هیستری چیست؟ با تاریخچه و روش درمان آن آشنا شوید

تا مدت‌ها مردم معتقد بودند که فقط زنان دچار این عارضه می‌شوند، اما این باور کم‌کم تغییر کرد، به‌ویژه زمانی که توماس ویلیس، متخصص آناتومی، به این نتیجه رسید که هیستری ربطی به رحم ندارد و منشأ آن مغز است. این نظریه باعث شد افراد به این باور برسند که مردان هم دچار هیستری می‌شوند.

اصطلاح «نوروزیس هیستریک» اولین بار در ویرایش دوم DSM ذکر شد که در سال ۱۹۶۸ منتشر شد، اما پس از مدتی با اختلالات دیگر جایگزین شد و اکنون چنین اختلالی به رسمیت شناخته نمی‌شود.

هیستری و روان‌کاوی

هیستری به شکل‌گیری روانکاوی کمک کرد. مثلا در دهه ۱۸۰۰، ژان مارتن شارکوی فرانسوی، متخصص مغز و اعصاب، از هیپنوتیزم برای درمان زنان مبتلا به هیستری استفاده کرد. زیگموند فروید، روانکاو مشهور اتریشی، با شارکو در این تحقیق همکاری کرد و در نتیجه تجربه‌ای دست‌اول از مشاهده این بیماران و روش‌های درمانی شارکو داشت.

همکاری فروید با جوزف بروئر برای درمان زنی جوان به‌نام آنا که علائم هیستری را داشت، جرقه‌ای برای آغاز درمان روانکاوی بود. آنا دریافت که صحبت‌کردن درباره مشکلاتش با درمانگر، تأثیر زیادی روی او دارد. او این درمان را «درمان با صحبت‌کردن» نامید که امروزه آن را «گفت‌وگودرمانی» می‌نامند.

کارل یونگ، همکار فروید، زن جوانی به‌نام سابینا اسپیلرین را درمان کرد که تصور می‌شد او نیز به هیستریا مبتلاست. یونگ و فروید اغلب درباره پرونده اسپیلرین بحث می‌کردند و این بحث‌ها بر نظریه‌هایشان اثر می‌گذاشت. اسپیلرین به‌عنوان روانکاو آموزش دید و قبل از کشته‌شدن توسط نازی‌ها در طول جنگ‌جهانی دوم، به معرفی رویکرد روانکاوی در روسیه کمک کرد.

علائم هیستریا چه بود؟

علائمی که مشخصه هیستری در نظر گرفته می‌شدند، عبارت‌اند از:

• نابینایی؛
• طغیان‌های عاطفی؛
• توهم؛
• رفتارهای اغراق‌شده (بیش‌ از حد نمایشی یا هیجان‌زده)؛
• افزایش تلقین‌پذیری؛
• ازدست‌دادن حس.

علائم دیگری که معمولا با قرارگرفتن در حالت هیستریک بروز می‌کردند، عبارت‌اند از:

• احساس قرارگرفتن در نوعی خلسه؛
• فراموشی؛
• تجربه فلج؛
• غش‌کردن (سنکوپ)؛
• حملات صرع‌مانند؛
• افزایش احساس درد؛
• سفت‌شدن عضلات یا اسپاسم.

تشخیص هیستری

در سال ۱۹۸۰، انجمن روان‌شناسی آمریکا (APA) تشخیص نوروزیس هیستریک را به اختلال تبدیلی تغییر داد. امروزه ممکن است فردی دچار انواع مختلفی از اختلالات تشخیص داده شود که قبلا همه‌ آنها را هیستریا در نظر می‌گرفتند.

این اختلال‌ها که هرکدام انواع مختلفی دارند عبارت‌اند از:

• اختلال گسستگی (Dissociative Disorders)؛
• اختلال روان‌تنی (Somatic Symptom Disorder) که شامل اختلالات تبدیلی، ساختگی و اضطراب بیماری یا خودبیمارانگاری است.

روان‌تنی یا اختلال علائم جسمی شامل تمرکز زیاد فرد بر علائم فیزیکی مانند ضعف، درد یا تنگی نفس است. این مشغولیت زیاد به علائم، منجر به ایجاد ناراحتی و مشکلات اساسی در عملکرد طبیعی بدن می‌شود.

فرد دچار اختلال روان‌تنی ممکن است مشکلی پزشکی داشته باشد یا اصلا هیچ مشکلی نداشته باشد. این اختلال شامل تمارض نیست. این افراد چه بیمار باشند و چه نباشند، واقعا اعتقاد دارند که بیمار شده‌اند.

دلایل ایجاد هیستری

با گذشت زمان، نظریه‌ها درباره عوامل ایجادکننده هیستری تغییر کردند. در ابتدا تمام نظریه‌ها روی رحم تمرکز داشتند، اما اکنون می‌دانیم که اختلالات گسستگی و روان‌تنی ماهیت روانی دارند.

اختلالات گسستگی معمولا بر اثر نوعی تروما ایجاد می‌شوند. این تروما ممکن است شامل قرارگرفتن در معرض سوء‌استفاده فیزیکی، جنسی یا عاطفی در دوران کودکی باشد. ازسرگذراندن بلایای طبیعی یا درگیرشدن در جنگ هم می‌تواند منجر به این اختلال شود.

اختلال روان‌تنی هم می‌تواند نتیجه سوء‌استفاده در دوران کودکی یا بی‌توجهی والدین باشد، اما گاهی‌ هم به‌دلیل اضطراب شدید بابت فرایندهای بدن و بیماری‌ها و آستانه درد پایین ایجاد می‌شود.

درمان هیستری چیست؟

برای رفع علائم شبه‌هیستری از برخی انواع روان‌درمانی استفاده می‌شود. رویکردهای درمانی رایج برای این اختلال عبارت‌اند از:

• رفتاردرمانی شناختی (CBT)؛
• رفتاردرمانی دیالکتیکی (DBT)؛
• حساسیت‌زدایی و پردازش مجدد حرکات چشم (EMDR)؛
• درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی.

ممکن است در برخی موارد از دارو هم برای کمک به کاهش علائم استفاده شود. بعضی داروها به‌خاطر تأثیر چشمگیر بر درمان اختلال روان‌تنی شهرت دارند، مثل:

• آمی‌تریپتیلین؛
• مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)؛
• گل راعی.

روش‌های مقابله با هیستری

اگر خودتان یا یکی از عزیزانتان دچار علائمی شدید که در گذشته آنها را به هیستری نسبت می‌دادند (مانند طغیان عاطفی یا توهم)، باید از متخصصات بهداشت روان کمک بگیرید. در کنار مراجعه به متخصص، این اقدامات نیز می‌توانند به بهبود علائم کمک کنند.

• تمرین ذهن‌آگاهی: به‌جای تمرکز بر دیروز یا فردا، روی زمان حال تمرکز کنید. این کار کمک می‌کند منطقی بمانید.
• تمرینات تنفسی: تمرین‌های تنفسی برای بهبود بسیاری از مشکلات روانی توصیه می‌شوند. با دم و بازدم در قالب الگوهای خاص، اضطراب خود را کاهش دهید.
• نوشتن احساسات: احساسات خود را روی کاغذ بیاورید. عوامل ایجاد استرس خود را در ۲ دسته سیاه و سفید قرار دهید و سپس آنها را رها کنید.
• فعالیت بدنی: به پیاده‌روی یا کوه‌پیمایی بروید یا با دوچرخه در اطراف محله بگردید. فعالیت بدنی به بهبود سلامت روان و سلامت جسمی کمک می‌کند.
• خواب منظم: برنامه‌ای ثابت برای خواب داشته باشید. به بدن خود استراحت لازم را بدهید تا با علائم بهتر مقابله کند.

هیستری جمعی چیست؟

مردم معمولا از اصطلاح هیستری جمعی یا هیستری توده‌ای برای توصیف گسترش سریع وحشت و ترس استفاده می‌کنند، اما تعریف واقعی آن کمی پیچیده‌تر است. کارشناسان هیستری جمعی را نوعی اختلال تبدیلی یا وضعیت سلامت روانی می‌دانند که شامل علائم فیزیکی ناشی از تنش عاطفی یا ذهنی است.

از دیدگاه جامعه‌شناسی، هیستری جمعی در دسته رفتار جمعی یا اَعمال عمدتا خودانگیخته گروه بزرگی از مردم قرار می‌گیرد که بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند. متخصصان ۲ نوع متمایز هیستری جمعی را شناسایی کرده‌اند که در ادامه هر یک را بررسی می‌کنیم.

۱. هیستری اضطراب انبوه

این نوع از هیستری در افرادی بروز می‌کند که به گروه یا جامعه‌ای بسته و اغلب منزوی تعلق دارند و شامل تنش ناگهانی و سایر علائم اضطراب است که به‌سرعت گسترش می‌یابد و برطرف می‌شود.

۲. هیستری حرکتی انبوه

این نوع در افرادی بروز می‌کند که مدتی طولانی دچار استرس و تنش هستند. این اختلال شامل علائمی است که به‌تدریج از فردی به فرد دیگر منتقل می‌شوند و بیشتر اوقات هفته‌ها باقی می‌مانند.

هیستری جمعی معمولا به‌شکل شفاهی و بصری گسترش می‌یابد. بنابراین افرادی که آن را می‌بینند یا درباره فردی با این علائم می‌شنوند، اغلب خودشان هم دچار علائم می‌شوند. برخی از کارشناسان از این اصطلاح برای توصیف ترس‌هایی جمعی‌ استفاده می‌کنند که علتشان تهدیدی است که واقعا وجود ندارد.

گزارش‌های خبری و پست‌های شبکه‌های اجتماعی درباره بیوتروریسم یا وجود ماده‌ای مضر در جامعه، نمونه‌ای از هیستری جمعی هستند. این گزارش‌های مکرر باعث ایجاد اضطراب و نگرانی گسترده در افرادی می‌شوند که خبرها را گوش می‌کنند، حتی زمانی که هیچ مدرکی وجود خطری واقعی را تأیید نمی‌کند.

نمونه‌های واقعی هیستری جمعی

۱. جنون رقص

در قرون وسطا، گروه‌هایی از مردم در سراسر اروپا ناگهان شروع به رقصیدن بی‌وقفه می‌کردند تا اینکه از خستگی روی زمین می‌افتادند. برخی از مورخان این جنون رقص را با ترس از سنت ویتوس مرتبط می‌دانستند و اعتقاد داشتند که او توانایی رقصاندن مردم را دارد.

۲. لرزش دست و بازوی دانش‌آموزان

در اواخر دهه ۱۸۰۰، دانش‌آموزان تعدادی از مدارس دخترانه در سراسر اروپا دچار علائمی غیرعادی از جمله لرزش، تشنج، خنده غیرقابل‌کنترل و حتی فراموشی شدند. این علائم ابتدا فقط در چند دانش‌آموز بروز کردند، اما خیلی زود دیگران هم دچارشان شدند. این علائم فقط در کلاس‌های خاص یا فقط در طول روز در مدرسه بروز می‌کردند و در زمان‌های دیگر روی دانش‌آموزان اثری نداشتند.

۳. عوارض جانبی واکسن

در سال ۱۹۹۸، ۸۰۰ کودک اردنی که در مدرسه واکسن کزازدیفتری زده بودند، دچار عوارض جانبی شدند و بیش از ۱۰۰ نفر از کودکان برای درمان به بیمارستان رفتند، اما متخصصان متوجه شدند که اکثر آنها هیچ مشکلی با واکسن نداشته‌اند.

۴. تیک

در سال ۲۰۱۱، چند دختر دبیرستانی در نیویورک دچار علائمی حرکتی شدند، از جمله انقباضات عضلانی، تیک‌های صورت و تغییر گفتار. دیری نگذشت که دیگران هم علائم مشابهی را بروز دادند. اتفاقی مشابه در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ دوباره روی داد. بیشتر این افراد پس از تماشای ویدئوهای TikTok افرادی که دچار اختلالات تیک و حرکتی بودند این علائم را بروز داده بودند.

کرونا؛ هیستریا یا وحشت جمعی؟

برخی ادعا می‌کنند هشدار گسترده درباره کرونا هم نوعی هیستری جمعی است، هرچند کرونا تهدیدی واقعی و جدی برای سلامتی محسوب می‌شود.

ترس شدید از ویروس کرونا همراه با رفتارهایی مثل انباشتن دارو، ملزومات خانگی و مواد غذایی در رده وحشت جمعی قرار می‌گیرد، زیرا باعث ایجاد علائمی نمی‌شود که معمولا در هیستری جمعی مشاهده می‌شوند.