پاروسمی یا بویایی پریشی یعنی اختلال حس بویایی. افراد مبتلا به این عارضه نمی‌توانند همه بوهای اطراف خود را درست تشخیص بدهند. یکی از علائم اولیه بیماری کرونا هم ازدست‌دادن حس بویایی و چشایی است. بیشتر افراد مبتلا پس از مدتی بهبود می‌یابند، اما بعضی دیگر نیز به پاروسمی مبتلا می‌شوند. اگر می‌خواهید علائم پاروسمی و روش تشخیص و درمانش را بشناسید، این مقاله را بخوانید.
پاروسمی چیست؟
پاروسمی عارضه‌ای است که حس بویایی را دچار اختلال می‌کند. افراد مبتلا ممکن است بوها را با شدت کمتری حس کنند، بعضی بوها را حس نکنند یا بوها برایشان بسیار قوی و ناخوشایند شوند. مثلا بوی نان تازه ممکن است به‌جای خوشایند و ملایم، برایشان آزاردهنده باشد.
شدت این عارضه در افراد مختلف فرق دارد. در شدیدترین حالت، بوهای قوی و ناخوشایند باعث حس بیماری و تهوع می‌شوند.
علائم پاروسمی چیست؟
بیشتر مواقع، علائم پاروسمی پس از بهبودی بعد از عفونت دیده می‌شوند. شدت این علائم در افراد مختلف فرق دارد، مثلا:
- اصلی‌ترین علامت احساس مداوم بوی تعفن است که بیشتر با وجود غذا حس می‌شود؛
- فرد مبتلا بر اثر آسیب به اعصاب بویایی، بعضی بوها را تشخیص نمی‌دهد یا متوجه نمی‌شود؛
- بوهایی که در گذشته خوشایند بودند تحمل‌نکردنی می‌شوند؛
- اگر فرد مبتلا سعی کند غذایی را بخورد که بوی ناخوشایندی برایش دارد، دچار تهوع یا استفراغ می‌شود.
دلایل ابتلا به پاروسمی
پاروسمی معمولا هنگامی رخ می‌دهد که ویروس یا عارضه‌های دیگر به اعصاب بویایی فرد آسیب بزنند. این اعصاب در طول بینی قرار گرفته‌اند و به مغز می‌گویند که چطور اطلاعات شیمیایی یک بو را تفسیر کند. آسیب به این نورون‌ها باعث تغییر بویی می‌شود که به مغز شما می‌رسد.
پایانه‌های اعصاب بویایی که زیر مغز قرار دارند، پیام بویایی را دریافت می‌کنند و به مغز سیگنالی درباره خوشایند، جالب، اشتها‌آور یا ناخوشایندبودن بو می‌فرستند. تخریب این پایانه‌های عصبی باعث ابتلا به بویایی پریشی می‌شود و می‌تواند بر اثر عارضه‌های رخ دهد که در ادامه توضیحشان داده‌ایم.
۱. آسیب مغزی یا ضربه به سر
آسیب مغزی با آسیب به اعصاب بویایی ارتباط دارد. با اینکه شدت و مدت آسیب به نوع آسیب بستگی دارد، علائم پاروسمی پس از ضربه به سر شایع است. آسیب مغزی می‌تواند به‌علت ازدست‌رفتن اعصاب بویایی موجود در صفحه مشبک جمجمه باشد و باعث کاهش حس بویایی شود. این آسیب ممکن است بر اثر تشنج نیز ایجاد شده باشد.
۲. عفونت ویروسی یا باکتریایی
یکی از دلایل پاروسمی آسیب به اعصاب بویایی بر اثر سرماخوردگی یا عفونت ویروسی است. عفونت‌های سیستم تنفسی فوقانی می‌توانند به این اعصاب آسیب برسانند. این عارضه بیشتر در سالمندان رخ می‌دهد. بیش از ۴۰درصد مبتلایان به این عارضه هنگام شروع علائم خود به عفونت‌های تنفسی مبتلا بوده‌اند.
۳. سیگارکشیدن و آسیب‌های شیمیایی
سیگارکشیدن می‌تواند به اعصاب بویایی آسیب بزند. سموم و مواد شیمیایی موجود در سیگارها در گذر زمان باعث بویایی پریشی می‌شوند. همچنین مواجهه با مواد شیمیایی سمی و آلودگی‌های شدید آب‌وهوا نیز باعث ایجاد علائم این بیماری می‌شود.
۴. عوارض ناشی از درمان سرطان
پرتودرمانی و شیمی‌درمانی می‌توانند از دلایل ابتلا به پاروسمی باشند. ۸۶درصد از بیماران مبتلا به سرطان هنگام درمان دچار تغییر حس بویایی و چشایی خود می‌شوند. این عارضه حتی می‌تواند باعث کاهش وزن و سوء‌تغذیه ناشی از بیزاری از غذا شود.
۵. بیماری‌های عصبی
یکی از اولین علائم بیماری آلزایمر و پارکینسون، ازدست‌دادن حس بویایی است. همچنین بیماری زوال عقلی با اجسام لویی و بیماری هانتینگتون نیز می‌توانند در حس بویایی اختلال ایجاد کنند.
۶. تومورها
وجود تومور روی اعصاب بویایی در لوب فرونتال مغز و در حفره‌های سینوس می‌تواند بر حس بویایی اثر بگذارد. البته تومورها به‌ندرت دلیل ابتلا به پاروسمی هستند. بیشتر مواقع، افراد مبتلا به تومور دچار فانتوسمی می‌شوند، یعنی فرد بویی را حس می‌کند که وجود ندارد، زیرا تومور اعصاب بویایی او را تحریک می‌کند.
۷. عفونت کووید ۱۹
ابتلا به کرونا در بعضی افراد باعث ازدست‌دادن حس بویایی می‌شود و همچنین بعضی افراد پس از ابتلا، به پاروسمی دچار می‌شوند. این ویروس باعث تغییر در سیستم بویایی می‌شود.
در یکی از تحقیقات اخیر، ۲ بزرگ‌سال مبتلا به عفونت کووید ۱۹ که بهبود یافته بودند دچار تغییر حس بویایی شدند. مورد اول مردی ۲۸ساله بود که پس از بهبودی، بوی پلاستیک سوخته حس می‌کرد و این عارضه ۸۷ روز پس از بیماری رخ داد. مورد دیگر زنی ۳۲ساله بود که پس از ۷۲ روز بوی پیاز حس می‌کرد.
این موارد نشان می‌دهند که بویایی پریشی می‌تواند یکی از عوارض طولانی‌مدت کووید ۱۹ باشد. بر اساس تحقیقات، پاروسمی ناشی از کرونا نادر است و نشان می‌دهد که دارید حس بویایی خود را به دست می‌آورید.
تشخیص پاروسمی
عارضه پاروسمی توسط متخصص گوش، حق و بینی تشخیص داده می‌شود. پزشک شما ممکن است مواد مختلفی را ارائه کند و از شما بخواهد بوی آنها را توصیف کنید و بگویید کدام‌یک بوی شدیدتری دارد. یکی از آزمایش‌های معمول برای بویایی پریشی، کتابچه‌ای است که خراشیدن آن بوهای مختلفی آزاد می‌کند و شما باید تحت نظارت پزشک به آنها واکنش نشان دهید.
ممکن است پزشک هنگام معاینه درباره چنین مسائلی سؤال کند:
- سابقه خانوادگی سرطان و بیماری‌های عصبی؛
- عفونت‌های اخیر؛
- سبک زندگی مانند سیگارکشیدن؛
- داروهای مصرفی فعلی؛
اگر پزشک شما به بیماری عصبی یا سرطان به‌عنوان دلیل زمینه‌ای پاروسمی مشکوک باشد، ممکن است این آزمایش‌ها را به شما پیشنهاد کند:
- سی‌تی سینوس‌ها؛
- نمونه‌برداری از نواحی سینوسی؛
- ام‌آر‌آی.
درمان پاروسمی
این عارضه همیشه درمان‌شدنی نیست، اما در بعضی موارد به بهبودی منجر می‌شود. اگر بویایی پریشی به‌دلیل عوامل محیطی، داروها، درمان سرطان و سیگارکشیدن باشد، ممکن است با ازبین‌رفتن این عوامل حس بویایی هم به حالت عادی بازگردد.
گاهی اوقات برای درمان پاروسمی جراحی لازم است. گرفتگی‌های بینی، مثلا پولیپ یا تومورها، باید برداشته شوند.
اگر ابتلا به پاروسمی ادامه داشته باشد و بر وزن و اشتهای بیمار اثر بگذارد، می‌توان از تمرین اعصاب بویایی استفاده کرد. این درمان که تمرین بویایی نیز نامیده می‌شود شامل بوییدن ۴ نوع بوی مختلف برای ۱۵ ثانیه است. با ۲ بار انجام این کار در روز به‌مدت چند ماه، تمرین بویایی کامل می‌شود.
بهبود پاروسمی
پاروسمی معمولا عارضه‌ای دائمی نیست. ممکن است اعصاب شما بتوانند خود را با گذر زمان ترمیم کنند. در بیش از ۶۰درصد موارد ناشی از عفونت، عملکرد اعصاب بویایی بعد از چند سال به حالت عادی برمی‌گردد.
زمان بهبودی به علت زمینه‌ای ابتلا و شیوه درمان بستگی دارد. اگر پاروسمی ناشی از ویروس یا عفونت باشد، حس بویایی بدون نیاز به درمان به حالت اولیه برمی‌گردد. تمرین اعصاب بویایی می‌تواند به بهبودی شما کمک کند، اما این درمان بعد از چندین ماه به نتیجه می‌رسد.
بهبود پاروسمی ناشی از کرونا
هنوز اطلاعات کافی برای تشخیص ارتباط کرونا با پاروسمی در دسترس نیست. همچنین مشخص نیست که این پاروسمی چقدر ادامه پیدا می‌کند. البته بر اساس یکی از تحقیقات اخیر، این عارضه می‌تواند تا ۶ ماه ادامه داشته باشد. معمولا پاروسمی بعد از کرونا تا ۳ ماه ادامه دارد.
سخن پایانی
پاروسمی معمولا به‌دلیل آسیب مغزی یا عفونت ایجاد می‌شود. اگر پاروسمی ناشی از دارو، مواد شیمیایی یا سیگارکشیدن باشد، با ازبین‌رفتن عوامل بهبود می‌یابد. به‌ندرت پیش می‌آید که پاروسمی بر اثر پولیپ سینوس، تومور مغزی یا نشانه زودهنگام بعضی بیماری‌های عصبی ظاهر شود.
سن، جنس و حس بویایی اولیه در شدت بیماری پاروسمی در طولانی‌مدت مؤثر هستند. به شما توصیه می‌کنیم در صورت هرگونه تغییر در حس بویایی، با پزشک خود تماس بگیرید.
