پروتز سینه، ایمپلنت سینه یا Augmentation Mammoplasty، به‌معنای بازسازی سینه از طریق افزایش حجم آن است که ازجمله پرطرفدارترین عمل‌های جراحی زیبایی است که سال‌هاست زنان زیادی در سرتاسر جهان به آن تن داده‌اند. از پروتز سینه جهت ایجاد سینه‌های بزرگ‌تر و حجیم‌تر یا جایگزینیِ حجمی از سینه که در حین شیردهی، حاملگی، کاهش وزن و سوءتغذیه یا عواملی مثل سرطان یا ضربه از بین رفته، استفاده می‌کنند. با ما همراه باشید تا با عمل جراحی پروتز سینه، روش‌های عمل، انواع پروتز، جنس پروتز، مراقبت‌های قبل و بعد از عمل و مزایا و معایب آن آشنا شوید.
عمل جراحی پروتز سینه چیست؟
بزرگ کردن سینه به‌وسیله‌ی جراحی، یک عمل زیبایی ایمن و با حداقل تهاجم است که در پروسه‌ای یک تا دو ساعته تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. با این‌همه به توصیه‌ی پزشکان متخصص، پیش از مهیاشدن برای انجام این عمل جراحی بهتر است فرد متقاضی در یک جلسه مشاوره به همراه پزشک جراحش شرکت کند و مواردی همچون روش‌های مختلف بزرگ کردن سینه و اندازه و نوع پروتز براساس شکل بدن فرد مشخص شود.
انتخاب پروتز معمولا با توجه به پهنای سینه، ارزیابی پوشش نسج نرم سینه و بافت سینه صورت می‌گیرد. برخی از افرادی که به‌دلیل بیماری یا موارد دیگر مجبور به عمل پروتز سینه هستند، ممکن است از این عمل حس خوبی نداشته باشند و تصور کنند که شکل طبیعی بدن‌شان را از دست می‌دهند. اما معمولا با گذشت زمان و بعد از انجام عمل احساس بهتری نسبت به این تغییرات پیدا می‌کنند.
در عمل جراحی پروتز سینه پزشک جراح برای وارد کردن پروتز برش‌ها را در سه محل متفاوت، یعنی زیربغل، هاله دور سینه (بافت اطراف نوک پستان)، دور ناف یا چین زیر سینه ایجاد می‌کند. سپس پروتز را پس از ایجاد برش از بالا یا پایین عضله‌ی دیواره‌ی قفسه سینه وارد بدن می‌کند. بدن پروتز را در جای واردشده نگه می‌دارد و از جابه‌جا شدن آن زیر پوست جلوگیری می‌کند. پزشک جراح، برش را پس از قرار دادن پروتز در جای مناسب می‌بندد و بخیه می‌زند.
انواع پروتز سینه از لحاظ میزان برجستگی
براساس میزان برجستگی، پروتزهای سینه سه نوع هستند:
- Low profile یا پروتز با برجستگی کم؛
- High Profile یا پروتز با برجستگی زیاد؛
- Ultra high profile یا پروتز سینه با برجستگی خیلی زیاد.
انواع پروتز سینه از لحاظ شکل ظاهری
پروتزهای سینه به دو نوع کلی تقسیم می‌شوند.
۱. پروتز سینه گرد (round)
پروتز سینه «گرد» برای افرادی که دوست دارند سینه‌هایشان برجسته‌تر به‌نظر برسد، مناسب هستند. از سوی دیگر کسانی که می‌خواهند پروتز سینه بافت نرم و خوش‌فرمی داشته باشد معمولا این پروتزهای گرد را انتخاب می‌کنند.
مزایای پروتز سینه گرد (round) عبارت‌اند از:
- جراحی اصلاحی یا revision (در موارد تغییر پروتز، انقباض کپسولی، پارگی پروتز و چرخش پروتز)؛
- چرخش تکرارشونده‌ی پروتز.
٢. پروتز سینه اشکی (آناتومیکال یا قطره‌اشکی)
پروتز سینه «قطره‌اشکی» به درد آن‌دسته از افرادی می‌خورد که تمایل دارند پروتز سینه‌شان نمای طبیعی‌تری داشته باشد. علاوه‌بر این کسانی که بافت سینه‌ی آنها خیلی کم است یا اصلا بافت پستان ندارند، افرادی که سینه‌های تخت و بدون شکل دارند و نیز خانم‌هایی که پوشش بافت نرم سینه‌شان خیلی کم است، دچار عدم تقارن در سینه‌ها یا نقص ظاهری سینه هستند، برای ظاهر طبیعی‌تر بهتر است از پروتز سینه قطره‌اشکی استفاده کنند.
انواع پروتز سینه از لحاظ جنس و مواد تشکیل‌دهنده
پروتزهای سینه از سه جنس تولید می‌شوند که تفاوت چندانی از نظر کیفی ندارند اما از نظر هزینه‌ی عمل، احساس راحتی با آن و جای شکاف با هم تفاوت دارند و بنابر شرایط بیمار پزشک یکی از آنها را انتخاب می‌کند: پروتز سینه سیلیکونی که ژل مانند است، پروتز سینه «آب نمکی»، و پروتز سینه ثابت یا «Gummy Bear» که در واقع نسل پنجم پروتزهای سینه هستند.
۱. پروتز سینه آب‌نمکی
پروتزهای سینه آب‌نمکی گرد هستند و با آب‌نمک استریل یا سالین پر شده‌اند. پروتز سینه آب‌نمکی دارای جداره‌ای سیلیکونی و غیرقابل نفوذ هستند، از پروتزهای سیلیکونی سفت‌تر هستند، در صورت پاره‌شدن تخت و صاف می‌شود و مایع درون آنها طی فرایندی طبیعی جذب بدن می‌شود چون این مایع به‌طور طبیعی در بدن وجود دارد، پس مشکلی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند.
مزایای پروتز سینه آب‌نمکی:
- نیاز به برش کمتر؛
- هزینه‌ی پایین‌تر؛
- نیاز کمتر به معاینه و مانیتورینگ.
معایب پروتز سینه آب‌نمکی:
- لمس غیر‌طبیعی‌تر؛
- افزایش ریسک چین‌خوردگی بیشتر؛
- احتمال خالی‌شدن خود‌به‌خودی؛
- احتمال تأثیر‌گذاری بیشتر روی بافت سینه.
نکته‌ی دیگر اینکه استفاده از پروتزهای سالین یا آب‌نمکی برای افراد زیر ۱۸ سال توصیه نمی‌شود.
۲. پروتز سینه سیلیکونی
پروتز سینه سیلیکونی از ترکیبات مختلف سیلیکون ساخته شده‌اند و شبیه ژل چسبنده هستند. با توجه به امنیت بیشتر این پروتزها، به‌نظر می‌رسد که انتخاب نخست خانم‌ها برای پروتز سینه، پروتزهای سیلیکونی هستند. دلیل این امر شبیه‌تر بودن آنها به بافت سینه است. علاوه بر این در صورت صدمه دیدن این پروتزها از بین نمی‌روند و ژل‌های درون پروتز به فضای اطراف یا لایه‌های دیگر پروتز وارد می‌شوند.
درصورتی‌که از پروتز سینه سیلیکونی استفاده کرده‌اید، معاینه‌ی منظم توسط پزشک امری ضروری است. حداقل سن برای استفاده از پروتزهای سینه سیلیکونی ۲۲ سال است.
مزایای پروتزهای سینه سیلیکونی:
- احتمال چین‌خوردگی کمتر؛
- کاهش خطر خالی‌شدن خود‌به‌خودی؛
- لمس طبیعی‌تر.
معایب پروتزهای سینه سیلیکونی:
- هزینه بیشتر؛
- نیاز به معاینه و مانیتورینگ بیشتر؛
- ایجاد برش بیشتر روی پوست؛
- خطر پاره‌شدن بدون علامت.
آن‌دسته از افرادی که جراحی پروتز سیلیکونی داشته‌اند لازم است که سه سال بعد از عمل جراحی، MRI انجام دهند. بعد از آن هر دو سال یک‌بار لازم است برای بررسی پارگی بی‌صدای پروتزهای سیلیکونی MRI انجام شود.
۳. پروتزهای سینه ثابت یا Gummy Bear
درصورتی‌که پروتزهای سینه Gummy Bear پاره شوند، به هیچ عنوان دچار تغییرات ظاهری نخواهند شد و از این جهت به آنها پروتزهای ثابت می‌گویند. این پروتزها در بدن به‌جای گرد بودن، دارای شکل هستند و در قسمت پایین از برجستگی بیشتری برخوردارند. تراکم سیلیکون در این نوع از پروتزها بالاست و درنتیجه سفت‌تر هستند و به همین دلیل آسیب‌دیدگی در آنها کمتر است. بزرگ‌ترین عیب پروتزهای ثابت این است که برای قرار دادن این پروتزها نسبت به انواع دیگر باید برش‌های بیشتری در پوست ایجاد شود.
پروتز خارجی سینه
اگر قصد انجام عمل جراحی و استفاده از پروتزهای سینه داخلی را ندارید، یک راه‌حل دیگر استفاده از پروتزهای سینه خارجی است که نیازی به عمل جراحی ندارند. اگر چه در برخی موارد پروتز سینه خارجی سبب حساسیت پوستی، خارش، تعریق و احساس گرما می‌شود و احتمال افتادن و جدا شدن این پروتزهای سینه هم وجود دارد. با این‌همه استفاده از پروتز سینه خارجی سریع‌ترین روش برای بزرگ کردن و پُر کردن فضای خارجی سینه است.
رنگ پروتز سینه
از جمله دغدغه‌های افرادی که قصد انجام عمل جراحی پروتز سینه را دارند این است که رنگ پروتزهای سینه مصنوعی تا حد ممکن به رنگ طبیعی پوست‌شان نزدیک باشد. اگر چه تولید‌کنندگان پروتز تمام تلاش خود را برای ساخت پروتزهای نزدیک به رنگ پوست انجام می‌دهند و حتی تهیه‌ی پروتز سفارشی به درخواست مشتری را هم در دستور کار خود قرار داده‌اند، با این‌همه معمولا اندکی تفاوت رنگ میان پوست طبیعی بدن و پوسته پروتزهای سینه وجود دارد.
چند نوع برش برای انجام عمل جراحی پروتز سینه وجود دارد؟
- برش در چین زیر سینه؛
- برش در اطراف هاله؛
- برش زیر بغل؛
- برش دور ناف که در موارد خاص انجام می‌شود.
لیفت سینه با پروتز
لیفت سینه با پروتز یا (پروتز ماستوپکسی) یکی از روش‌های بالا کشیدن سینه به‌وسیله‌ی پروتز است. در این روش برای اصلاح افتادگی و بزرگ کردن سینه‌ها از پروتز سینه استفاده می‌شود.
در روش پروتز ماستوپکسی برش‌های لازم برای انجام عمل فقط در ناحیه‌ی آرئول و زیر سینه انجام می‌شود. در این روش سینه‌های کوچک که به افزایش حجم نیاز دارند و سینه‌های نامتقارن از نظر اندازه و ظاهر را می‌توان اصلاح کرد. در حقیقت این روش ترکیبی از لیفت سینه و پروتز سینه است که در آن از لیفت داخلی برای بالا بردن سینه‌ها استفاده می‌شود و برخلاف عمل لیفت سینه نیازی به برش‌های عمودی وجود ندارد. توجه داشته باشید که پروتز و لیفت سینه با این روش برای تمام افراد امکان‌پذیر نیست و بهتر است با نظر پزشک متخصص و ماهر این عمل انجام شود.
پروتز سینه چقدر دوام می‌آورد؟
علی‌رغم مقاوم بودن پروتزهای سینه اما این پروتزها همیشگی نیستند و به‌مرور زمان فرسوده می‌شوند. معمولا به‌مرور زمان پوسته‌ی خارجی پروتز سینه کهنه و نازک می‌شود و درنهایت از بین می‌رود. اگرچه از نظر کلینیکی تشخیص این فرسایش مشکل است.
خانم‌های ورزشکار به‌خصوص مربی‌های ایروبیک، دوندگان ماراتن، سوارکاران و … نسبت به کسانی که تمرینات و تحرک کمتری دارند، بیشتر دچار فرسودگی و پاره‌شدن پروتز سینه می‌شوند. به همین دلیل درصورتی‌که جراحی پروتز سینه انجام داده‌اید، لازم است ۱۰ تا ۱۵ سال بعد از عمل توسط پزشک متخصص معاینه شوید و در صورت نیاز و به تشخیص پزشک، سونوگرافی انجام دهید.
چه کسانی می‌توانند عمل پروتز سینه را انجام دهند؟
- افرادی که به‌خاطر بیماری‌های سخت مثل سرطان تمام یا بخشی از سینه‌ی خود را از دست داده‌اند.
- کسانی که به‌صورت مادرزادی سینه‌های نامتقارن با شکل غیر‌طبیعی دارند.
- خانم‌هایی که به‌خاطر نقص مادرزادی فقط یک سینه دارند.
- زنانی که به دلایل هورمونی یا ژنتیکی یا لاغری بیش‌ازحد و سوءتغذیه سینه‌های کوچکی دارند.
- زنانی که به‌خاطر بالا رفتن سن، بارداری و شیردهی بافت سینه‌شان تحلیل رفته و کوچک شده است یا به‌خاطر کاهش وزن شدید دچار افتادگی سینه شده‌اند.
هزینه عمل پروتز سینه
عمل جراحی پروتز سینه از جمله عمل‌های جراحی زیبایی است، به همین دلیل تحت پوشش بیمه درمانی قرار نمی‌گیرد. از سوی دیگر، هزینه عمل پروتز سینه با توجه به عواملی چون تبحر و شهرت پزشک جراح و نوع پروتز استفاده شده متفاوت است.
عوارض پروتز سینه
عمل جراحی پروتز سینه درصورتی‌که توسط پزشک جراح ماهر انجام شود، عملی ایمن با تهاجم اندک است. با این‌همه عمل پروتز سینه مثل تمام عمل‌های جراحی عوارض احتمالی خاص خودش را دارد که البته در صورت رعایت موارد مربوط به آمادگی قبل از عمل و مراقبت‌های دقیق و اصولی بعد از عمل، می‌توانید احتمال بروز عوارض را به حداقل برسانید. به همین منظور بهتر است در مورد عوارض احتمالی بعد از عمل جراحی پروتز سینه اطلاعات کافی داشته باشید.
برخی از عوارض احتمالی پروتز سینه عبارتند از:
- ظاهر غیرقابل قبول محل برش جراحی؛
- خونریزی و تجمع خون (هماتوم)؛
- جدا شدن زخم؛
- نامتقارن بودن سینه‌ها؛
- قرار دادن غیر‌اصولی و نادرست پروتز در محل؛
- عفونت؛
- تاخیر در بهبودی محل برش جراحی؛
- تغییر در حس سینه و نوک سینه که ممکن است موقت یا دائم باشد؛
- ایجاد یک کپسول ضخیم در اطراف پروتز؛
- نشت یا پارگی جدار پروتز؛
- چین‌خوردگی پوست روی پروتز؛
- عوارض بیهوشی عمومی؛
- تجمع مایع اطراف پروتز؛
- درد ممتد؛
- جا‌به‌جایی پروتزها به جهات مختلف؛
- نارضایتی فرد از نظر زیبایی و نتیجه‌ی عمل؛
- ایجاد لخته خون در رگ‌ها که ممکن است باعث عوارض قلبی و ریوی شود؛
- احتمال نیاز به عمل مجدد.
علاوه بر اینها، بعد از انجام عمل جراحی پروتز سینه بعضی بیماران کاملا حس سینه‌شان از بین می‌رود، برخی دیگر فقط کمی کاهش در حس سینه‌ها را تجربه می‌کنند و در مواردی حتی افزایش حس هم اتفاق افتاده است. با این‌همه تمام این عوارض به‌مرور بهبود پیدا می‌کند و بهبودی کامل معمولا ۱۸ ماه طول می‌کشد.
پروتز سینه و شیردهی
اگرچه شما عمل پروتز سینه انجام داده‌اید اما مسئله اینجاست که بافت طبیعی و قدیمی سینه هنوز سرجای خودش قرار دارد و درنتیجه هنوز مجاری شیردهی در سر جای خودشان هستند. به این ترتیب پروتز سینه چه در زیر عضله‌ی سینه و چه در بافت سینه قرار داده شود، روی شیردهی خانم‌ها تأثیری ندارد.
با این‌همه اگر پزشک جراح برش را دور هاله سینه انجام دهد، چند مجرای شیری ممکن است قطع شوند و این موضوع می‌تواند بر میزان شیر تولیدشده و نحوه‌ی شیردهی تأثیر بگذارد. به همین خاطر جراحان پلاستیک اغلب ترجیح می‌دهند برش موردنیاز برای گذاشتن پروتز در بافت سینه را در زیر سینه ایجاد کنند تا هم آسیب کمتری به بافت سینه وارد شود و هم توانایی شیردهی به نحو مطلوب حفظ شود. با این‌همه بهتر است بعد از دوران بارداری و شیردهی برای انجام عمل پروتز سینه اقدام کنید.
ارتباط میان پروتز سینه و سرطان
براساس مطالعات انجام‌شده هنوز ارتباطی میان گذاشتن پروتز و ایجاد سرطان سینه، بیماری‌های خود‌ایمنی و سایر بیماری‌های سیستمیک یافت نشده است. در حال حاضر هیچ مدرک قطعی مبنی بر اینکه سرطان در زنانی که پروتز دارند در مراحل پیشرفته‌تر تشخیص داده می‌شود هم وجود ندارد. از سوی دیگر بیشترین نگرانی در مورد پروتزهای سینه، امکان به‌تأخیرافتادن تشخیص سرطان سینه با پروتزهای سینه سیلیکون و سالین است چرا که این مواد اشعه و پرتوها را از خود عبور نمی‌دهند و درنتیجه مانع دیده‌شدن بافت اصلی سینه در جریان ماموگرافی می‌شوند.
اگرچه با پیشرفت تکنیک‌های ماموگرافی در سال‌های اخیر رادیولوژیست‌ها این امکان را پیدا کرده‌اند تا جایی که ممکن است قسمت‌هایی از بافت اصلی سینه را که زیر پروتز سینه پنهان است ببینند و بافت سرطانی را تشخیص دهند. با این‌همه به عقیده‌ی پزشکان اگر سابقه‌ی سرطان سینه در خانواده شما وجود دارد بهتر است برای ریسک کمتر از عمل پروتز سینه اجتناب کنید.
آیا می‌توانیم بعد از پروتز سینه برنزه کنیم؟
مسئله اینجاست که گرفتن حمام آفتاب یا استفاده از سولاریوم به پروتز آسیببی نمی‌رساند اما لازم است به‌مدت یک سال از تابیدن مستقیم نور آفتاب یا اشعه سولاریوم به محل برش جراحی جلوگیری کنید چون باعث تیره‌تر شدن جای زخم و برش عمل می‌شود. از سوی دیگر بد نیست بدانید چون پروتز سینه دیرتر از سایر بخش‌های بدن حرارت خود را از دست می‌دهد ممکن است فرد بعد از استفاده از سولاریوم احساس کند پروتز نرم شده است؛ بنابراین توصیه می‌شود تا چند ماه بعد از عمل از سولاریوم و حمام آفتاب استفاده نشود.
قبل از انجام عمل پروتز سینه چه اقداماتی لازم است؟
اگر برای انجام پروتز سینه تصمیم قطعی‌تان را گرفته‌اید و داروی خاصی مصرف می‌کنید حتما پیش از انجام عمل پروتز سینه پزشک خود را از این امر آگاه کنید تا در روند جراحی و پس از آن اختلالی وارد نشود. گاهی لازم است بیمار مصرف برخی داروها را قطع کند یا در دستور مصرف‌شان تغییر ایجاد کند. علاوه‌بر این مصرف آسپرین، فراورده‌های آسپرین، داروهای ضد‌التهاب و مکمل‌های گیاهی باید ۱۰ روز پیش از عمل پروتز سینه متوقف شود. انجام آزمایش‌های معین و نیز ماموگرافی به دستور پزشک پیش از انجام عمل پروتز سینه امری ضروری است. اگر سیگاری هستید از دو هفته پیش از انجام عمل، سیگار کشیدن را کنار بگذارید.
مراقبت‌های بعد از عمل پروتز سینه (دو هفته‌ی نخست)
- برای استراحت کردن یا خوابیدن روی شکم و پهلو نخوابید. به پشت خوابیدن سبب می‌شود تا در طول دوره‌ی نقاهت، پروتز (ایمپلنت) در بهترین موقعیت قرار بگیرد. به هیچ‌وجه روی شکم نخوابید. دو هفته بعد از عمل می‌توانید به پهلو بخوابید.
- پزشک برای جلوگیری از عفونت، آنتی‌بیوتیک و برای کاهش درد داروهای مسکن تجویز می‌کند. برای پیشگیری از عفونت احتمالی حتما آنتی‌بیوتیک‌ها را سر‌ساعت معین مصرف کنید و اگر احساس درد کردید از مسکن استفاده کنید.
- در عمل پروتز سینه، برش‌های ایجادشده را با بخیه یا با چسب مخصوص جراحی می‌بندند. بخیه‌ها جذبی هستند و بعد از ۱۰ تا ۱۴ روز جذب می‌شوند. بعد از آن می‌توان از ماساژ دادن روزانه زخم یا ورقه سیلیکونی جهت از بین بردن جای بخیه استفاده کرد. اگر بخیه‌ها جذبی نیستند پزشک یک هفته بعد از عمل آنها را می‌کشد.
- در هفته اول بعد از عمل پروتز سینه زیاد فعالیت نکنید. فعالیت‌هایی مثل شانه کردن مو یا برداشتن اجسام سبک بلامانع است. توجه داشته باشید که نداشتن تحرک و فعالیت، بدن‌تان را خشک و سفت می‌کند.
- پزشک جراح معمولا بعد از عمل برای شما «سوتین طبی» تجویز می‌کند. سوتین طبی همانند پانسمان عمل می‌کند به‌طوری‌که سینه‌ها و پروتزها را در بهترین وضعیت نگه می‌دارد. در طول ۶ تا ۱۲ هفته به‌صورت تمام وقت حتی هنگام خواب، سوتین طبی خود را ببندید.
- بعد از عمل پروتز سینه، سینه‌هایتان ممکن است سفت شود یا ممکن است روی پوست‌تان کبودی ایجاد شود که امری طبیعی است و بخشی از پروسه‌ی درمان و بهبودی است.
مراقبت‌های لازم شش تا دوازده هفته بعد از عمل پروتز سینه
- قرار گرفتن پروتز در سر جای خود یک فرایند تدریجی است و معمولا ۶ تا ۱۲ هفته بعد از عمل انجام می‌شود.
- تا سه هفته بعد از عمل از استعمال دخانیات اجتناب کنید.
- اگر رانندگی می‌کنید بعد از قطع مصرف داروهای مسکن اجازه‌ی رانندگی دارید. یادتان باشد حتما فرمان اتومبیل را پایین‌تر از عضله‌ی سینه قرار دهید تا به عضلات قفسه‌ی سینه فشار وارد نشود.
- از بلند کردن، هل دادن یا کشیدن وسایل سنگین و حرکات ورزشی سینه و ورزش‌های بالای بدن دوری کنید. بعد از دو هفته می‌توانید پیاده‌روی کنید، بدوید یا ورزش‌های مربوط به پایین‌تنه را انجام دهید. به بدن خود توجه کنید و اگر حرکتی برایتان دردناک است انجامش ندهید.
- بعد از گذشت چندین هفته از عمل باز هم گرفتگی در عضله‌ی سینه (پکتورالیس) یا درد در سینه طبیعی است و نشان‌دهنده‌ی آن است که اعصاب عضله در حال ترمیم هستند.
- دو هفته بعد از جراحی به‌آهستگی سینه‌ی خود را ماساژ دهید. انجام حرکات دایره‌ای با فشار ملایم با استفاده از لوسیون می‌تواند در کاهش ورم مؤثر باشد. لوسیون‌های مخصوص زخم هم می‌تواند در از بین بردن و کم‌رنگ کردن جای زخم مؤثر باشد.
- اگر نشانه‌ی عفونت مثل تب یا قرمزی در محل برش را مشاهده کردید، به پزشک معالج‌تان مراجعه کنید.
در چه صورت بعد از عمل پروتز سینه به پزشک مراجعه کنیم؟
بعد از عمل جراحی پروتز سینه، پزشک در فواصل معین برای شما وقت ویزیت تعیین می‌کند. با این‌همه اگر در این فاصله با موارد زیر مواجه شدید حتما به پزشک معالج‌تان مراجعه کنید.
- افزایش تورم و کبودی محل جراحی؛
- افزایش قرمزی در محل برش جراحی؛
- خروج ترشح بدبو یا زردرنگ از محل زخم یا خونریزی از محل زخم که با فشار پانسمان بند نمی‌آید.
- داشتن احساس بی‌حالی و ضعف شدید؛
- داشتن درد شدیدی که با مسکن‌های تجویزشده کاهش پیدا نکند؛
- آلرژی نسبت به داروهای مصرفی یا عدم تحمل داروها؛
- بروز تب و درجه حرارت دهانی بالای ۳۸ درجه؛
- احساس تنگی نفس، درد قفسه سینه یا ضربان قلب غیر‌طبیعی.
