بدن بعضی از خانم‌ها مثل ساعت کار می‌کند؛ یعنی هر ماه به فاصله‌ای منظم و دقیق پریود می‌شوند. چنین چیزی بسیار مطلوب است. به‌طور معمول، چرخه قاعدگی زنان ۲۸روزه است؛ یعنی در هر ماه به فاصلهٔ ۲۸ روز از دفعه قبلی در ماه پیش، پریود می‌شوند. البته این عدد بین افراد مختلف کمی متفاوت است و شاید فاصله بین پریود در تمام افراد دقیقا همین تعداد روز نباشد. زمانی می‌توان گفت پریودی نامنظم است که چرخه قاعدگی از ۳۵ روز بیشتر یا از ۲۱ روز کمتر شود یا با فواصل زمانی نامشخص رخ بدهد. پریود نامنظم باید پیگیری و دلایل آن کشف شود. در این مقاله، از نشانه‌ها، دلایل، عوارض و درمان‌های پریود نامنظم خواهید خواند.
پریود نامنظم چیست؟
پریود بخشی از چرخه قاعدگی زنان است. در دوران پریود، دیواره رحم موسوم به آندومتر (endometrium) کنده می‌شود. این پاک‌سازی ماهیانهٔ دیوارهٔ رحم با خون‌ریزی از رحم و خروج آن خون از واژن همراه است. قاعدگی یا همان پریودشدن از سن بلوغ یعنی حوالی ۱۰ تا ۱۶سالگی شروع می‌شود. این روند تا یائسگی ادامه پیدا می‌کند؛ یعنی زمانی که زنان به ۴۵ تا ۵۵سالگی می‌رسند.
پریود نامنظم، که به آن «اُلیگومِنوره» (oligomenorrhea) هم گفته می‌شود، به دلایل مختلفی رخ می‌دهد؛ مثلا تغییر روش‌های پیشگیری از بارداری، به‌هم‌خوردن تعادل هورمون‌ها، تغییرات هورمونی در شُرف یائسگی و ورزش‌های شدید از عوامل بروز آن هستند. درمان پریود نامنظم در دوران بلوغ یا در شرف یائسگی ضروری نیست؛ اما اگر چنین چیزی در سال‌های باروری و تولیدمثل رخ بدهد، لازم است با پزشک درباره آن صحبت شود.
آیا پریود نامنظم نشانه بارداری است؟
پریودهای نامنظم می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات باروری باشد؛ اما همیشه هم این‌طور نیست. تخمک‌گذاری در خلال خون‌ریزی هم می‌تواند رخ بدهد. برای پیگیری روند تخمک‌گذاری می‌توان موارد زیر را در نظر گرفت:
- تاریخ پریودهایتان را روی تقویم علامت بزنید و الگوی آن را پیدا کنید.
- وضعیت مخاط دهانه رحم را کنترل کنید. با نزدیک‌شدن به تخمک‌گذاری، مخاط رحم بیشتر می‌شود و حالت لزج، لیز و شفاف پیدا می‌کند.
- دمای بدنتان را هر روز اندازه بگیرید. اگر افزایش دما داشتید، یعنی احتمالا به تخمک‌گذاری نزدیک می‌شوید.
اگر پریودهای نامنظم به مشکلات باروری‌تان مرتبط باشند، یادداشت موارد بالا می‌تواند به پزشک در رسیدن به تشخیص درباره وضعیت‌تان کمک کند. درصورتی‌که احساس می‌کنید دچار پریود نامنظم غیرعادی شده‌اید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
از کجا بفهمیم پریود ما نامنظم است؟
چرخه‌ٔ قاعدگی ۲۸ روزه است اما بسته به بدن و شرایط هر فرد، امکان دارد که این عدد از ۲۱ تا ۳۵ متغیر باشد. به‌طور متوسط، هر زن در طول سال، ۱۱ تا ۱۳ بار پریود می‌شود. تعداد روزهای خون‌ریزی هم حدود ۵ روز است. البته این عدد هم می‌تواند از ۲ تا ۷ روز تغییر کند. بعد از اینکه قاعدگی در فردی شروع می‌شود، تا دو سال طول می‌کشد تا چرخه‌ای منظم و روندی مشخص برای پریودشدن او شکل بگیرد.
معمولا بعد از دوران بلوغ، چرخه قاعدگی در بیشتر زنان به‌طور منظم پیش می‌رود و تعداد روزهایی که فرد پریود می‌شود، در هر ماه به عددی مشخص می‌رسد. بااین‌حال، مقدار خون‌ریزی و فاصلهٔ بین هر پریود در بعضی از زنان در هر ماه متغیر است. به این حالت، پریود نامنظم گفته می‌شود.
نخستین علامت پریود نامنظم، تغییر فاصلهٔ بین دو پریود از ۳۵ روز است؛ یعنی اگر فاصلهٔ پریود این ماهتان از ماه پیش، بیشتر از ۳۵ روز شده است، باید کمی درباره این موضوع حساسیت بیشتری به خرج بدهید. تغییر در مدت‌زمان پریود هم نشانهٔ دیگری است که نیاز به پیگیری دارد. تغییرات در خون‌ریزی یا وجود لخته‌های خونی که قطرشان بیشتر از ۲٫۵ سانتی‌متر است هم می‌تواند نشانه‌ای از پریود نامنظم باشد.
علت پریود نامنظم چیست؟
دلایل متنوعی برای بروز پریود نامنظم وجود دارد. تولید و تغییرات هورمونی از شایع‌ترین دلایل است. استروژن و پروژسترون دو هورمونی هستند که روی تغییرات پریود اثر می‌گذارند. در واقع، این دو هورمون هستند که نظم پریود را تحت‌کنترل دارند.
علت اصلی: اثرات هورمون بر پریود
تغییرات چرخه‌ٔ عمر که بر تعادل هورمونی بدن اثر می‌گذارد شامل بلوغ، یائسگی، بارداری، زایمان و شیردهی می‌شود. در دوران بلوغ، بدن تغییرات بسیار زیادی می‌کند. امکان دارد که به تعادل‌رسیدن سطح استروژن و پروژسترون سال‌ها طول بکشد. در چنین حالتی، پریود نامنظم رایج است.
قبل از یائسگی هم زنان اغلب دچار پریود نامنظم می‌شوند و ممکن است میزان خون‌ریزی‌شان در هر بار پریود با دفعهٔ قبلی متفاوت باشد. یائسگی زمانی رخ می‌دهد که از آخرین پریود حدود ۱۲ ماه می‌گذرد. بعد از یائسگی، دیگر پریودشدن در کار نیست.
در طول بارداری هم پریود متوقف می‌شود و بیشتر زنان تا زمانی که به نوزاد شیر می‌دهند، پریود نمی‌شوند. روش‌های پیشگیری از بارداری می‌توانند از دلایل خون‌ریزی نامنظم باشند؛ برای مثال شاید وسایل پیشگیری داخل‌رحمی مانند آیودی (IUD) موجب خون‌ریزی شدید شوند. قرص‌های ضدبارداری هم باعث می‌شوند که در فاصلهٔ بین دو پریود، لکه‌بینی (خون‌ریزی سبک بین دو پریود) به وجود بیاید.
زمانی که برای نخستین بار از قرص‌های ضدبارداری استفاده می‌شود، پریود با خون‌ریزی سبکی همراه خواهد بود که کمتر از همیشه طول می‌کشد. این مشکل معمولا بعد از چند ماه حل می‌شود.
عوامل دیگر پریودی نامنظم
تغییرات دیگری که باعث بروز پریود نامنظم می‌شوند هم به شرح زیر هستند:
- کاهش وزن شدید؛
- افزایش وزن شدید؛
- استرس‌های عاطفی؛
- اختلالات در خوردن مانند بی‌اشتهایی عصبی یا بولیمیا؛
- ورزش‌های شدید مانند دوی ماراتون.
اختلالات دیگری هم وجود دارند که باعث پریود نامنظم یا پریودنشدن می‌شوند.
پریودی نامنظم چه عوارضی دارد؟
پریود نامنظم گاهی نشانه‌ای از مشکلی جسمانی است؛ یعنی به شما هشدار می‌دهد که سلامتی‌تان به خطر افتاده است. در بعضی موارد هم می‌تواند موجب مشکلات عمیق‌تری مانند ناباروری شود.
۱. سندروم تخمدان پلی‌کیستیک
سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) یکی از مشکلاتی است که با پریود نامنظم ارتباط دارد. افراد مبتلا به آن، در تخمدان‌هایشان، کیسه‌های کوچک پُر از مایعی به نام کیست دارند. زنانی که دچار این سندروم هستند، تخمک‌گذاری ندارند و هر ماه یک عدد تخمک را آزاد نمی‌کنند. از علائم این مشکل، پریود نامنظم یا پریودنشدن، چاقی مفرط، آکنه و رشد موهای زائد است.
سطح هورمون‌های جنسی مردانه مانند آندروژن (androgen) یا تستوسترون (testosterone) در زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک به‌طور غیرعادی زیاد است. بنا به گزارش بخش سلامت زنان در دپارتمان خدمات انسانی و سلامت آمریکا، این سندروم در ۱۰ تا ۲۰ درصد از زنان در سنین باروری یا تا حدود ۵ میلیون از زنان آمریکایی دیده می‌شود. حتی دختران نوجوان ۱۱ساله هم در میان مبتلایان به این سندروم دیده می‌شوند.
۲. آندومتریوز
آندومتریوز (Endometriosis ) هم وضعیتی است که در آن سلول‌های موسوم به سلول‌های آندومتریال (که به‌طور طبیعی در داخل رحم وجود دارند) در خارج از آن شروع به رشد می‌کنند. به‌عبارت دیگر، در این حالت، پوشش داخلی رحم در بیرون آن شکل می‌گیرد. سلول‌های آندومتریال همان سلول‌هایی هستند که هر ماه در دوران پریود ازدیواره رحم کنده می‌شوند و بیرون می‌ریزند؛ به همین خاطر، احتمال اینکه آندومتریوز بیشتر در دوران باروری زنان رخ دهد، بیشتر است.
رشد سلولی در آندومتریوز سرطان‌زا نیست. حتی ممکن است هیچ علامتی هم به همراه نداشته باشد، اما احتمال دارد که درد ایجاد کند و مشکلات دیگری را در بدن به وجود آورد. اگر خون دیواره رحم در بافت‌های اطرافش به دام بیفتد، امکان تخریب آن بافت‌ها، ایجاد درد شدید، پریود نامنظم و ناباروری خواهد بود.
۳. بیماری التهابی لگن
بیماری التهابی لگن (PID) عفونت در دستگاه تولیدمثل زنان است. این بیماری از شایع‌ترین عوارض بیماری‌های مقاربتی (به‌جز ایدز) است. اگر این بیماری سریع تشخیص داده شود، امکان درمانش با آنتی‌بیوتیک‌ها وجود دارد اما اگر در بدن پخش شود، امکان دارد که لوله‌های فالوپ و رحم را تخریب کند و دردی مزمن و بلندمدت به وجود بیاورد. نشانه‌های بیماری التهابی لگن پرتعدادند. خون‌ریزی بعد از آمیزش جنسی و در فاصلهٔ میان دو پریود هم از نشانه‌های آن است.
۴. موارد دیگر
- اختلالات تیروئید هم می‌توانند باعث نامنظم‌شدن پریود شوند. غده تیروئید هورمونی ترشح می‌کند که بر سوخت‌وساز بدن (metabolism) اثرگذار است.
- سرطان رحم یا دهانه رحم در مواردی نادر می‌تواند موجب خون‌ریزی‌ها در فواصل دو پریود یا در زمان نزدیکی جنسی شود.
درمان پریود نامنظم چیست؟
درمان نامنظم‌بودن پریود وابسته به علت وقوع آن است:
- بلوغ و یائسگی: نامنظم‌بودن پریود در دوران بلوغ یا نزدیک‌شدن به یائسگی معمولا نیاز به درمان ندارد.
- پیشگیری از بارداری: اگر خون‌ریزی غیرعادی به‌خاطر روش‌های پیشگیری است و در طول چند ماه هم ادامه دارد، باید با پزشک متخصص درباره استفاده از روش‌های دیگری برای پیشگیری صحبت شود.
- سندورم تخمدان پلی‌کیستیک و چاقی مفرط: اگر فردی به این دو مشکل دچار باشد، با کاهش وزن می‌تواند به منظم‌شدن پریود خود کمک کند. هرقدر وزن کمتر باشد، بدن به تولید انسولین کمتری نیاز خواهد داشت. در نتیجه، تستسترون کمتری در بدن به وجود می‌آید و شانس تخمک‌گذاری افزایش پیدا می‌کند.
- مشکلات تیروئید: برای رفع مشکلات تیروئید نیاز به درمان‌هایی مانند دارودرمانی، درمان با یُد رادیواکتیو یا جراحی است. در هر صورت، برای درمان تیروئید، باید به پزشک مراجعه شود.
- استرس یا اختلالات خوردن: علت نامنظم‌شدن پریود اگر استرس و مشکلات روحی، کاهش وزن ناگهانی یا اختلالات خوردن باشد، نیاز به روان‌درمانی به وجود می‌آید؛ مثلا تکنیک‌های ریلکسیشن (relaxation)، مدیریت استرس و مشاوره با روان‌شناس به فرد کمک خواهد کرد.
دارودرمانی
پزشکان برای درمان نامنظم‌بودن پریود ممکن است قرص متفورمین تجویز کنند. متفورمین دارویی خوردنی است که برای کاهش انسولین در بیماران مبتلا به دیابت نوع دو استفاده می‌شود. این قرص می‌تواند به منظم‌شدن پریود و تخمک‌گذاری کمک کند.
مقدار (دُز) اندکی از قرص‌های ضدبارداری، که حاوی ترکیبی از استروژن و پروژسترون است، هم می‌تواند مفید باشد. این قرص‌ها می‌توانند باعث کاهش تولید آندروژن شوند و خون‌ریزی غیرعادی را تنظیم کنند. راهکار دیگر، استفاده از پروژسترون در هر ماه به‌مدت ۱۰ تا ۱۴ روز است. این کار هم می‌تواند نظم را به روال پریود بازگرداند. در هر صورت، بدون تجویز پزشک، هیچ دارویی را مصرف نکنید.
درمان‌های خانگی
سبک زندگی سالم تا حد زیادی از خطر وقوع پریود نامنظم جلوگیری می‌کند؛ مثلا:
- ورزش منظم می‌تواند وزنی متعادل برایتان به وجود بیاورد و از استرس‌ها بکاهد.
- رژیم غذایی سالم هم در دورشدن از پریود نامنظم نقش دارد.
بعضی از گیاهان دارویی مانند کوهوش سیاه، تمشک، ریشه شیرین‌بیان و زردچوبه به درمان پریود نامنظم کمک می‌کنند. البته ناگفته نماند که هیچ‌گونه تحقیقات علمی، اثربخشی این گیاهان را تأیید نکرده‌اند. شاید حتی مصرفشان موجب وقوع اثرات منفی هم بشود. برای استفاده از درمان‌های گیاهی حتما باید با پزشک مشورت کنید.
و اما سخن پایانی…
در این مطلب تمام مواردی که نیاز است در مورد پریود نامنظم بدانید را شرح دادیم. اگر شما هم یکی از کسانی هستید که پریودتان نامنظم است، اول از همه به دنبال پیدا کردن علت آن باشید. دانستن علت نامنظم بودن پریود، می‌تواند به شما در استفاده از روش درمان موثر کمک کند.
در پایان از شما می‌خواهم اگر در این مورد تجربه یا نظری دارید که می‌تواند برای کاربران عزیز «چطور» مفید باشد، حتما آن را از قسمت «ارسال دیدگاه» با ما در میان بگذارید.
