دمنوش لاغری، ورزش، رژیم غذایی سالم و … روش‌هایی هستند که افراد برای آب کردن شکم و پهلو، کاهش وزن و چربی سوزی به آنها پناه می‌برند، اما واقعیت این است که بیشتر افراد نمی‌دانند سلول‌های چربی چطور عمل میکنند، فرایند چربی سوزی چگونه روی می‌دهد یا چربی‌های آب‌شده کجا می‌روند. چربی سوزی یک فرایند بیوشیمیایی نسبتا پیچیده است، ولی ما در این مطلب آن را به زبانی ساده برای شما توضیح می‌دهیم. مطمئن باشید در انتهای این مطلب یک کارشناس «چربی سوزی» خواهید بود!
وقتی شما چربی بدن‌تان را از دست می‌دهید، سلول‌های چربی که به آنها آدیپوسیت هم می‌گویند، جایی نمی‌روند یا برای سوزانده شدن وارد سلول عضله نمی‌شوند. متأسفانه سلول‌های چربی دقیقا سر جایشان یعنی روی عضله‌ها و زیر پوست ران، شکم، باسن، بازوها و غیره می‌مانند. به همین دلیل است که وقتی چربی بدن‌تان زیاد است، عضله‌‌هایتان دیده نمی‌شوند.
چربی به‌صورت تریگلیسرول در درون سلول چربی ذخیره می‌شود ولی در آنجا نمی‌سوزد، بلکه باید طی فرایندهای پیچیده‌ی هورمونی-آنزیمی، از سلول چربی آزاد شود. وقتی سلول چربی فعال می‌شود، به‌راحتی محتویات (تریگلیسرول) خود را در قالب اسیدهای چرب آزاد (FFA’s) وارد جریان خون می‌کند. این اسیدهای چرب از طریق جریان خون به بافت‌ها منتقل می‌شوند.
یک مرد جوان معمولی در سلول‌های چربی بدن خود حدود ۶۰,۰۰۰ تا ۱۰۰,۰۰۰ کالری انرژیِ ذخیره‌شده دارد. سؤال اینجاست که چه چیزی باعث می‌شود این اسیدهای چربِ انباشته‌شده، از سلول‌های چربی آزاد شوند؟ ساده است؛ وقتی کالری‌ای که مصرف می‌کنید از کالری‌ای که می‌سوزانید کمتر باشد، بدن‌تان دچار کمبود انرژی می‌شود بنابراین هورمون‌ها و آنزیم‌هایی ترشح می‌کند و پیام‌هایی برای سلول‌های چربیتان می‌فرستد تا ذخایر چربی انباشته‌شده را آزاد کنند.
برای آزاد شدن چربی ذخیره‌شده از سلول چربی، طی فرایند هیدرولیز، چربی تجزیه می‌شود و مولکول تریگلیسرول به گلیسرول و سه اسید چرب تقسیم می‌شود. یک آنزیم مهم به نام لیپاز حساس به هورمون (HSL)، کاتالیزور این واکنش است. چربی‌های ذخیره‌شده به‌عنوان اسیدهای چربِ آزاد، وارد جریان خون می‌شوند و به عضلات می‌روند. با افزایش جریان خون در عضلات، تعداد بیشتری از اسیدهای چربِ آزاد به عضلات فرستاده می‌شوند. سپس یک آنزیم مهم به نام لیپوپروتئین لیپاز (LPL)، به اسیدهای چربِ آزاد کمک می‌کند تا وارد میتوکُندری‌های سلول عضله شوند. میتوکندری «نیروگاه سلولی» است، یعنی جایی است که اسیدهای چربِ آزاد می‌سوزند و انرژی تولید میکنند.
زمانی که اسیدهای چرب آزاد از سلول چربی خارج می‌شوند، سلول چربی اصطلاحا آب می‌رود و کوچک می‌شود و به همین دلیل است که وقتی چربی‌ها را می‌سوزانید، لاغرتر به‌نظر می‌رسید. سلول‌هایی بدون چربی، همان چیزی است که شما برای داشتن اندامی زیبا و عضلانی، به‌دنبالش هستید.
در گذشته این باور وجود داشت که تعداد سلول‌های چربی در بزرگسالی افزایش پیدا نمی‌کند و تنها اندازه‌ی این سلول‌ها بزرگ‌تر می‌شود. اما اکنون می‌دانیم که سلول‌های چربی هم از نظر اندازه و سایز (هیپرتروفی) و هم از نظر تعداد (هایپرپلازی) افزایش پیدا میکنند. سلول‌های چربی در مواقع زیر احتمال افزایش بیشتری دارند:
- در اواخر دوران کودکی و اوایل دوران بلوغ؛
- در دوران بارداری؛
- در دوران بزرگسالی وقتی که شخص، اضافه وزن زیادی دارد.
بعضی از افراد به‌طور ژنتیکی مستعد داشتن سلول‌های چربی بیشتری نسبت به دیگران هستند، زنان هم نسبت به مردان سلول‌های چربی بیشتری دارند. یک نوزاد به‌طور میانگین حدود ۵ تا ۶ میلیارد سلول چربی دارد. در ابتدای دوران کودکی و بلوغ، این تعداد افزایش می‌یابد و یک فرد بزرگسال سالم با ساختار بدنی طبیعی، حدود ۲۵ تا ۳۰ میلیارد سلول چربی دارد. یک فرد بزرگسال که دچار اضافه وزن است، به‌طور میانگین حدود ۷۵ میلیارد سلول چربی دارد و افرادی هم که دچار چاقی مفرط هستند، حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلیارد سلول چربی دارند.
جِرم متوسط سلول‌های چربی یک فرد بزرگسال حدود ۰٫۶ میکروگرم است، اما این مقدار می‌تواند بین ۰٫۲ میکروگرم تا ۰٫۹ میکروگرم متغیر باشد. تعداد سلول‌های چربی فردی که اضافه وزن دارد، می‌تواند سه برابر سلول‌های چربی فردی با ساختار بدنی ایده‌آل باشد.
فراموش نکنید که چربی بدن اساسا تنها یک منبع ذخیره‌ی انرژی است و سلول‌های چربی هم مانند انبار این انرژی هستند. باک بنزین اتومبیل شما از نظر اندازه، ثابت است اما سلول‌های چربی بسته به اینکه چطور تغذیه‌‌شان می‌کنید، می‌توانند بزرگ یا کوچک شوند.
بادکنکی که هنوز باد نشده است، کوچک و ریز است اما وقتی آن را باد می‌کنید، می‌تواند ۱۰ تا ۱۲ برابر بزرگ‌تر شود. این همان اتفاقی است که برای سلول‌های چربی بدن شما رخ می‌دهد. آنها در ابتدا مانند یک انبار خالی هستند (زمانی که لاغر هستید) ولی اگر انرژی‌ای که دریافت می‌کنید فراتر از حد نیازتان باشد، سلول‌های چربی شما پُر و مانند بادکنک، بزرگ و بزرگ‌تر می‌شوند، تصویر جالبی نیست!
بنابراین وقتی چربی سوزی روی می‌دهد، شما سلول‌های چربیتان را از دست نمی‌دهید بلکه در واقع آنها را خالی می‌کنید.
چند توصیه برای چربی سوزی سریع
- حسابِ کالری‌هایی را که دریافت می‌کنید، داشته باشید. چیزی که بدن‌تان را ترغیب می‌کند تا ذخایر چربی را از سلول‌های چربی‌اش آزاد کند، کمبود انرژی است. شما باید بیشتر از آنچه که می‌خورید، کالری بسوزانید.
- کالری‌های دریافتی‌تان را بااحتیاط کم کنید. اگرچه گرسنگی کشیدن باعث می‌شود در ابتدا سریع‌تر وزن کم کنید، اما در بلندمدت هرگز مفید نیست زیرا در واقع فعالیت آنزیم‌های چربی سوزی که چربی‌ها را از سلول‌ها آزاد میکنند، کاهش می‌دهد. برای اینکه در وضعیت «گرسنگی کشیدن» قرار نگیرید، از ورزش و تمرین کمک بگیرید، نه اینکه غذاهای بسیار کم‌کالری بخورید.
- اگر وزن‌تان در حال افزایش است و روندی غیرقابل‌کنترل پیدا کرده است، هرچه زودتر تصمیم بگیرید که کنترلش کنید. اگر سلول‌های چربی شما تکثیر شوند، بعدها به‌سختی می‌توانید چربی‌ها را بسوزانید، پس همین امروز برنامه چربی سوزی را شروع کنید!
- اگر اخیرا وزن کم کرده‌اید، باید روند کاهش وزن را مدام پیگیری کنید و کوشا باشید. سلول‌های چربی شما از بین نرفته‌اند، فقط کوچک‌تر یا خالی شده‌اند. تناسب اندام، یک برنامه‌ی ۱۲ هفته‌ای نیست بلکه یک سبک زندگی است. برای اینکه تناسب اندام خود را حفظ کنید باید تغذیه سالم داشته باشید و فعال بمانید.
- ژنتیک تنها یک عامل فرعی است. اگرچه شما در هنگام تولد اختیاری در تعیین تعداد سلول‌های چربیتان نداشتید، اما روی سبک زندگی، تغذیه و رویکرد ذهنی که تعیین‌کننده‌ی میزان ذخیره‌ی چربی‌هایتان هستند، کنترل دارید.
ژنتیک، گذشته و وضعیت کنونی، هیچ‌کدام بهانه‌های خوبی نیستند. شما می‌توانید بهانه بیاورید و هیچ نتیجه‌ای نگیرید یا بهانه‌ها را کنار بگذارید و نتیجه بگیرید، اما نمی‌توانید همزمان هر دو را انجام بدهید.
پس سعی کنید دانش و آگاهی خود را پیوسته بالا ببرید و هر روز گامی هرچند کوچک برای رسیدن به هدف خود بردارید.
