پروزاک یا قرص فلوکستین چیست؛ موارد مصرف و عوارض فلوکستین

موارد مصرف کپسول خوراکی فلوکستین عبارت‌اند از:

• افسردگی: شامل افسردگی‌ ماژور؛
• اختلال وسواس فکری و عملی (OCD): این عارضه موجب ایجاد افکار آزاردهنده‌ی همیشگی (وسواس) و احساس نیاز به انجام چندباره‌ی کارها (اجبار) می‌شود؛
• بولیمیا نِرووزا: این عارضه نوعی اختلال خوردوخوراک است که موجب اختلال پرخوری و متعاقبا رفتارهای افراطی برای جلوگیری از افزایش وزن (پاک‌سازی مثلا با تحریک استفراغ، روزه‌گرفتن یا ورزش خیلی زیاد) می‌شود؛
• حملات پانیک: این عارضه عبارت است از بروز حملات ترس و نگرانی شدید حتی وقتی هیچ تهدیدی وجود ندارد.

نحوه‌ی اثرگذاری

قرص فلوکستین به دسته‌ی داروهای مهارکننده‌ی انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) تعلق دارد. این دسته از داروها به‌نحو مشابهی کار می‌کنند و اغلب هم برای درمان بیماری‌های مشابهی تجویز می‌شوند. نحوه‌ی اثرگذاری فلوکستین به‌این‌ترتیب است که موجب افزایش مقدار ماده‌ی طبیعی سروتونین در مغز می‌شود. سروتونین به حفظ تعادل سلامت روان کمک می‌کند. ازاین‌رو افزایش ترشح سروتونین می‌تواند در درمان علائم افسردگی، اختلال وسواس فکری-عملی، بولیمیا نِرووزا و حملات پانیک مؤثر باشد.

عوارض جانبی فلوکستین

عوارض جانبی کپسول خوراکی فلوکستین را در دو دسته‌ی عوارض شایع‌تر و عوارض‌تر وخیم‌تر برای‌تان گرد آورده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

عوارض جانبی شایع‌تر

شایع‌ترین عوارض جانبی مصرف قرص فلوکستین عبارت‌اند از:

• رؤیاهای عجیب‌وغریب؛
• کاهش میل جنسی و مشکلات اُرگاسم؛
• کاهش اشتها؛
• اضطراب و عصبانیت؛
• ضعف؛
• اسهال؛
• خشکی دهان؛
• سوء‌ِهاضمه؛
• آنفولانزا؛
• اختلال نعوظ؛
• بی خوابی؛
• تهوع؛
• گلودرد؛
• بثورات پوستی؛
• آبریزش بینی؛
• خواب‌آلودگی؛
• تعریق و گرگرفتگی؛
• لرزش (حرکت ریتمیک کنترل‌نشدنی در بخشی از بدن)؛
• خمیازه.

این علائم درصورتی‌که خفیف باشند طی چند روز تا چند هفته از بین می‌روند. اما اگر شدیدتر باشند یا از بین نروند باید این موضوع را به پزشک معالج‌تان اطلاع دهید.

عوارض جانبی وخیم‌تر

قرص فلوکستین ممکن است در مواردی با عوارض جانبی وخیم‌تری همراه باشد که دراین‌صورت شاید نیاز به مراقبت‌های اورژانسی باشد. ازجمله‌ی این عوارض و علائم‌ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سندرم سروتونین که علائم آن عبارت‌اند از: پریشان‌حالی (احساس تحریک و بی‌قراری)؛ توهم (دیدن یا شنیدن چیزهایی که واقعی نیستند)؛ اختلال هماهنگی؛ تپش قلب؛ بیش فعالی رِفلِکس‌ها یا همان عکس‌العمل‌های غیرارادی؛ تب؛ تهوع؛ استفراغ؛ اسهال.
• خون‌ریزی‌های غیرطبیعی، به این معنی که ممکن است به‌راحتی و به‌طرزی غیرعادی دچار کبودی و خون‌ریزی شوید.
• شیدایی که شامل علائم زیر است: تشدید انرژی؛ بی خوابی شدید؛ افکار سریع (الگوهای فکری سرعتی و اغلب تکرارشونده)؛ بی‌پروایی در رفتار؛ بروز غیرمعمول ایده‌های خاص و قابل‌توجه؛ احساس شادی یا تحریک‌پذیری بیش‌ازحد؛ حرف‌زدن بیشتر یا سریع‌تر از حد طبیعی.
• تشنج؛
• کاهش نمک خون که ازجمله‌ی علائم آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: سردرد؛ ضعف؛ گیجی؛ مشکلات عدم تمرکز؛ اختلالات حافظه؛ احساس تزلزل.

سلب مسئولیت: همان‌طور که گفتیم در این مطلب سعی داریم شما را با اطلاعات دارویی درمورد قرص فلوکستین آشنا کنیم. اما ازآنجاکه داروها روی هر فردی اثرات متفاوتی دارند، نمی‌توانیم تضمین کنیم که این اطلاعات تمام عوارض جانبی احتمالی را شامل می‌شوند. آنچه در این مطلب می‌خوانید، نمی‌تواند جایگزین توصیه‌های پزشکی باشد. برای اطمینان بیشتر همیشه باید درمورد عوارض جانبی داروهای تجویزی با پزشک معالج خودتان که به سوابق پزشکی شما آگاهی دارد مشورت کنید.

تداخل های دارویی

کپسول خوراکی فلوکستین می‌تواند با برخی داروها، ویتامین‌ها یا گیاهان دارویی تداخل داشته باشد و درنتیجه نحوه‌ی اثرگذاری آن تغییر کند. تداخل دارویی می‌تواند زیان‌آور باشد و مانع اثرگذاری درست دارو شود. برای اینکه هیچ تداخلی رخ ندهد، باید تمام داروها، ویتامین‌ها یا گیاهان دارویی‌ای را که مصرف می‌کنید به پزشک معالج‌تان اطلاع دهید.

داروهایی که نباید با فلوکستین مصرف شوند

داروهایی که در زیر آمده‌اند، نباید با فلوکستین مصرف شوند. مصرف این داروها همراه با قرص فلوکستین می‌تواند موجب ایجاد واکنش‌های خطرناکی در بدن شود.

• مهارکننده‌های مونوآمین اُکسیداز (MAOIs) مانند ایزوکربوکسازید، فِنِلزین و ترانیل‌سیپرومین: اگر MAOI مصرف می‌کنید یا اگر طی دو هفته‌ی گذشته مصرفش را قطع کرده‌اید نباید فلوکستین مصرف کنید. از آن‌طرف هم اگر طی پنج هفته‌ی گذشته مصرف فلوکستین را قطع کرده‌اید، نباید MAOI مصرف کنید. مصرف این داروها در فواصل زمانی نزدیک به‌ هم می‌تواند عوارض جانبی جدی و حتی کشنده ایجاد کند. ازجمله‌ علائم تداخل این داروها عبارت‌اند از: تب؛ اسپاسم‌ عضلانی مداوم و غیرقابل‌کنترل؛ سفت‌شدن عضلات؛ تغییرات سریع در ضربان قلب و فشار خون؛ گیجی؛ ناهشیاری.
• تیوریدازین: قرص فلوکستین نباید با تیوریدازین‌ مصرف شود. اگر طی پنج هفته‌ی گذشته مصرف فلوکستین را قطع کرده‌اید، تیوریدازین‌ مصرف نکنید. مصرف هم‌زمان این داروها موجب ایجاد مشکلات جدی در ریتم قلب می‌شود و حتی ممکن است به مرگ ناگهانی بینجامد.
• پیموزاید: فلوکستین را با پیموزاید هم نباید مصرف کرد، زیرا موجب افزایش سطح پیموزاید در بدن می‌شود و خطر بروز مشکلات ریتم قلب را افزایش می‌دهد.

تداخل‌هایی که موجب تشدید عوارض جانبی می‌شوند

مصرف فلوکستین همراه با برخی داروهای خاص موجب افزایش خطر عوارض جانبی می‌شود، زیرا فلوکستین و این داروهای خاص عوارض جانبی یکسانی دارند. داروهایی که نباید به‌خاطر تشدید عوارض جانبی با فلوکستین مصرف شوند شامل داروهای سِروتونِرژیک‌ هستند، مانند:

• مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین مانند فلوکستین و سرترالین؛
• مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراِپینِفرین (SSNRIs) مانند دولوکسِتین و وِنلافاکسین؛
• ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای (TCAs) مانند آمی‌تریپتیلین و کلومیپورامین؛
• مخدرهای فِنتانیل و ترامادول؛
• آنکسیولیتیک بوسپیرون؛
• تریپتان‌ها؛
• لیتیوم‌ها؛
• تریپتوفان؛
• مخمر سِنت جان؛
• آمفِتامین‌ها.

مصرف این داروها همراه با قرص فلوکستین موجب افزایش خطر سندرم سروتونین می‌شود که می‌تواند کشنده باشد. اگر از این داروها مصرف می‌کنید، پزشک معالج‌تان درمان را با فلوکستینِ دز پایین آغاز خواهد کرد و وضعیت‌تان را ازلحاظ علائم سندروم سروتونین زیرنظر خواهد گرفت. این علائم شامل پریشان‌حالی، تعریق، پرش‌های عضلانی و گیجی هستند.

برخی از سایر داروهایی که مصرف هم‌زمان‌شان با فلوکستین موجب افزایش خطر عوارض جانبی می‌شود، عبارت‌اند از:

• بِنزودیازِپین‌ها مانند تریازولام و میدازولام: مصرف این داروها با فلوکستین موجب افزایش رخوت و خواب‌آلودگی می‌شود.
• وارفارین: مصرف فلوکستین با وارفارین موجب افزایش خطر خون‌ریزی می‌شود. بنابراین پزشک معالج از این بابت نیز وضعیت شما را کنترل خواهد کرد.
• داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs): این تداخل نیز موجب افزایش خطر خون‌ریزی می‌شود.
• آسپرین: این تداخل نیز با افزایش خطر خون‌ریزی همراه است.
• داروهایی که با آنزیم CYPD2D6 j تجزیه می‌شوند مانند آریپیپرازول، دِکسترومِتورفان و ریسپِریدون: مصرف هم‌زمان این داروها با فلوکستین موجب افزایش خطر سندرم سروتونین، مشکلات ریتم قلب و حرکات عضلانی غیرارادی می‌شود.
• لیتیوم: اگر لازم باشد که هر دوی این داروها را با هم مصرف کنید، پزشک معالج‌تان باید سطح لیتیوم خون‌تان را بررسی کند.
• فِنیتوئین: مصرف فِنیتوئین با فلوکستین می‌تواند موجب گیجی، سرگیجه و تب شود. تغییرات رفتاری هم محتمل است. این تغییرات شامل خشم، تحریک‌پذیری یا ناراحتی هستند. بنابراین پزشک معالج‌تان باید سطح فِنیتوئین موجود در بدن‌تان را کنترل کند.
• کاربامازِپین: این تداخل موجب تاری دید، سرگیجه یا لرزش می‌شود. بنابراین پزشک معالج‌تان باید سطح کاربامازِپین موجود در بدن‌تان را بررسی کند.

سلب مسئولیت: همان‌طور که گفتیم در این مطلب سعی داریم شما را با اطلاعات دارویی درمورد فلوکستین آشنا کنیم. اما ازآنجایی‌که داروها در بدن هر فردی به‌شکل متفاوتی روی هم اثر می‌کنند، نمی‌توانیم تضمین کنیم که این اطلاعات تمام تداخل‌های احتمالی را شامل می‌شوند. این اطلاعات نباید جایگزین توصیه‌های پزشکی شوند. برای اطمینان بیشتر همیشه باید درمورد تداخل داروهای تجویزی با سایر داروها، ویتامین‌ها، گیاهان دارویی، مکمل‌ها و داروهای غیرتجویزی از پزشک معالج‌تان مشورت بگیرید.

هشدارها

هشدار جعبه‌ی سیاه

قرص فلوکستین دارای هشدار جعبه‌ی سیاه است که جدی‌ترین هشدار از سوی سازمان غذا و دارو (FDA) محسوب می‌شود. هشدار جعبه‌ی سیاه به اطلاع پزشک و بیمار می‌رساند که داروی مذکور می‌تواند دارای عوارض خطرناکی باشد. گویا فلوکستین موجب افزایش افکار و رفتارهای خودکشی‌گرایانه می‌شود. منظور از افکار و رفتارهای خودکشی‌گرایانه اشتغال ذهنی به خودکشی یا انجام اعمال هشداردهنده‌ای است که درصورت عدم کنترل منجر به خودکشی خواهند شد. این خطر به‌ویژه در کودکان، نوجوانان و جوانان و همچنین در طول ما‌ه‌های اولیه‌ی درمان بیشتر است. ضمنا این خطر در کسانی که سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به بیماری دوقطبی دارند یا افکار و رفتارهای خودکشی‌گرایانه داشته‌اند بیشتر است. در آغاز مصرف فلوکستین و نیز زمان‌های تغییر دُز دارو باید پزشک معالج و خانواده‌ کاملا حواس‌شان به بیمار باشد و نسبت به تغییرات رفتاری یا وخیم‌ترشدن علائم افسردگی هشیار باشند.

هشدار آلرژی

قرص فلوکستین می‌تواند موجب ایجاد واکنش‌های شدید آلرژیک شوید. علائم این واکنش‌ها عبارت‌اند از:

• کهیر؛
• بثورات پوستی که ممکن است با تب یا درد مفاصل همراه باشند؛
• مشکل تنفس؛
• ورم گلو یا زبان.

اگر دچار چنین علائمی شدید سریعا با اورژانس تماس بگیرید یا به نزدیک‌ترین مرکز اورژانس مراجعه کنید. اگر هم به فلوکستین واکنش آلرژیک نشان دادید، دوباره مصرفش نکنید؛ چراکه مصرف دوباره‌ی آن می‌تواند کشنده باشد.

هشدار به مبتلایان برخی از بیماری‌های خاص

• هشدار به مبتلایان اختلالات لختگی خون: فلوکستین موجب خون‌ریزی آسان می‌شود. اگر داروی دیگری برای رقیق‌شدن خون‌تان مصرف می‌کنید، این تداخل ممکن است موجب بروز خون‌ریزی‌های خطرناک شود.
• هشدار به دیابتی‌ها: فلوکستین می‌تواند موجب کاهش قند خون شود. وقتی مصرف این دارو را قطع کنید، ممکن است قندخون‌تان افزایش پیدا کند.
• هشدار به مبتلایان به اختلال دوقطبی نوع ۱: نباید فلوکستین را تکی برای درمان افسردگیِ مرتبط با اختلال دوقطبی نوع ۱ مصرف کرد، زیرا موجب افزایش خطر بروز فاز مختلط یا شیدایی می‌شود.
• هشدار به مبتلایان به بیماری کبد: اگر مشکلات کبدی یا سابقه‌ی بیماری کبد دارید، ممکن است بدن‌تان قادر به پردازش درست فلوکستین نباشد. دراین‌صورت سطح دارو در بدن‌تان افزایش پیدا می‌کند و موجب افزایش عوارض جانبی می‌شود. ازاین‌رو شاید پزشک معالج‌تان دُز دارو را کم کند یا صلاح ببینید که مدت کمتری از این دارو مصرف کنید.

هشدار به کودکان

• بولیمیا نِرووزا و اختلال پانیک: اثر فلوکستین روی کودکان مبتلا به این بیماری‌ها بررسی نشده است. بنابراین نباید افراد زیر ۱۸ سال آن را مصرف کنند.
• اختلال افسردگی ماژور: مبتلایان زیر ۸ سال نباید فلوکستین مصرف کنند.
• اختلال وسواس فکری-عملی: مبتلایان زیر ۷ سال نباید فلوکستین مصرف کنند.

هشدار به سایر گروه‌ها

• هشدار به زنان باردار: فلوکستین جزو داروهای بارداری گروه C محسوب می‌شود که این به دو معنی است: تحقیقات روی جانوران آزمایشگاهی نشان داده است که مصرف فلوکستین توسط مادر موجب اثرات نامطلوب روی جنین می‌شود. تحقیقات کافی روی انسان‌ها در این‌ زمینه انجام نگرفته است تا بدانیم که فلوکستین دقیقا چگونه روی جنین اثر می‌گذارد.

بنابراین اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، حتما این موضوع را با پزشک معالج‌تان در میان بگذارید. مصرف فلوکستین تنها زمانی جایز است که فواید احتمالی آن خطرات احتمالی ناشی از مصرف دارو را توجیه کنند. اگر حین مصرف دارو باردار شدید، سریعا این موضوع را به پزشک معالج‌تان اطلاع دهید.

• هشدار به زنان شیرده: فلوکستین ممکن است به شیر سینه راه پیدا کند و موجب ایجاد عوارض جانبی در کودک شیرخوار شود. بنابراین اگر کودک‌تان از شیر خودتان تغذیه می‌کند، حتما این موضوع را به پزشک معالج‌تان اطلاع دهید. شاید لازم باشد که بین شیردادن از سینه‌ی خودتان و قطع مصرف دارو یکی را انتخاب کنید.
• هشدار به سالمندان: خطر عوارض جانبی ناشی از مصرف فلوکستین در سالمندان بیشتر است و به‌همین‌خاطر شاید پزشک معالج‌تان دُز پایین‌تری تجویز کند یا صلاح‌ ببینید که مدت کمتری از این دارو مصرف کنید.

مصرف طبق توصیه‌ پزشک

کپسول خوراکی فلوکستین برای درمان کوتاه‌مدت و بلندمدت بولیمیا نِرووزا، افسردگی ماژور و اختلال وسواس فکری-عملی تجویز می‌شود و برای درمان کوتاه‌مدت حملات پانیک نیز کاربرد دارد. این دارو درصورتی‌که بدون تجویز و خودسرانه مصرف شود با خطرات جدی همراه خواهد بود. درادامه چند پرسش رایج را بررسی می‌کنیم.

اگر مصرف فلوکستین را ناگهان قطع کنیم یا درصورت تجویز اصلا مصرف نکنیم، چه اتفاقی می‌افتد؟

اگر پزشک معالج‌تان صلاح دیده باشد که شما فلوکستینو مصرف کنید و شما مصرف دارو را ناگهان قطع کنید یا اصلا مصرف نکنید، علائم‌تان رفع نخواهند شد. مصرف فلوکستین را نباید بدون مشورت با پزشک قطع کنید. قطع ناگهانی این دارو می‌تواند با علائم جدی همچون موارد زیر همراه باشد:

• اضطراب؛
• تحریک‌پذیری؛
• نوسانات خلقی؛
• بی قراری؛
• تغییر در عادات خواب؛
• سردرد؛
• تعریق؛
• تهوع؛
• سرگیجه.

مصرف نامنظم فلوکستین چه ضرری دارد؟

اگر فلوکستین سر وقت و منظم مصرف نشود، دارو درست عمل نخواهد کرد یا ممکن است عملکرد آن متوقف و ناقص شود. برای اینکه فلوکستین درست عمل کند، همیشه باید مقدار مشخصی از دارو در بدن‌تان موجود باشد.

بیش‌مصرفی فلوکستین چه عوارضی دارد؟

مقادیر بیش‌ازحد فلوکستین در بدن می‌تواند خطرناک باشد. علائم بیش‌مصرفی یا اُوِردُز فلوکستین عبارت‌اند از:

• خستگی؛
• استفراغ؛
• تپش قلب؛
• تهوع؛
• سرگیجه؛
• پریشان حالی؛
• لرزش.

اگر احساس می‌کنید که در مصرف قرص فلوکستین زیاده‌روی کرده‌اید، حتما این موضوع را به پزشک معالج‌تان اطلاع دهید. اما اگر علائم شدیدی دارید، درنگ نکنید و سریعا خودتان را به اورژانس برسانید.

اگر یادمان رفت یک وعده دارو بخوریم، چه کار کنیم؟

به‌محض یادآوری دارو را مصرف کنید. اما اگر وقتی یادتان آمد که فقط چند ساعت به وعده‌ی بعدی مانده است، فقط یک دُز مصرف کنید. به این معنی که هرگز نباید برای جبران دُز فراموش‌شده دو دُز را یک‌باره مصرف کنید، چراکه این کار موجب ایجاد عوارض جانبی خطرناکی می‌شود.

از کجا بفهیم دارو درحال اثرگذاری است؟

اگر دارو درحال اثرگذاری باشد، پس باید علائم‌تان بهبود پیدا کنند. البته همان اول که شروع به مصرف دارو می‌کنید، ممکن است بهبودی احساس نکنید، زیرا یک تا چهار هفته طول می‌کشد تا اثرگذاری دارو آغاز شود.

نکات مهمی که باید در مصرف فلوکستین مدنظر داشته باشید

اگر پزشک برای‌تان فلوکستین تجویز کرده است، ملاحظات زیر را مدنظر داشته باشید.

نکات عمومی

• فلوکستین را می‌توانید همراه غذا یا بدون غذا مصرف کنید؛
• دارو را طبق برنامه‌ی زمانیِ توصیه‌شده توسط پزشک معالج خودتان مصرف کنید؛
• کپسول‌های خوراکی یا کپسول‌های خوراکی آهسته‌رهش را باز نکنید.

نکاتی پیرامون نحوه‌ی نگهداری دارو

• فلوکستین را در دمای اتاق نگه دارید (بین ۱۵ تا ۳۰ سانتی‌گراد)؛
• دارو را دور از نور نگه دارید؛
• از نگهداری دارو در جاهای خیس و مرطوب اجتناب کنید.

نکاتی برای سفر

• دارو را همیشه همراه خودتان داشته باشید. در سفرهای هوایی هرگز دارویتان را در چمدان نگذارید، بلکه آن را در کیف دستی، همراه خودتان به داخل هواپیما ببرید؛
• دستگاه‌های اشعه‌ی ایکس فرودگاه آسیبی به دارو نمی‌رسانند؛
• در فرودگاه شاید لازم باشد که برچسب دارو را نشان‌ دهید و به‌همین‌خاطر بهتر است ظرف یا بسته‌بندی اصلی دارو را با خودتان همراه داشته باشید؛
• دارو را هرگز در داشبورد ماشین نگه ندارید و در ماشین رها نکنید؛ خصوصا وقتی هوا خیلی گرم یا سرد است.

ملاحظات بالینی

هم شما و هم پزشک معالج‌تان باید نسبت به وضعیت سلامتی‌تان حواس‌جمع باشید تا بر اثر مصرف این دارو آسیب نبینید. سلامت روانی و مشکلات رفتاری یکی از موضوعاتی است که باید حواس‌تان به آن باشد. شما و پزشک‌تان باید نسبت به هرگونه تغییرات رفتاری و خلقی غیرمعمول هشیار باشد، زیرا فلوکستین می‌تواند روی سلامت روانی و الگوهای رفتاری تأثیر بگذارد و درصورتی‌که کنترل نشود، مشکل‌تان را از آنچه هست بیشتر خواهد کرد.

آیا هیچ جایگزینی برای فلوکستین وجود دارد؟

داروهای دیگری هم وجود دارند که بسته به وضعیت بیمار می‌توانند به‌جای قرص فلوکستین مصرف شوند. اما اینکه کدام داروهای جایگزین به‌کارتان خواهند آمد، باید از پزشک معالج‌تان بپرسید.

سلب مسئولیت: توجه داشته باشید که این اطلاعات نباید به‌هیچ‌وجه جایگزین مراجعه به پزشک و بهره‌مندی از دانش و تخصص پزشکی شوند. مصرف فلوکستین و هر داروی دیگری بدون اجازه‌ی پزشک قطعا توصیه نمی‌شود. ضمنا مطلب فوق شامل تمامی اطلاعات لازم نیست. آنچه درمورد موارد مصرف، اقدامات احتیاطی، هشدارها، تداخل‌های دارویی، واکنش‌های آلرژیک، عوارض جانبی و هر موضوع دیگری در این مطلب آمده است شامل تمامی جزئیات و حالات ممکن نیست. ذکر نکردن سایر اطلاعات به این معنی نیست که پس مثلا مصرف فلوکستین با فلان دارویی که اسمش اینجا نیامده، تداخلی ندارد یا مصرف فلوکستین برای سایر بیمارانی که در گروه هشدار ذکر نشده‌اند، می‌تواند مناسب باشد. بنابراین این مطلب را اکیدا جایگزین مشورت با پزشک نکنید.