احتمالا برای شما هم پیش آمده است که پس از یک روز کاری طولانی و نگاه‌کردن مداوم به صفحهٔ نمایشگر رایانه و خواندن اسناد و مدارک مختلف، علائمی مثل سوزش، خارش یا خستگی چشم را داشته باشید. خوشبختانه این علائم بسیار رایج هستند و خبر از ناراحتی یا اختلال جدی‌تری نمی‌دهند. خبر خوب دیگر این است که با به‌کارگیری چند راهکار ساده و توصیه‌هایی می‌توانید حال چشمانتان را بهتر کنید و از شدت علائم یادشده کم کنید. در ادامه مطلب، شما را با نکاتی کاربردی برای پیشگیری از خستگی چشم آشنا می‌کنیم. کمی هم از علل و علائم آن خواهیم گفت تا درک بهتری از تفاوت خستگی چشم با بیماری ها و اختلال‌های چشمی دیگر پیدا کنید و بتوانید آن را تشخیص دهید.
علت خستگی چشم چیست؟
هر فعالیتی که به استفادهٔ دائمی از چشم‌ها نیاز داشته باشد، می‌تواند باعث خستگی آنها شود. برخی از مهم‌ترین این فعالیت‌ها اینها هستند:
- مطالعه؛
- نوشتن؛
- رانندگی.
نگاه‌کردن به نورِ بیش از حد درخشان و صرف مدت‌زمانی در محیط تاریک، دو علت دیگر خستگی چشم هستند.
اگر برای مدت‌زمانی طولانی به صفحهٔ نمایشگر رایانه، کنسول بازی یا موبایل هوشمند خود نگاه کنید، احتمال بروز خستگی چشم بسیار زیاد خواهد بود. «سندرم بینایی ناشی از رایانه (CVS)» یا «خستگی چشم دیجیتالی» نامی است که متخصصان بر این نوع خستگی چشم گذاشته‌اند. بیشتر کسانی که بنا به دلایل کاری یا شخصی مجبور به نگاه‌کردن طولانی‌مدت به صفحه نمایشگر دستگاه‌های دیجیتالی هستند، با این نوع خستگی چشم سروکار دارند. بر اساس برخی از تخمین‌ها، دلیل مراجعه بسیاری از افراد به چشم‌پزشکی، داشتن علائم ناراحتی‌های چشمی ناشی از نگاه‌کردن به رایانه است.
به‌خاطر استفاده روزافزون از موبایل‌های هوشمند و دیگر دستگاه‌های دیجیتالی کوچک، انتظار می‌رود که در آینده تعداد این مراجعان بیشتر شود. استفاده از این دستگاه‌های دیجیتالی فشار بیشتری به چشم‌ها وارد می‌کند، چون کلمات و اطلاعات با اندازهٔ ریزتری در آنها نمایش داده می‌شوند.
نگاه‌کردن مداوم به صفحه‌های نمایشگر و ارتباط آن با کاهش تعداد دفعات پلک‌زدن
علت دیگری که خستگی چشم را به استفاده از دستگاه‌های دیجیتالی مرتبط می‌کند، کاهش تعداد دفعات پلک‌زدن هنگام نگاه‌کردن به صفحه نمایشگر رایانه‌ها است. تعداد دفعات پلک‌زدن، در حالت معمول، چیزی حدود ۱۸ بار در دقیقه است. پلک‌زدن راهکار طبیعی بدن برای رفع خستگی و کاهش فشار وارد شده بر چشم‌ها است. بر اساس نتایج برخی از مطالعات انجام‌شده، هنگام نگاه‌کردن به صفحه نمایشگر رایانه‌ها و دستگاه‌های دیجیتالی دیگر، تعداد دفعات پلک‌زدن تقریبا تا ۹ بار در دقیقه کاهش پیدا می‌کند (نصف حالت طبیعی). این مسئله می‌تواند باعث خشکی چشم، خستگی، خارش و سوزش چشم‌ها شود.
علائم خستگی چشم
علائم و نشانه‌های رایج خستگی چشم عبارت‌اند از:
- درد و ناراحتی چشم‌ها؛
- مشکل در تمرکز؛
- خشکی یا آب‌ریزش چشم‌ها؛
- تاری دید یا دوبینی؛
- بیشترشدن حساسیت چشم‌ها به نور؛
- درد گردن، درد شانه‌ها یا کمر.
این نشانه‌ها می‌توانند باعث تحت‌تأثیر قرارگرفتن فعالیت‌های کاری و کاهش بهره وری شوند. کارکردن و بیدارماندن برای ساعت‌های طولانی می‌تواند به شدیدترشدن نشانه‌ها دامن بزند. خوابیدنْ خستگی چشم‌ها را برطرف می‌کند و بدن در این حالت، مواد مغذی ضروری موردنیاز برای کارکرد طبیعی چشم‌ها را به آنها خواهد رساند. کاهش ساعت های خواب اوضاع خستگی چشم و ناراحتی‌های دیگر را بدتر می‌کند.
راهکارها و نکات کاربردی برای پیشگیری از خستگی چشم
در ادامه و در چهار بخش مجزا، ۱۳ نکته برای پیشگیری از خستگی چشم را توضیح می‌دهیم.
نکات مرتبط با صفحه نمایشگر رایانه
۱. صفحهٔ نمایشگر رایانه را در فاصلهٔ تقریبی ۵۰ تا ۶۵سانتی‌متری از چشمانتان قرار دهید. همچنین، بهتر است نمایشگر کمی پایین‌تر از ارتفاع چشم‌ها قرار گرفته باشد.
۲. برای آنکه اثری از جای انگشت یا گردوغبار روی نمایشگر نباشد، همیشه آن را تمیز نگه دارید. لکه‌های روی نمایشگر تابش و درخشندگی طبیعی نور آن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند که این اتفاق برای چشم‌ها خوب نیست.
۳. از نمایشگرهایی استفاده کنید که قابلیت چرخش به بالا و پایین و تنظیم شیب صفحه را داشته باشند.
۴. برای نمایشگرتان از فیلترهای مخصوص نور و روشنایی استفاده کنید.
نکات مرتبط با محیط کار برای پیشگیری از خستگی چشم
۵. با تنظیم نور محیط کار، درخشندگی بیش از حد و انعکاس‌های شدید را به حداقل برسانید؛
۶. از صندلی‌هایی استفاده کنید که قابلیت تنظیم ارتفاع داشته باشند؛
۷. یک نگهدارندهٔ مدارک تهیه کنید و کنار نمایشگر رایانه بگذارید.
نکات مرتبط با عادت‌های کاری
۸. برای پیشگیری از خستگی چشم از قانون ۲۰ ـ ۲۰ ـ ۲۰ استفاده کنید. هر ۲۰ دقیقه یک بار، ۲۰ ثانیه را صرف نگاه‌کردن به شیئی در فاصلهٔ ۲۰فوتی (۶متری) کنید.
۹. برچسبی روی نمایشگر رایانه بزنید که روی آن عبارت «پلک‌زدن» نوشته شده باشد. از این برچسب به‌عنوان یادآور استفاده کنید تا تعداد دفعات پلک‌زدن را به‌حد طبیعی برسانید.
۱۰. گاه‌به‌گاهی نگاه‌کردن به نمایشگر رایانه را متوقف کنید و به چشمانتان استراحت بدهید.
نکات و راهکارهای مناسب برای حفظ سلامت چشم‌ها
۱۱. برای برطرف‌کردن خستگی چشم‌ها گاهی دستمال پارچه‌ای تمیزی را در آب گرم غوطه‌ور کنید و روی چشمانتان بگذارید (چشمانتان باید بسته باشد). این راهکار برای رفع خشکی چشم‌ها هم مناسب است.
۱۲. برای رفع خشکی و خستگی چشم از قطره استریل اشک مصنوعی استفاده کنید.
۱۳. برای پیشگیری از خستگی چشم و خشکی آنها در خانه، از دستگاه تهویه مناسب استفاده کنید (برای خارج‌کردن گردوغبار). استفاده از دستگاه رطوبت‌ساز در خانه، راهکار مناسب دیگری برای پیشگیری از خشکی چشم است.
کلام آخر
فراموش نکنید که خستگی چشم و ناراحتی آن مسئله رایجی است که بنا به ضرورت‌های کاری و دلایل دیگری مثل استفادهٔ زیاد از دستگاه‌های دیجیتالی (که گاهی اجتناب‌ناپذیرند) ایجاد می‌شود. برای مراقبت از چشم های خودتان و حفظ سلامت چشم هایتان، از نکات و راهکارهایی که در این مطلب مطرح شدند استفاده کنید. درصورت داشتن علائم شدیدتر در بلندمدت، حتما به متخصص چشم‌پزشک مراجعه کنید تا با انجام آزمایش‌های کامل، علت اصلی ناراحتی چشم‌ها مشخص شود.
نظر شما چیست؟ آیا راهکار دیگری برای پیشگیری از خستگی چشم و برطرف‌کردن این عارضه سراغ دارید؟ لطفا نظرات خود را با ما و خوانندگان در میان بگذارید و اگر راهکار دیگری به ذهنتان می‌رسد، بگویید. همچنین اگر فکر می‌کنید مطالعه این مقاله برای دوستان یا آشنایانتان مفید خواهد بود و به کارشان خواهد آمد، آن را به اشتراک بگذارید.
