگ‌ترها با مسائل یاد می‌گیرند که چگونه با وقایع جهان کنار بیایند. بنابراین مراقب باشید که چطور به استرس واکنش نشان می‌دهید یا چطور با دیگران ارتباط برقرار می‌کنید.
طبیعی است که از جنگ و اقدامات تروریستی نگران شوید. می‌توانید به کودکتان بگویید که ترسیده‌اید، اما دقت کنید که او را تحت‌فشار نگذارید و به فکر روش‌های منطقی برای کنترل احساسات باشید.
۱۰. مراقب باشید بچه‌ها بیش از حد مضطرب نشوند
طبیعی است که فرزندتان بابت دورنمای جنگ مضطرب، سردرگم یا ناراحت شود. حتی ممکن است این احساساتِ فرزندتان روی بقیه بچه‌ها هم اثر بگذارد. کودکان نمی‌توانند راحت درباره استرس صحبت کنند، بنابراین مراقب این تغییرات رفتاری باشید:
- اختلالات خواب؛
- وابستگی بیش از حد به شما؛
- بچگانه حرف‌زدن؛
- مکیدنِ انگشت؛
- شب‌ادراری.
کودکان بزرگ‌تر ممکن است بیشتر از کوچک‌ترها بگویند که از مرگ می‌ترسند یا افکار ناراحت‌کننده‌ای دارند. بنابراین حواستان به مسائلی مثل جنگ یا تروریسم باشد. کودکی که مدام درباره این موضوعات حرف می‌زند یا می‌خواهد اخبارِ جنگ را دنبال کند، ممکن است نتواند اضطراب را به‌خوبی تحمل کند.
کودکانی که با مشکلات روانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند یا کسانی که شرایط آسیب‌زا را تجربه کرده‌اند، بیشتر از بقیه در معرضِ خطر هستند. بنابراین اگر کودکتان با آنچه دیده یا شنیده مشکل دارد، حتما با کارشناس سلامتِ روانِ کودک مشورت کنید. این متخصصان با ارزیابی شرایط فرزندتان، راهکارهای خوبی پیشنهاد می‌کنند.
سخن پایانی
این روزها جنگ و حملات تروریستی به تیتر اول همه رسانه‌ها تبدیل شده است. این‌گونه مسائل همه را نگران می‌کنند. کودکان هم مثل والدینشان از اخبارِ جنگ می‌ترسند و نگران می‌شوند. بنابراین نباید اهمیت صحبت درباره جنگ را نادیده گرفت. اگر فرزندتان کم‌تر از ۸ سال سن دارد، لازم نیست به او چیزی را توضیح بدهید. با وجود این، بعضی از بچه‌ها چیزهایی می‌شنوند و می‌بینند و درباره جنگ کنجکاو می‌شوند. در این مواقع بهتر است با رعایت نکاتی که گفتیم، با آنها درباره این مسئله صحبت کنید. همیشه به آنها یادآوری کنید که جایشان امن است و می‌توانند درباره هر موضوعی حتی جنگ با شما صحبت کنند.
