پریدن پلک وضعیتی است که بیشتر افراد حداقل یک‌بار آن را تجربه کرده‌اند. پرش پلک در نتیجه‌ی انقباض عضله‌ی پلک اتفاق می‌افتد. اگرچه این اتفاق معمولا خطرناک نیست، می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد. این انقباض‌ها کاملا غیرارادی هستند و شما کنترلی روی آنها ندارید. پرش پلک می‌تواند شدت‌های مختلفی داشته باشد و گاهی اوقات آن‌قدر شدید است که در فعالیت‌های روزمره‌ی شما اختلال ایجاد می‌کند. این اسپاسم عضلانی ممکن است هر دو پلک یا فقط یک پلک را درگیر کند و پیش‌بینی‌نشدنی است. مطلب زیر، در مورد علل متداول پریدن پلک، عوارض و برخی روش‌های درمان و پیشگیری از آن است.
نکات مهم درباره‌ی پریدن پلک
- پرش پلک عبارت است از اسپاسم مکرر و غیرارادی عضله‌ی پلک.
- پرش‌های پلک مزمن و کنترل‌نشدنی، نشانه‌ای از بلفارواسپاسم خودبه‌خودی خوش‌خیم هستند.
- اسپاسم‌های پلک در موارد بسیار نادر، علامتی از اختلال عصبی یا مغزی جدی‌تر هستند.
پرش پلک یا بلفارواسپاسم، اسپاسم مکرر و غیرارادی عضلات پلک است. این پرش معمولا در پلک بالایی رخ می‌دهد اما می‌تواند در هر دو پلک بالا و پایین هم اتفاق بیفتد. این اسپاسم‌ها برای بیشتر افراد، بسیار خفیف هستند و مانند کششی ملایم روی پلک احساس می‌شوند. ممکن است برای بقیه این اسپاسم آن‌قدر قوی باشد که مجبور شوند پلک‌هایشان را کاملا ببندند. بعضی از افراد هرگز علائم قابل‌توجهی ندارند.
اسپاسم‌ها معمولا هر چند ثانیه یک‌بار به‌مدت یک یا دو دقیقه اتفاق می‌افتند. اپیزودهای پرش پلک، پیش‌بینی‌نشدنی هستند. پرش ممکن است چندین روز به‌طور متناوب اتفاق بیفتد، اما پس از آن تا هفته‌ها یا حتی ماه‌ها هیچ پرش پلکی را تجربه نکنید.
این پرش‌ها بی‌درد و بی‌ضرر هستند اما ممکن است شما را آزار دهند. بیشتر اسپاسم‌ها به‌خودی‌خود و بدون نیاز به درمان برطرف می‌شوند. اسپاسم‌های پلک در موارد نادر ممکن است علامت هشداردهنده‌ی اولیه از اختلال حرکتی مزمن باشند؛ به‌خصوص اگر این اسپاسم‌ها با حرکات کنترل‌نشده یا پرش قسمت‌هایی از صورت همراه باشند.
چه چیزی باعث پریدن پلک می‌شود؟
اسپاسم‌های پلک ممکن است بدون هیچ‌گونه علت قابل‌شناسایی رخ دهند و از آنجا که به‌ندرت نشانه‌ای از مشکل جدی هستند، معمولا علت آنها بررسی نمی‌شود. بااین‌حال، پرش‌های پلک ممکن است به دلایل زیر به‌وجود بیایند یا بدتر شوند:
- سرگیجه؛
- سوزش چشم؛
- کشش پلک؛
- خستگی؛
- کمبود خواب؛
- فشار فیزیکی؛
- عوارض جانبی داروها؛
- استرس؛
- استفاده از الکل، تنباکو یا کافئین.
اگر این اسپاسم‌ها مزمن شوند، ممکن است شما به عارضه‌ای به نام «بلفارواسپاسم خودبه‌خودی خوش‌خیم» مبتلا شوید. این اصطلاحی است که برای حرکت مزمن و کنترل‌نشدنی پلک به‌کار می‌رود. این عارضه معمولا بر هر دو چشم تأثیر می‌گذارد. علت دقیق این وضعیت، ناشناخته است، اما موارد زیر ممکن است اسپاسم‌ها را بدتر کنند:
- بلفاریت یا التهاب پلک؛
- ورم ملتحمه یا چشم صورتی؛
- خشکی چشم؛
- محرک‌های محیطی مانند باد، نورهای درخشان، خورشید یا آلودگی هوا؛
- خستگی؛
- حساسیت به نور؛
- استرس؛
- الکل یا کافئین بیش‌ازحد؛
- سیگار کشیدن.
بلفارواسپاسم خودبه‌خودی خوش‌خیم در زنان، شایع‌تر از مردان است. با توجه به مرجع خانه‌ی ژنتیک، این عارضه حدود ۵۰ هزار آمریکایی را درگیر می‌کند و معمولا در اواسط تا اواخر بزرگسالی (دوران پیری) آغاز می‌شود. این وضعیت احتمالا به‌مرور زمان بدتر خواهد شد و ممکن است درنهایت به تاری دید، افزایش حساسیت به نور و اسپاسم‌های صورت منجر شود.
عوارض پریدن پلک
اسپاسم‌های پلک در موارد بسیار نادر، نشانه‌ای از اختلال عصبی یا مغزی جدی‌تر هستند. وقتی پرش‌های پلک در نتیجه‌ی این وضعیت‌های جدی‌تر اتفاق بیفتند، تقریبا همیشه با علائم دیگر همراه هستند. اختلالات مغزی و عصبی که ممکن است باعث پرش‌های پلک شوند، عبارت‌اند از:
- فلج بِل (فلج صورت)، عارضه‌ای است که باعث می‌شود یک طرف صورت‌تان به سمت پایین آویزان شود.
- دیستونی که باعث اسپاسم‌های غیرارادی عضله و خم و کج شدن بخش‌هایی از بدن می‌شود.
- دیستونی گردنی (تورتیکولی اسپاسمودیک) که باعث می‌شود گردن به‌طور اتفاقی دچار اسپاسم شود و سر در وضعیت‌های ناخوشایند و دردناکی بچرخد.
- اسکلروز چندگانه یا بیماری ام اس (MS) نوعی بیماری سیستم عصبی مرکزی است و باعث مشکلات حرکتی و شناختی و همچنین خستگی می‌شود.
- بیماری پارکینسون که می‌تواند باعث لرزش اندام‌ها، سفتی عضلات، مشکلات تعادلی و اِشکال در صحبت کردن شود.
- سندروم تورت که با حرکت غیرارادی و تیک‌های گفتاری تشخیص داده می‌شود.
خراشیدگی قرنیه‌ی تشخیص‌داده نشده نیز می‌تواند باعث پرش پلک مزمن شود. اگر فکر می‌کنید که ممکن است به نوعی آسیب چشمی دچار شده باشید، سریع به چشم‌پزشک مراجعه کنید. خراشیدگی قرنیه می‌تواند باعث آسیب دائمی به چشم شود.
چه زمانی پریدن پلک مشکل اورژانسی محسوب می‌شود؟
پرش‌های پلک به‌ندرت آن‌قدر جدی هستند که به درمان پزشکی اورژانسی نیاز پیدا کنند. با این حال اسپاسم پلک مزمن ممکن است نشانه‌ای از یک اختلال جدی‌تر در مغز یا سیستم عصبی باشد. در صورت مشاهده‌ی هر کدام از موارد زیر به همراه اسپاسم پلک مزمن، بهتر است به پزشک مراجعه کنید:
- چشم شما قرمز و متورم است یا ترشحات غیرعادی دارد.
- پلک بالایی شما به سمت پایین آویزان شده است.
- هر بار که پلک‌هایتان می‌پرد، پلک‌تان به‌طور کامل بسته می‌شود.
- پرش پلک شما چندین هفته است که ادامه دارد.
- این پرش بر بخش‌های دیگر صورت‌تان تأثیر گذاشته است.
پرش‌های پلک چگونه درمان می‌شوند؟
بیشتر اسپاسم‌های پلک، بدون هیچ درمانی در عرض چند روز یا چند هفته رفع می‌شوند. اما اگر بعد از این مدت همچنان ادامه داشتند، بهتر است سعی کنید علل بالقوه‌ی آنها را کاهش دهید یا از بین ببرید. شایع‌ترین علل پریدن پلک عبارت‌اند از استرس، خستگی و کافئین. برای کاهش پرش پلک‌تان، موارد زیر را امتحان کنید:
- کافئین کمتری مصرف کنید.
- خواب کافی داشته باشید.
- سطح چشم و غشای آن را با استفاده از قطره‌های چشم بدون نیاز به نسخه یا اشک مصنوعی، نرم نگه دارید.
- هنگام شروع اسپاسم پلک، کمپرس گرم روی چشم‌هایتان قرار دهید.
گاهی اوقات از تزریق سم بوتولینوم (بوتاکس) برای درمان بلفارواسپاسم خودبه‌خودی خوش‌خیم استفاده می‌شود. بوتاکس ممکن است برای چند ماه از شدت اسپاسم‌های شدید بکاهد. بااین‌حال هنگامی‌که اثرات این تزریق از بین رفتند، ممکن است شما به تزریق‌های بیشتری نیاز داشته باشید.
موارد شدیدتر بلفارواسپاسم خودبه‌خودی خوش‌خیم را می‌توان با جراحی و برداشتن برخی از عضلات و عصب‌های پلک (میکتومی) درمان کرد. تن‌درمانی (فیزیکال تراپی) نیز می‌تواند با ورزش دادن عضلات صورت به شل و ریلکس شدن آنها کمک کند.
درمان‌های سبک زندگی نیز ممکن است به سبک کردن علائم بلفارواسپاسم خودبه‌خودی خوش‌خیم کمک کنند. کوآنزیم Q10 نیز یک درمان است اما اگر به بیماری پارکینسون مبتلا هستید، باید قبل از مصرف آن با پزشک‌تان صحبت کنید. برخی از درمان‌های دیگر عبارت‌اند از:
- طب سوزنی؛
- بیوفیدبک؛
- هیپنوتیزم؛
- ماساژ درمانی؛
- تغذیه‌درمانی؛
- روان‌درمانی که می‌تواند برای سندروم تورت مفید باشد؛
- تای‌چی؛
- یوگا و سایر تکنیک‌های مراقبه برای تمدد اعصاب.
چگونه می‌توانید از پرش پلک جلوگیری کنید؟
اگر به‌طور مکرر به پرش پلک دچار می‌شوید، یک دفترچه بردارید و یادداشت کنید که پرش‌های پلک‌تان چه زمانی اتفاق می‌افتند. مصرف کافئین، تنباکو، الکل و همچنین میزان استرس‌تان را نیز یادداشت کنید و مشخص کنید که در دوره‌های منتهی به پرش پلک و در زمان‌هایی که پرش پلک داشتید، چند ساعت خوابیده بودید.
اگر متوجه شدید که وقتی خواب کافی ندارید، دچار اسپاسم‌های بیشتری می‌شوید، سعی کنید برای کمک به کاهش فشار وارد بر پلک‌ها و کاهش اسپاسم‌هایتان ۳۰ دقیقه تا یک ساعت زودتر به رختخواب بروید.
چشم‌انداز
پریدن پلک علل بسیاری دارد. درمان مؤثر برای این عارضه و چشم‌انداز آن، بسته به فرد متفاوت است. تحقیقات بسیاری برای بررسی رابطه‌ی بین ژنتیک و پریدن پلک در حال انجام است اما به‌نظر نمی‌رسد که پریدن پلک جنبه‌ی ارثی داشته باشد. پرش‌های پلک مرتبط با استرس، کمبود خواب و سایر جنبه‌های سبک زندگی معمولا بهترین چشم‌انداز را دارند. اگر علت پریدن پلک شما یک مشکل سلامتی زمینه‌ای باشد، آنگاه درمان آن بیماری زمینه‌ای بهترین راه برای رفع پرش پلک‌تان است.
