وحشتناک‌ترین بیماری های همه گیر در تاریخ؛ از ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح تا به امروز

حدود 5000 هزار سال پیش، یک اپیدمی وحشتناک تقریبا تمامی سکنه یک روستا در چین را از بین برد. جسد کشته‌شدگان این بیماری وحشتناک درون یک خانه سوخته پیدا شد. با اینکه این بیماری تقریبا تمامی گروه‌های سنی را درگیر کرد، اما نوجوانان، جوانان و میان‌سالان بیش از بقیه در معرض این بیماری قرار داشتند.

این روستا اکنون به سایتی باستان‌شناسی به نام هامین مانگا تبدیل شده که یکی از بهترین مراکز مطالعات ماقبل تاریخ در شمال چین به شمار می‌رود. بررسی‌های باستان‌شناسی و انسان‌شناسی بر روی این سایت حاکی از این است که اپیدمی مورد بحث خیلی سریع رخ داده بود؛ به طوری که حتی فرصت برای به خاک سپردن جان‌باختگان نیز فراهم نبود. علاوه بر این، پس از شیوع بیماری در این روستا هیچ کس در آن ساکن نشد.

پیش از کشف سایت هامین مانگا، قبر دسته جمعی دیگری مربوط به بازه زمانی مشابه در سایت میائوزیگو در شمال شرق چین پیدا شد که گویای گسترش پاندمی مورد بحث در تمام این منطقه بوده است.

طاعون آتن – 430 سال پیش از ملاد مسیح

کمی پس از آغاز جنگ آتن و اسپارتا حدود سال 430 پیش از میلاد، اپیدمی وحشتناکی در میان مردم آتن شکل گرفت که حدود پنج سال به طول انجامید. برخی مورخان تلفات این اپیدمی را حدود صد هزار نفر توصیف می‌کنند. توسیدید، تاریخ‌نگار یونانی، این اپیدمی را چنین توصیف کرد:

افرادی که در سلامت کامل قرار داشتند به یکباره با تب شدید؛ التهاب و قرمز شدن وحشتناک چشم و گلو و خونریزی شدید از مناطق نامعمول روبرو شدند و به طرز دردناکی جان سپردند.

دانشمندان هنوز بر سر ماهیت بیماری شکل‌دهنده این پاندمی بحث دارند و برخی بیماری‌ها اعم از حصبه و ابولا را محتمل دانسته‌اند. در عین حال دسته بزرگی از مورخین اعتقاد دارند که ازدحام بیش از حد جمعیت در اثر پناه گرفتن مردم به درون شهر باعث ایجاد پاندمی شده بود. علیرغم شیوع این پاندمی، نبرد آتن و اسپارتا تا حدود سال 404 پیش از میلاد و تسلیم شدن کامل آتن ادامه یافت.

آبله رومی – 180 الی 165 سال پیش از میلاد مسیح

زمانی که سربازان روم باستان از نبرد برگشتند، به جز پیروزی، بیماری سختی را نیز با خود به خانه آوردند. این بیماری وحشتناک که بسیاری مورخان آن را آبله می‌دانند باعث مرگ بیش از پنج میلیون نفر در امپراطوری روم شد و آن را به یکی از وحشتناک‌ترین بیماری های همه گیر تاریخ تبدیل کرد.

عده‌ای از تاریخ‌نگاران معتقدند که آبله رومی نخستین بار با بازگشت سربازان رومی از نبرد با پارت‌ها به این قلمرو وارد شد. این اپیدمی همچنین باعث به پایان رسیدن صلح رومی‌ها و بروز اتفاقات عجیب پس از آن شد. این صلح از سال 27 پیش از میلاد تا 180 پس از میلاد مسیح ادامه داشت؛ اما از بین رفتن آن باعث بروز هرج و مرج فراوان در این امپراطوری بزرگ شد. پس از رخ دادن این اپیدمی بزرگ، مسیحیت در میان رومیان به محبوبیت زیادی رسید.

همه‌گیری سیپریان – سال 250 الی 271 میلادی

نامگذاری این اپیدمی به خاطر کشیشی به نام سنت سیپریان انجام شد که آن را نشانه‌ای از پایان دنیا می‌دانست. این بیماری به حدی کشنده بود که تنها در یک روز پنج هزار نفر به خاطر ابتلا به آن از بین رفتند!

در سال 2014 گروهی از باستان‌شناسان قبرهای دسته‌جمعی مربوط به قربانیان این اپیدمی را در حالی پیدا کردند که در میان لایه‌های ضخیمی از لیمو پیچیده شده بودند. لیمو در گذشته به عنوان یکی از ضدعفونی‌کننده‌های قوی شناخته شده و استفاده فراوانی داشته است. البته به عقیده این باستان‌شناسان تنها بخشی از قربانیان این همه‌گیری در لایه‌های لیمو مدفون شده و دسته بزرگ‌تری از آن‌ها به صورت گروهی سوزانده شده بودند.

منبع شکل‌گیری این همه‌گیری هنوز به طور دقیق مشخص نیست. سنت سیپریان این بیماری را همراه با برون‌روی شدید و درد وحشتناک در ناحیه دهان توصیف کرده است.

همه‌گیری ژوستینیان – سال 541 و 542 میلادی

نقطه شروع افول امپراتوری بیزانس (روم شرقی) یکی از وحشتناک‌ترین بیماری های همه گیر تاریخ بود که حوالی سال 541 میلادی گریبانگیر این تمدن شد. البته این بیماری پس از اوج‌گیری به کرات تکرار شد و بر اساس اسناد تاریخی بالغ بر 10 درصد جمعیت کره زمین را از بین برد!

این همه‌گیری در دوره امپراتور بزرگ روم شرقی، ژوستینیان رخ داد که در بین سال‌های 527 تا 565 میلادی حکومت می‌کرد. تحت فرمانروایی او، بیزانسی‌ها به اوج قدرت رسیده و قلمرو خود را از از خاورمیانه تا اروپای غربی گسترش دادند. او همچنین مسجد پرشکوه حاجی صوفیه را نیز در مرکز فرمانروایی خود، استانبول، بنا کرد.

البته با این که همه‌گیری وحشتناک مورد بحث در دوره فرمانروایی ژوستینیان رخ داد، بیزانسی‌ها توانستند از آن جان سالم به در ببرند. با این وجود قدرت و شکوه امپراتوری روم شرقی پس از این همه‌گیری کاهش یافت و افول آن‌ها آغاز شد.

مرگ سیاه – سال 1346 تا 1353 میلادی

مرگ سیاه از آسیا به اروپا رفت و در مسیر خود چیزی جز ویرانی به بار نیاورد. برخی معتقدند این بیماری حدود نیمی از جمعیت اروپا را از بین برد! یک باکتری تحت نام Yersinia pestis که از طریق کک و برخی جوندگان آلوده منتقل شده و هم اکنون منقرض شده است، به عنوان عامل اصلی شکل‌گیری این همه‌گیری شناخته شد. بر اساس اسناد موجود، اجساد تلف‌شدگان این بیماری در گورهای دسته‌جمعی دفن شدند.

پاندمی مرگ سیاه البته باعث تغییر تاریخ اروپا شد! به دنبال از بین رفتن حدود نیمی از جمعیت اروپا، پیدا کردن نیروی کار بسیار سخت شد و در نتیجه آن حقوق کارگران به طرز چشمگیری افزایش یافت. همین امر زمینه‌ساز از بین رفتن سیستم برده‌داری در اروپا شد! برخی مطالعات حاکی از این هستند که کارگرانی که پس از پاندمی مرگ سیاه استخدام شدند، شرایط بهتری داشته و دسترسی بیشتری به گوشت و نان تازه داشتند. همچنین نبود کارگر در آن بازه زمانی به عنوان یکی از مهم‌ترین دلایل پیشرفت تکنولوژی در قاره سبز شناخته می‌شود.

اپیدمی کوکولیتزلی – سال 1545 تا 1548

بیماری‌ای که باعث شکل‌گیری اپیدمی کوکولیتزلی شد، نوعی تب ویروسی وحشتناک بود که بیش از 15 میلیون نفر از سکنه مکزیک و آمریکای مرکزی را به کام مرگ کشید. پیش از رخ دادن این اپیدمی، خشکسالی و قحطی وحشتناک جمعیت کثیری از مکزیکی‌ها را از بین برده و مابقی را به شدت آسیب‌پذیر کرده بود. همین امر باعث تشدید اثر کشنده کوکولیتزلی شد و آن را به یکی از وحشتناک‌ترین بیماری های همه گیر در تاریخ بشریت تبدیل کرد.

تحقیقات جدید انجام شده بر روی دی ان ای قربانیان این بیماری حاکی از این است که یکی از زیرمجوعه‌های باکتری سالمونلا به نام S. paratyphi C باعث شکل‌گیری این همه‌گیری شده بود. همچنین یکی از مهم‌ترین نشانه‌های این بیماری تب‌های تیفوییدی (حصبه‌ای) بوده که علاوه بر دمای بالای بدن، کم‌آبی و مشکلات گوارشی شدیدی را هم در افراد ایجاد می‌کرد.

طاعون‌های آمریکایی – قرن شانزدهم میلادی

طاعون‌های آمریکایی اساسا دسته‌ای از بیماری‌های کشنده بودند که توسط جهانگردان و اکتشاف‌گران اروپایی به این قاره وارد شدند. این دسته بیمارهای‌ها که آبله یکی از مهم‌ترین زیرمجموعه‌های آن‌ها به شمار می‌رفت باعث از بین رفتن تمدن اینکاها و آزتک‌ها در آمریکا شدند. به عقیده برخی مورخان، حدود 90 درصد جمعیت بومی نیمکره غربی زمین توسط طاعون‌های آمریکایی از بین رفتند.

این بیماری به ارتش اسپانیا به فرماندهی هرنان کورتز کمک کرد که در سال 1519 پایتخت آزتک‌ها را تصرف کند. همچنین یک ارتش اسپانیایی دیگر هم در سال 1532 موفق به شکست دادن اینکاها شد. در زمان هر دو حمله اسپانیایی‌ها، مردم تمدن‌های آزتک و اینکا در حال دست و پنجه نرم کردن با این بیماری وحشتناک بوده و قادر به مقاومت در برابر ارتش اسپانیا نبودند.

شیوع این بیماری و از بین بردن بخش بزرگی از جمعیت بومی آمریکا همچنین یکی از فاکتورهای تاثیرگذار بر مهاجرت گسترده اروپایی ها از کشورهایی نظیر انگلستان، فرانسه، پرتقال و هلند به نیمکرده غربی کره زمین بوده است.

طاعون بزرگ لندن – سال 1665 و 1666 میلادی

پس از اینکه آخرین دور از اپیدمی مرگبار مرگ سیاه در انگلستان رخ داد، دسته بزرگی از مردم لندن به سرگردگی پادشاه چارلز دوم از این شهر مهاجرت کردند. با این وجود، طاعون بزرگ لندن که در ماه آوریل سال 1665 آغاز شده و به سرعت در میان مردم گسترش یافت، تابستان مرگباری را برای اهالی این شهر رقم زد. مهم‌ترین دلیل شیوع این اپیدمی پخش شدن کک از جوندگان آلوده بود.

تا زمان به اتمام رسیدن این اپیدمی حدود 100 هزار نفر منجمله 15 درصد از جمعیت شهر لندن از بین رفتند. البته این بیماری مرگبار پایان بدبختی‌های لندنی‌ها نبود؛ چرا که تنها کمی پس از به اتمام رسیدن آن، آتش‌سوزی بزرگ لندن هم آغاز شد و ظرف تنها چهار روز بخش اعظم پایتخت انگلستان را در آتش سوزاند.

همه‌گیری بزرگ مارسی – سال 1720 تا 1723 میلادی

بر اساس اسناد تاریخی، همه‌گیری بزرگ مارسی با پهلو گرفتن یک کشتی تحت نام گرند سن آنتوان در بندر مارسی در کشور فرانسه آغاز شد. این کشتی که وظیفه حمل مواد خوراکی به مارسی را داشت به محض ورود به این شهر قرنطینه شد. با این حال بیماری توانست خود را به شهر برساند و همه‌گیری وحشتناکی را آغاز کند.

این اپیدمی در بازه زمانی سه ساله حدود صد هزار نفر از جمعیت مارسی و حومه این بندر را از بین برد. بر اساس گزارش‌ها، حدود 30 درصد جمعیت مارسی در اثر این اپیدمی کشته شدند تا اپیدمی مارسی به عنوان یکی از وحشتناک‌ترین بیماری های همه گیر تاریخ اروپا شناخته شود.

همه‌گیری روسیه – سال 1770 تا 1772 میلادی

در دوران همه‌گیری وحشتناک روسیه، ترس مردم قرنطینه شده رفته رفته به خشونت تبدیل شد و مردم خشمگین اقدام به آشوب کردند. نتیجه این آشوب به قتل رسیدن اسقف اعظم، آمبروسیوس بود که از مردم می‌خواست برای دعا کردن تجمع نکنند!

در این شرایط، ملکه روسیه، کاترین دوم (کاترین کبیر) به شدت در صدد کنترل همه‌گیری و بازگرداندن نظم به شهر بود. در این راستا او دستور داد که تمامی کارخانه‌های شهر مسکو به بیرون شهر انتقال داده شوند. سرانجام همه‌گیری بزرگ روسیه با تلفاتی حدودا صد هزار نفری به پایان رسید. اما حتی پایان این اپیدمی هم نتوانست نظم را به روسیه بحران‌زده بازگرداند. چرا که کمی پس از به پایان رسیدن اپیدمی، در سال 1773، یملیان پوگاچف، مردی که ادعا می‌کرد پیتر سوم، همسر اعدام شده کاترین است، شورش بزرگ دیگری را در روسیه آغاز کرد که زمینه‌ساز کشته شدن هزاران نفر دیگر بود!

اپیدمی تب زرد فیلادلفیا – سال 1793

با شیوع اپیدمی تب زرد در فیلادلفیا، پایتخت وقت آمریکا، مقامات کشور به اشتباه گمان می‌کردند که سیاه‌پوستان در برابر این بیماری ایمن هستند. به همین جهت، در این زمان، تقاضای بسیار زیادی برای پرستاران سیاه‌پوست شکل گرفت.

بیماری تب زرد توسط پشه‌ها منتقل می‌شود و در آن سال به دلیل هوای گرم و مرطوب فیلادلفیا، تعداد پشه‌ها در این شهر بسیار زیاد شده بود. با این وجود، با آغاز زمستان و از بین رفتن پشه‌ها اپیدمی به طور کامل کنترل شد. علیرغم این امر، تب زرد حدود 5000 نفر آمریکایی را از بین برده بود.

پاندمی آنفلوآنزا – سال 1889 و 1890

در عصر آهن و صنعت، احداث راه‌های جدید و سریع ارتباطی میان کشورها و قاره‌های مختلف دنیا باعث شد ویروس‌های آنفلوآنزا خیلی سریع تمام مردم دنیا را درگیر پاندمی مرگباری کنند. یکی از این همه‌گیری های ترسناک ظرف تنها چند ماه در تمام مناطق دنیا پخش شد و جان حدود یک میلیون نفر را گرفت. این پاندمی همچنین برای رسیدن به حداکثر میزان تلفات خود تنها پنج هفته زمان نیاز داشت.

نخستین موارد ابتلا به آنفلوآنزا در روسیه گزارش شد و پس از آن با سرعت خیلی زیاد در سن پترزبورگ پخش شد. البته سایر مناطق اروپا نیز صحنه پیشرفت این همه‌گیری بودند؛ اما روسیه بیشترین تلفات ناشی از آن را داشت.

اپیدمی فلج اطفال آمریکا – 1916

اپیدمی فلج اطفال سال 1916 آمریکا هم یکی دیگر از وحشتناک‌ترین بیماری های همه گیر تاریخ است که حدود 27000 مبتلا و 6000 کشته در این کشور به جای گذاشت. این بیماری بیش از همه کودکان را تحت تاثیر قرار داده و در برخی اوقات منجر به ایجاد آسیب‌ها و معلولیت‌های دائمی در مبتلایان می‌شد.

این بیماری که شیوع آن از شهر نیویورک آغاز شد، تا حدود سال 1954 که واکسن سالک کشف شد، همچنان در این کشور می‌تاخت. با این وجود گسترش واکسن فلج اطفال در میان مردم آمریکا باعث شد که آمار مبتلایان و تلفات این بیماری کاهش یابد؛ به طوری که آخرین مورد گزارش شده از ابتلا به فلج اطفال در آمریکا مربوط به سال 1979 بوده است.

همچنین گسترش واکسیناسیون در ابعاد جهانی هم باعث کاهش چشمگیر آمار مرگ و میر ناشی از فلج اطفال در سایر نقاط دنیا شد. با این وجود، بیماری فلج اطفال هنوز به طور کامل در دنیا ریشه‌کن نشده است.

آنفلوآنزای اسپانیایی – سال 1918 تا 1920

همه‌گیری آنفلوآنزای اسپانیای حدود 500 میلیون نفر را در مناطق مختلف دنیا از قطب جنوب تا قطب شمال درگیر کرد که بالغ بر یک پنجم این تعداد در اثر شدت بیماری جان باختند! در نتیجه این همه‌گیری بزرگ، برخی جوامع کوچک‌تر اروپا در معرض نابودی کامل قرار گرفتند. البته در این میان نباید از اثرات جنگ جهانی اول و مشکلات ناشی از آن در تشدید شیوع و مرگ و میر ناشی از آنفلوآنزای اسپانیایی ساده عبور کرد.

با وجود اینکه این همه‌گیری با نام آنفلوآنزای اسپانیایی شناخته می‌شود، بعید به نظر می‌رسد که خاستگاه این بیماری واقعا اسپانیا باشد. این کشور در طول جنگ جهانی کاملا بی‌طرف بود و از طرف دیگر سانسور چندانی هم بر روی مطبوعاتش اعمال نمی‌کرد. به همین جهت خبرنگاران این کشور به طور روزانه آمار پیشرفت بیماری را گزارش می‌دادند. به دلیل همین آزادی مطبوعات در بیان وضعیت بیماری، بسیاری مردم به اشتباه گمان کردند که کشور اسپانیا خاستگاه این بیماری است و به همین جهت نام Spanish Flu یا آنفلوآنزای اسپانیایی را به این همه‌گیری دادند.

آنفلوآنزای آسیایی – سال 1957 و 1958

پاندمی آنفلوآنزای آسیایی هم یکی از وحشتناک‌ترین بیماری های همه گیر قرن بیستم بود که از چین آغاز شده و جان حدودا یک میلیون نفر را گرفت. ویروسی که آغازگر این پاندمی بود ترکیبی از ویروس‌های پرندگان آسیایی بود.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا گزارش می‌دهد که پس از رویت آنفلوآنزای آسیایی برای نخستین بار در چین، این ویروس در ماه فوریه سال 1957 در سنگاپور، ماه آوریل سال 1957 در هنگ کنگ و در تابستان همان سال در ایالات متحده آمریکا رویت شد.

میزان کل تلفات ناشی از آنفلوآنزای آسیایی در جهان حدود 1.1 میلیون نفر بوده و 116 هزار نفر از این مرگ و میرها در ایالات متحده آمریکا رخ دادند.

پاندمی و اپیدمی ایدز – سال 1981 تا به امروز

از زمان شناسایی بیماری ایدز تا به امروز حدود 35 میلیون نفر قربانی این بیماری شده‌اند. ویروس HIV که باعث ایجاد بیماری ایدز می‌شود برای نخستین بار در دهه 1920 میلادی رویت شده و از طریق شامپانزه به انسان سرایت کرد. ویروس ایدز اواخر سال 2020 تقریبا در تمامی دنیا پخش شده بود و به یک پاندمی تبدیل شده بود. با این وجود، اکنون حدود 64 درصد از 40 میلیون نفر بیماران مبتلا به ایدز در آفریقا زندگی می‌کنند.

ویروس HIV برای مدتی طولانی هیچ گونه درمانی نداشت. با این وجود داروهایی که در دهه 1990 ساخته شدند، امکان داشتن یک زندگی عادی با طول عمر قابل قبول را برای بیماران ایدز فراهم کردند. همچنین دیگر خبر امیدوارکننده در خصوص ایدز هم این است که در سال 2020 دو نفر مبتلا به این بیماری به طور کامل درمان شدند!

پاندمی آنفلوآنزای H1N1 – سال 2009 و 2010

بهار سال 2009 گونه‌ای جدید از آنفلوآنزای خوکی موسوم به H1N1 در مکزیک مشاهده شد و خیلی سریع در سایر نقاط جهان هم گسترش یافت. ظرف مدت تنها یک سال، آنفلوآنزای H1N1 توانست حدود 1.4 میلیارد نفر را آلوده کند و بین 151700 تا 575400 نفر را از بین ببرد.

به گزارش CDC این ویروس بیشتر نوجوانان و جوانان را هدف می‌گرفت؛ به طوری که بالغ بر 80 درصد قربانیان آن افراد با سن کمتر از 65 سال بودند. این امر یکی از نقاط جالب توجه H1N1 بود؛ چرا که در اکثر گونه‌های آنفلوآنزای مشاهده شده تا آن زمان بیشترین تلفات مربوط به گروه سنی بالاتر از 65 سال بود.

با این وجود، به نظر می‌رسید بدن افراد مسن‌تر به اندازه کافی در برابر این ویروس مقاوم بوده و به همین جهت این دسته افراد آسیب چندانی از شیوع آن ندیدند. این همه‌گیری البته اکنون به طور کامل کنترل شده است؛ به طوری که امروزه در اکثر نقاط دنیا واکسن H1N1 به طور دوره‌ای به همه افراد جامعه تزریق می‌شود.

اپیدمی ابولای غرب آفریقا – سال 2014 تا 2016

ابولا هم یکی از وحشتناک‌ترین بیماری های همه گیر است که بین سال‌های 2014 تا 2016 در غرب آفریقا مشاهده شد و حدود 28600 مبتلا و 11325 مرگ به جای گذاشت. نخستین مورد گزارش شده از این بیماری در دسامبر 2013 در گینه مشاهده شد و پس از آن مردم لیبریا و سیرالیون هم خیلی سریع به آن مبتلا شدند. بیشتر مبتلایان این بیماری در این سه کشور حضور داشتند. با این حال به گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا، وجود مواردی از ابتلا به ابولا نیز در نیجریه، مالی، سنگال، آمریکا و اروپا مشاهده شد.

در حال حاضر درمان قطعی‌ای برای ابولا وجود ندارد. با این وجود تلاش برای یافتن واکسن آن در جریان است. نخستین موارد ابتلا به ابولا در سال 1976 در سودان و کنگو رخ داده است و منشا این ویروس ممکن است خفاش‌ها باشند.

اپیدمی ویروس زیکا – سال 2015 تا به امروز

مسلما تاثیرات سوء پاندمی زیکا بر مردم آمریکای جنوبی و مرکزی سال‌ها بعد مشخص خواهد شد. با این وجود، دانشمندان به شدت در تلاش هستند تا بتوانند این ویروس را کنترل کرده و از گسترش بیشتر آن جلوگیری کنند. این ویروس اساسا توسط پشه‌هایی تحت نام Aedes منتقل می‌شود. با این وجود، ویروس زیکا از طریق تماس جنسی هم قابل سرایت است.

علیرغم اینکه ویروس Zika به طور کلی بر روی کودکان یا بزرگسالان تاثیر چندانی ندارد، نوزادانی که هنوز متولد نشده‌اند، بزرگترین طعمه‌های این ویروس به شمار می‌روند. همچنین پشه‌هایی که ناقل آن هستند بیش از هر چیز در محیط‌های گرم و مرطوب مشاهده می‌شوند و همین امر، مناطقی نظیر آمریکای جنوبی، آمریکای مرکزی و بخش‌هایی از جنوب ایالات متحده آمریکا را به مناطقی ایده‌آل برای گسترش این ویروس تبدیل می‌کند.

پاندمی کووید 19 – سال 2019 تا به امروز

پاندمی کنونی کووید 19 که بر اثر ویروس جدید SARS-CoV-2 ایجاد شده است را می‌توان مرگبارترین پاندمی ویروسی جهان در صد سال گذشته دانست. چرا که از زمان شناسایی اولیه این ویروس در ماه دسامبر سال 2019 تا نیمه دسامبر 2020، این بیماری حدود 75 میلیون نفر را آلوده کرد و 1.6 میلیون نفر کشته بر جای گذاشت. در آماری دیگر، تنها تا ماه سپتامبر سال 2021، تعداد تلفات کووید 19 در ایالات متحده آمریکا از کشته‌های آنفلوآنزای اسپانیایی در این کشور در سال 1918 بیشتر بوده است.

بد نیست بدانید که پاندمی آنفلوآنزای اسپانیایی در سال 1918 از میان جمعیت 1.8 میلیارد نفری دنیا حدودا 50 میلیون قربانی گرفت. دلیل اصلی بالا بودن نرخ مرگ و میر در آن زمان، کشف نشدن واکسن مناسب برای بیماری و تنها استفاده از آنتی بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های ثانویه بود. از طرف دیگر، پاندمی کووید 19 از میان 8 میلیارد نفر جمعیت دنیا حدود 6.4 میلیون تن قربانی گرفته است. البته آمار گزارش‌شده از تلفات کووید 19 طبیعتا پایین‌تر از تعداد واقعی کشته‌شدگان است!

منبع :livescience