چرا بعد از غذا خوردن عرق می‌کنیم؟

صورت، لب‌ها، پیشانی، بینی و سر برخی از افراد پس از خوردن غذاهای تند و پرادویه عرق می‌کند. برای بسیاری از افراد این واکنش کاملا طبیعی است. اما عرق کردن صورت پس از خوردن هر گونه غذایی نشان‌دهنده‌ی وضعیتی است که به آن عرق کردن چشایی یا تعرق زیاد چشایی گفته می‌شود. همچنین این نوع عرق کردن فقط هنگام غذا خوردن شروع نمی‌شود، بلکه حتی موقع فکر کردن یا صحبت کردن درباره‌ی غذا نیز آغاز می‌شود.

نشانه‌های رایج تعرق چشایی عبارت‌اند از عرق کردن، ملتهب شدن، قرمز شدن و احساس ناراحتی در سطح گونه. از علایم نادرتر می‌توان به احساس گرما هنگام جوییدن اشاره کرد.

تعرق چشایی می‌تواند بسیار ناراحت‌کننده باشد و روی کیفیت زندگی افراد تأثیری بسیار بدی بگذارد. براساس تحقیقی که سود (Sood) و همکارانش انجام داده‌اند، تعرق چشایی «می‌تواند باعث اختلال زیادی در حضور اجتماعی افراد شود، چراکه نیاز دائم به پاک‌کردن صورت باعثِ ترجیحِ ماندن در خانه می‌شود.» به‌بیان دیگر نیاز دائم به پاک‌کردن عرق از روی صورت ممکن است خروج از خانه را برای افراد دشوار کند.

رایج‌ترین نشانه‌ی تعرق چشایی سندروم فری (Frey) است. سندروم فری به تعرق و قرمز شدن در اندامی که عصب گوشی-گیجگاهی در آنها توزیع شده مربوط می‌شود. عصب گوشی-گیجگاهی حس را در اطراف سر ایجاد می‌کند. به سندروم فری سندروم تعرق شدید گونه نیز گفته می‌شود.

سندروم فری چیست؟

سندروم فری تاحدی نادر است؛ به‌طوری‌که در هر سال در کمتر از ۲۰۰۰۰ نفر از مردم آمریکا تشخیص داده می‌شود.

سندروم فری در اصل نتیجه‌ی عملکرد نادرست اعصابی است که مسئول بزاق‌آوری، تعریق و التهاب هستند. پس از اینکه لوسیا فری (Lucia Fery)، عصب‌شناس فرانسوی در سال ۱۹۲۳ این حالت را به صورت «سندروم عصب گوشی-گیجگاهی» توضیح داد، نام او روی این سندروم گذاشته شد.

فری پس از درمان یک سرباز لهستانی که غده‌ بناگوشی‌اش در اثر جراحت گلوله آسیب‌ دیده و پس از آن به تعرق چشایی مبتلا شده بود، گزارشی منتشر کرد که جزئیات این بیماری را شرح می‌داد.

غده‌ی بناگوشی بزرگ‌ترین غده‌ی بزاقی است و در سطح گونه قرار گرفته است. این غده بزاق ترشح می‌کند که به هضم و خیس شدن غذا کمک می‌کند. اگرچه فری اولین پزشکی نبود که درباره‌ی این بیماری توضیح می‌داد، اما او اولین کسی بود که نشان داد عصب گوشی-گیجگاهی عامل این بیماری است.

ترشح بزاق توسط غده‌ی بناگوشی توسط یک کمان بازتابی (نوعی مسیر عصبی) پیچیده که شامل عصب گوشی-گیجگاهی است متعادل می‌شود. در افرادی که به سندروم فری مبتلا هستند کمان بارتابی پس از آسیب دیدن عصب گوشی-گیجگاهی به‌درستی کار نمی‌کند. درنتیجه به‌جای اینکه فقط تحریک عصبی پاراسمپاتیک را در مقابل غده‌ی بناگوشی انجام دهد که باعث ترشح عادی بزاق می‌شود، غده‌های تعرق رگ‌های زیر پوست را نیز تحریک می‌کند که باعث عرق کردن و قرمز شدن می‌شود. به‌طور طبیعی این تعرق و قرمز شدن تحت کنترل دستگاه سمپاتیک هستند.

به‌بیان دیگر پس از اینکه عصب گوشی-گیجگاهی آسیب می‌بیند، الیاف پاراسمپاتیک آن به‌شکلی رشد می‌کند که نه‌تنها ترشح بزاق را کنترل می‌کند، بلکه تعرق و قرمزشدن پس از خوردن غذا را تیز تحت کنترل می‌گیرد. علاوه‌براین، در برخی از افراد، این الگوی نظام‌مند عرق کردن می‌تواند از صورت فراتر رود و روی بدن، دست‌‌ها و پاها نیز تأثیر بگذارد. هرچه بخش‌های بیشتری از بدن تحت‌تأثیر قرار بگیرند، اثرات این بیماری شدید‌تر است.

علت‌ها

هرچیزی که به عصب گوشی-گیجگاهی آسیب بزند می‌تواند باعث سندورم فری شود، ازجمله موارد زیر:

• جراحی غده‌ی بناگوشی (دلیل اصلی)؛
• ضربه‌ی شدید به گونه؛
• جراحی گردن؛
• عفونت مزمن غده‌ی بناگوشی؛
• شکستگی فک پایین؛
• شکستگی مفصل گیجگاهی زیرآرواره‌ای؛
• خارج کردن غده‌ی زیر فک پایین؛
• خارج کردن غده‌ی تیروئید؛
• جراحی قفسه‌ی سینه (نوعی جراحی که برای کنترل تعرق انجام می‌شود)؛
• آسیب یا جراحی در هنگام تولد برای خارج کردن جنین.

در دهه‌ی ۱۹۴۰ میلادی، جراحی غده‌ی بناگوشی در بریتانیا برای درمان بسیاری از بیماری‌های سرطانی و غیرسرطانی رایج شده بود. تعرق چشایی همراه با بسیاری دیگر از عوارض جانبی ازجمله آسیب اعصاب صورت، کاهش حساسیت صورت، اختلال در بزاق، غده‌ی خونی و برآمدگی در محل التیام زخم در میان افرادی که غده‌ی بناگوشی را جراحی کرده‌اند مشاهده می‌شود. توجه داشته باشید افرادی که غده‌ی بناگوشی را به‌طور کامل خارج می‌کنند، بیشتر از افرادی که فقط بخشی از غده‌ی بناگوشی‌شان را برداشته‌اند، درمعرض سندروم فری قرار داند.

سندروم فری در دیگر شرایط عصبی، ازجمله موارد زیر مشاهده می‌شود:

• زونای صورت؛
• آسیب طناب مخاطی؛
• سردرد خوشه‌ای؛
• آسیب عصبی ناشی از دیابت؛
• التهاب مغز؛
• نخاع‌گشادگی؛
• وجود تومور در بخش سمپاتیک گردن.

همه‌ی افرادی که تعرق چشایی را تجربه می‌کنند، از آن رنج نمی‌برند. تنها بین ۱۰ تا ۱۵ درصد از این افراد به مراقبت پزشکی نیاز پیدا می‌کنند. همچنین پس از جراحی غده‌ی بناگوشی تنها ۱۰ درصد از بیماران نشانه‌های تعرق چشایی را تجربه می‌کنند. اما بررسی‌های بیشتر نشان داده است که ۳۰ تا ۵۰ درصد بیماران تأیید می‌کنند که علائم تعرق چشایی را تجربه کرده‌اند. سندروم فری معمولا ۱ تا ۱۲ ماه پس از جراحی ظاهر می‌شود.

افراد در هر سنی می‌توانند به سندروم فری مبتلا شوند، اما در میان نوزادان بسیار نادر است و تنها کودکانی که غده‌ی بناگوشی‌شان هنگام خروج از رحم آسیب دیده، به این بیماری مبتلا می‌شوند.

برای کودکان ممکن است حساسیت غذایی با سندروم فری اشتباه گرفته شود. باید توجه داشت که نشانه‌های حساسیت غذایی تنها پس از بلعیدن غذا ظاهر می‌شوند؛ نه هنگام جوییدن.

تشخیص