شاید خیلی از شما تا به حال اسم ویروس زیکا (Zika) یا تب زیکا را نشنیده باشید. این ویروس اغلب از طریق نیش پشه و بیشتر در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری دنیا منتشر می‌شود. بیشتر افراد مبتلا به ویروس زیکا علائم خاصی ندارند، اما بعضی افراد دچار تب خفیف، جوش و درد عضلانی می‌شوند. در این مقاله بیشتر با علائم، عوارض و روش‌های درمان ویروس زیکا آشنا می‌شویم. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
علت ابتلا به ویروس زیکا
ویروس زیکا معمولا از طریق نیش پشه عفونی منتقل می‌شود. پشه‌های حامل این ویروس دو گونه پشه آئس هستند که در سراسر دنیا وجود دارند. زمانی که پشه فرد آلوده به ویروس زیکا را نیش می‌زند، خودش هم آلوده می‌شود. بنابراین اگر پشۀ آلوده فرد دیگری را نیش بزند، ویروس وارد خون فرد دوم و موجب عفونت می‌شود.
ویروس زیکا از طریق رابطه جنسی هم از یک فرد به فرد دیگر منتقل می‌شود. در بعضی موارد افراد ویروس را با اهدای خون یا پیوند اعضا منتقل می‌کنند. همچنین ممکن است که ویروس در دوران بارداری از مادر به جنین منتقل شود.
تاکنون هیچ موردی از انتقال ویروس زیکا توسط جانوری غیر از پشه گزارش نشده است.
عوامل افزایش‌دهنده خطر ابتلا به ویروس زیکا
عوامل زیر خطر ابتلا به ویروس زیکا را افزایش می‌دهند:
زندگی‌کردن در مناطقی با شیوع بالای ویروس یا سفر به این مناطق
حضور در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیگری افراد را بیشتر در معرض ویروس زیکا قرار می‌دهد. بعضی از این مناطق پرخطر عبارت‌اند از:
- بعضی جرایز اقیانوس آرام؛
- تعدادی از کشورهای قاره آمریکا؛
- کارائیب؛
- جزایر نزدیک غرب آفریقا؛
- بخش‌هایی از جنوب و جنوب شرقی آسیا.
البته چون پشه‌های حامل ویروس زیکا در سراسر دنیا وجود دارند، به نظر می‌رسد شیوع ویروس در مناطق جدید ادامه دارد.
داشتن رابطه جنسی محافظت‌نشده
ویروس زیکا می‌تواند هنگام رابطه جنسی از فردی به فرد دیگر منتقل شود. داشتن رابطه جنسی محافظت‌نشده می‌تواند خطر ابتلا به ویروس زیکا را تا سه ماه بعد از سفر افزایش دهد. به همین دلیل زنان بارداری که همسرانشان به‌تازگی به مناطقی با شیوع بالای ویروس زیکا سفر کرده‌اند برای رابطه جنسی باید از کاندوم به‌روش درست استفاده کنند یا تا زمان به‌دنیاآمدن فرزندشان رابطه جنسی برقرار نکنند. سایر افراد هم می‌توانند تا سه ماه بعد از سفر از همین روش برای کاهش خطر ابتلا به ویروس استفاده کنند.
علائم ویروس زیکا
از هر ۵ فرد مبتلا به ویروس زیکا ۴ نفر علامت خاصی ندارند و معمولا علائم ۲ تا ۱۴ روز بعد از گزش پشه ایجاد می‌شود و حدود یک هفته ادامه دارد. البته بیشتر افراد کاملا بهبود می‌یابند.
شایع‌ترین علائم ویروس زیکا عبارت‌اند از:
- جوش؛
- تب خفیف؛
- درد پشت چشم؛
- درد خفیف کمر؛
- خارش سراسری بدن؛
- قرمزی چشم (ورم ملتحمه)؛
- درد مفصل، به‌خصوص در دست‌ها و پاها.
سایر علائم و نشانه‌های ویروس زیکا شامل موارد زیر است:
- سردرد؛
- چشم‌درد؛
- شکم‌درد؛
- درد عضلانی؛
- خستگی یا احساس ناراحتی عمومی.
عوارض ویروس زیکا
خطر سقط جنین، زایمان زودرس یا مرده‌زایی در خانم‌های باردار مبتلا به ویروس زیکا بیشتر است. همچنین عفونت زیکا در دوران بارداری خطر دچارشدن نوزادان به نقایص جدی (سندروم زیکای مادرزادی) را افزایش می‌دهد که شامل علائم زیر است:
- اندازه مغز و سر کمی کوچک‌تر از حالت عادی (میکروسفالی) با جمجمه کمی فرورفته؛
- آسیب مغزی و کاهش بافت مغز؛
- آسیب چشمی؛
- مشکلات مفصلی شامل محدودیت حرکتی؛
- کاهش تحرک به‌علت حجم زیاد ماهیچه بعد از تولد.
تشخیص ویروس زیکا
احتمالا پزشک از سابقه پزشکی و مسافرت شما سؤال می‌کند. پزشک را در جریان جزئیات مسافرت‌های خودتان و شریک زندگی‌تان قرار دهید. این جزئیات شامل اطلاعات مربوط به کشور مذکور، تاریخ مسافرت و محل‌هایی خواهد بود که احتمالا پشه آنجا بوده است.
اگر پزشک به ویروس زیکا مشکوک شود، احتمالا برایتان آزمایش خون یا ادرار تجویز می‌کند. از نمونه خون و ادرار می‌توان برای بررسی سایر بیماری‌هایی که توسط پشه منتقل می‌شوند هم استفاده کرد.
اگر باردار هستید و علائم ویروس زیکا را دارید، ممکن است پزشک یکی از روش‌های زیر را به شما پیشنهاد بدهد:
- انجام سونوگرافی برای بررسی مشکلات مغز جنین؛
- آمنیوسنتز که در این حالت سوزنی را وارد رحم می‌کنند و نمونه‌ای از مایع آمنیون برای بررسی ویروس زیکا برداشته می‌شود.
درمان زیکا
درمان خاصی برای ویروس زیکا وجود ندارد. برای کاهش علائم، زیاد استراحت کنید و آب فراوان بنوشید تا از کم‌آبی جلوگیری کنید. استامینوفن هم می‌تواند به کاهش درد مفصل و تب کمک کند.
علائم ویروس زیکا شبیه سایر بیماری‌های منتقل‌شونده توسط پشه مثل تب دنگی است. تا زمانی که ابتلا به تب دنگی توسط پزشک رد نشده است، از داروهای زیر استفاده نکنید:
- آسپرین؛
- ایبوپروفن؛
- ناپروکسن سدیم.
این داروها می‌توانند عوارض تب دنگی را تشدید کنند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر فکر می‌کنید خودتان یا خانواده‌تان به ویروس زیکا مبتلا هستید، به پزشک مراجعه کنید؛ به‌خصوص اگر به‌تازگی به مناطقی سفر کرده‌اید که این ویروس در آنجا شایع است.
اگر باردار هستید و به‌تازگی به مناطق شیوع ویروس زیکا سفر کرده‌اید و علائمی ندارید، برای انجام آزمایش با پزشک مشورت کنید.
می‌توانید این سؤالات را درباره ویروس زیکا از پزشک بپرسید:
- علت اصلی علائم من چیست؟
- به چه آزمایشی نیاز دارم؟
- چه درمانی وجود دارد؟
- چقدر زمان می‌برد تا حالم بهتر شود؟
- آیا این بیماری عوارض بلندمدت دارد؟
پیشگیری از ابتلا به ویروس زیکا
هیچ واکسنی علیه ویروس زیکا وجود ندارد. در نبود واکسن زیکا، علاوه بر مراقبت هنگام سفر به مناطق با شیوع بالای ویروس زیکا و رابطه جنسی محافظت‌شده، می‌توانید موراد زیر را در نظر داشته باشید:
۱. در مکان‌هایی با تهویه مناسب و غربال‌شده بمانید
پشه‌های ناقل ویروس زیکا از صبح تا غروب بیشترین فعالیت را دارند، اما می‌توانند شب‌ها هم شما را نیش بزنند. بنابراین اگر شب بیرون می‌خوابید، از پشه‌بند استفاده کنید.
۲. لباس‌های محافظ بپوشید
اگر به مناطق آلوده به پشه زیکا می‌روید، از لباس‌های آستین بلند، شلوار، جوراب و کفش استفاده کنید.
۳. از دفع‌کننده حشرات استفاده کنید
کمی پرمترین به لباس، کفش‌ها، وسایل کمپ و پشه‌بندتان بزنید. همچنین می‌توانید لباس‌هایی بگیرید که خودشان پرمترین دارند. برای پوستتان از دفع‌کننده‌های حاوی دی‌ای‌ای‌تی (DEET)، پیکاریدین یا یکی از موادی استفاده کنید که آژانس حفاظت از محیط‌زیست تأییدشان کرده است و در برابر پشه مؤثرند. خانم‌های باردار، شیرده و کودکان بالای ۲ ماه می‌توانند از دی‌ای‌ای‌تی استفاده کنند، اما نباید برای نوزادان زیر ۲ ماه به کار برود.
۴. زیستگاه پشه‌ها را محدود کنید
پشه‌های حاوی ویروس زیکا معمولا درون یا اطراف خانه‌ها زندگی می‌کنند و در آب‌های راکد مکان‌هایی مثل ظرف غذای حیوانات، آب‌پاش و لاستیک‌های کهنه زاد و ولد می‌کنند. حداقل هفته‌ای یک بار با خالی‌کردن آب‌های راکد به کاهش جمعیت پشه‌ها کمک کنید.
ویروس زیکا و اهدای خون
بعضی مواقع ویروس زیکا از طریق محصولات خونی (اهدای خون) از یک فرد به فرد دیگر منتقل می‌شود. برای جلوگیری از این روش انتشار، بهتر است نمونه‌های خون اهدایی از نظر داشتن ویروس زیکا بررسی شوند. با این حال به‌گزارش سی‌دی‌سی (CDC) هیچ موردی از انتقال ویروس زیکا با خون اهدایی در آمریکا گزارش نشده است.
شما بگویید
تا به حال به مناطق آلوده به ویروس زیکا سفر کرده‌اید؟ به این بیماری مبتلا شده‌اید؟ چه علائمی داشتید و چطور از پس این بیماری برآمدید؟ در صورت تمایل می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت «ارسال دیدگاه» با ما به اشتراک بگذارید و این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی برای دوستانتان ارسال کنید.
