هیدروکورتیزون نوعی داروی استروئیدی است که برای درمان بیماری‌های مختلف از جمله بیماری‌های پوستی، کولیت زخمی، التهاب، لوپوس، بیماری‌های ریه و اختلالات خاص سلول‌های خونی مثل کم‌خونی یا ترومبوسیتوپنی استفاده می‌شود. همچنین هیدروکورتیزون برای جایگزینی استروئید در افراد مبتلا به نارسایی آدرنال و درمان سرطان‌های خاص مثل لوسمی، لنفوما و میلومای چندگانه تجویز می‌شود. نحوه مصرف و عوارض جانبی احتمالی این دارو را می‌دانید؟ برای آشنایی بیشتر با هیدروکورتیزون تا انتهای مقاله همراهمان باشید.
انواع هیدروکورتیزون
هیدروکورتیزون به‌صورت پماد، قرص و داروی تزریقی در داروخانه‌ها موجود است که هرکدامشان کاربردهای مشخصی دارند.
- پماد هیدروکورتیزون نوعی کرم موضعی کورتیکواستروئیدی است که زیرواحدهای مربوط به خارش و التهاب پوست را مسدود می‌کند و به‌عنوان بخشی از برنامه درمان اگزما تجویز می‌شود. هرچند تجویز پماد هیدروکورتیزون برای اگزما علائم بیماری را کاهش می‌دهد، آن را درمان نمی‌کند.
- هیدروکورتیزون خوراکی به‌صورت قرص‌های ۵، ۱۰ و ۲۰میلی‌گرمی موجود است که با توجه به نوع بیماری و پاسخ به درمان توسط پزشک تجویز می‌شود و تقریبا ۳۰ دقیقه بعد از مصرف عمل می‌کند و بیشترین غلظت را در بدن دارد.
- آمپول هیدروکورتیزون به‌صورت ۱۰۰، ۲۵۰، ۵۰۰ و ۱۰۰۰میلی‌گرمی بدون مواد نگهدارنده و برای تزریق عضلانی یا درون‌رگی تولید می‌شود. این دارو را تیم مراقبتی تزریق می‌کند. هیدروکورتیزون تزریقی معمولا زمانی تجویز می‌شود که فرد نمی‌تواند از داروی خوراکی آن استفاده کند.
نکات مهم قبل از مصرف دارو
- درباره هر نوع بیماری یا عفونتی که در چند هفته اخیر داشته‌اید با پزشک صحبت کنید.
- در صورت حساسیت به هیدروکورتیزون، کورتیکواستروئید یا ابتلا به عفونت قارچی سیستمیک از مصرف هیدروکورتیزون خودداری کنید.
- ممکن است مصرف استروئیدها سیستم ایمنی را ضعیف کند و احتمال ابتلا به عفونت یا بدترشدن عفونت‌های فعلی را بیشتر کند.
- مصرف طولانی‌مدت استروئیدها می‌تواند موجب پوکی استخوان شود. احتمال ایجاد این مشکل با سیگار کشیدن، ورزش‌نکردن، کمبود ویتامین دی (D) یا کلسیم در رژیم غذایی یا داشتن سابقه خانوادگی پوکی استخوان بیشتر است.
- اثر دارو بر جنین مشخص نیست، بااین‌حال ممکن است مصرف هیدروکورتیزون در دوران بارداری سبب نارسایی هورمونی در نوزاد شود. اگر باردار هستید یا قصد بارداری دارید، درباره مصرف هیدروکورتیزون با پزشک صحبت کنید.
- درباره مصرف دارو در دوران شیردهی با پزشک مشورت کنید.
در صورت ابتلا به این بیماری‌ها، حتما با پزشک مشورت کنید:
- بیماری قلبی؛
- فشار خون بالا؛
- توبرکلوز؛
- بیماری کلیوی؛
- سیروز یا سایر بیماری‌های کبدی؛
- مشکلات تیروئید؛
- پوکی استخوان؛
- زخم معده؛
- کولیت زخمی یا دیورتیکولیت؛
- دیابت؛
- کولستومی یا ایلئوستومی؛
- افسردگی یا بیماری‌های روانی؛
- گلوکوم یا آب مروارید؛
- عفونت هرپس چشمی؛
- اختلال عضله مثل میاستنی گراویس.
نکات مهم برای مصرف هیدروکورتیزون
- از دریافت واکسن زنده خودداری کنید. ممکن است در زمان مصرف هیدروکورتیزون واکسن به‌خوبی عمل نکند. واکسن زنده شامل واکسن سرخک، اوریون، سرخجه، روتاویروس، حصبه، تب زرد، آبله مرغان و زوناست.
- از تماس نزدیک با افراد بیمار یا دچار عفونت خودداری کنید. برای پیشگیری از ابتلا به آبله‌مرغان یا سرخک با پزشک مشورت کنید. مصرف هیدروکورتیزون ممکن است برای افراد مبتلا به این بیماری‌ها مشکلات جدی ایجاد کند یا حتی منجر به مرگشان شود.
نحوه مصرف هیدروکورتیزون
- از نسخه پزشک و دستورالعمل همراه دارو پیروی کنید.
- اگر هیدروکورتیزون معده شما را ناراحت می‌کند، آن را همراه غذا مصرف کنید.
- مقدار دارو به بیماری شما، قدرت دارو، مقدار مصرف روزانه، فاصله بین دوزها و طول مدت درمان بستگی دارد.
- کپسول هیدروکورتیزون را کامل قورت ندهید. آن را باز کنید و گرانول‌هایش را قبل از بلع روی زبانتان بریزید. همچنین می‌توانید گرانول‌ها را با غذاهای نرمی مثل ماست یا سس سیب مصرف کنید و ترکیب را بلافاصله قورت دهید.
- بعد از مصرف ترکیب حاوی گرانول بالافاصله آب بنوشید و اگر آن را به کودک دادید، به او شیر بدهید.
- اگر مشکل خواب دارید، بهتر است دارو را روزها مصرف کنید.
- اگر بیماری جدی، تب یا عفونت، جراحی یا مشکل جدی دارید ممکن است مقدار داروی شما تغییر کند.
- نباید مصرف هیدروکورتیزون را ناگهان قطع کنید. درباره کاهش مقدار دارو با پزشک مشورت کنید.
- دارو را در دمای اتاق دور از حرارت، رطوبت و نور قرار دهید.
- دارو را از دسترس کودکان دور کنید.
فراموش‌کردن دوز مصرفی
بلافاصله بعد از به‌خاطرآوردن، دارو را مصرف کنید. البته اگر به زمان دوز بعدی نزدیکید، از مصرف مقدار فراموش‌شده صرف نظر کنید و از مصرف دوبرابری دارو خودداری کنید.
سوءمصرف هیدروکورتیزون
در صورت مصرف زیاد هیدروکورتیزون، با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.
مصرف مقدار زیاد یا طولانی‌مدت داروی استروئیدی ممکن است چنین عوارضی داشته باشد:
- نازک‌شدن پوست؛
- کبودی راحت؛
- تغییر چربی بدن (به‌خصوص در صورت، گردن، پشت و کمر)؛
- افزایش جوش یا موی صورت؛
- مشکلات قاعدگی؛
- ناتوانی جنسی یا کاهش میل جنسی.
عوارض جانبی هیدروکورتیزون
استروئیدها بر اساس مدت اثرشان به ۳ دسته اثر کوتاه، متوسط و طولانی تقسیم می‌شوند. هیدروکورتیزون از سایر استروئیدها اثر و قدرت کمتری دارد. بااین‌حال همه استروئیدها ممکن است عوارض جانبی داشته باشند. اگر علائم واکنش حساسیتی مثل کهیر، مشکل تنفسی، ورم صورت، لب، زبان یا گلو داشتید، با اورژانس تماس بگیرید.
در صورت بروز عوارض جدی هیدروکورتیزون، باید بلافاصله با پزشک تماس بگیرید. این عوارض عبارت‌اند از:
- تاری دید، درد یا قرمزی چشم، دیدن هاله‌های نور.
- ضعف عضلانی، ازدست‌دادن حجم عضله.
- درد جدید یا غیرمعمول در مفاصل، استخوان یا عضله.
- سردرد شدید، زنگ‌زدن گوش، درد پشت چشم.
- تغییرات غیرمعمول خلق‌وخو یا رفتار.
- تشنج.
- احتباس مایع با نشانه‌های تنگی‌نفس (هنگام نفس‌کشیدن)، ورم، افزایش سریع وزن (به‌خصوص در صورت و بخش میانی بدن).
- بروز علائم جدید عفونت مثل تب، لرز، سرفه، مشکل تنفسی، زخم درون دهان یا روی پوست، اسهال، سوزش ادرار.
- افزایش هورمون غده آدرنال با نشانه‌های کاهش سرعت بهبود زخم، رنگ‌پریدگی، نازک‌شدن پوست، افزایش موی بدن، خستگی، تغییرات قاعدگی.
- کاهش هورمون غده آدرنال با نشانه‌های ضعف، خستگی، اسهال، حالت تهوع، تغییرات قاعدگی، رنگ‌پریدگی، تمایل شدید به غذاهای نمکی و احساس سبکی سر.
عوارض جانبی شایع هیدروکورتیزون
- نازکی، کبودی یا رنگ‌پریدگی پوست.
- افزایش تعرق.
- نفخ معده.
- تغییر دوره‌های قاعدگی.
- افزایش اشتها و افزایش وزن.
- سردرد، سرگیجه.
- مشکل خواب.
عوارض پماد هیدروکورتیزون
شایع‌ترین عوارض پماد هیدروکورتیزون قرمزی، تحریک پوستی و افزایش رشد موست. البته عوارض احتمالی دیگری هم وجود دارد، از جمله:
- نازک‌شدن پوست؛
- احساس سوختگی؛
- لکه‌های تیره روی پوست؛
- عفونت؛
- تاول‌های دردناک؛
- آکنه؛
- جوش؛
- واکنش حساسیتی.
تداخل دارویی هیدروکورتیزون
گاهی مصرف هم‌زمان بعضی داروها ایمن نیست. بعضی داروها عوارض جانبی دارو را بیشتر یا اثرگذاری آن را کمتر می‌کنند. بنابراین درباره داروهای مصرفی‌تان با پزشک صحبت کنید. ممکن است بعضی داروها با هیدروکورتیزون تداخل داشته باشند، از جمله:
- قرص‌های ضدبارداری یا داروهای جایگزین هورمون؛
- داروی قلبی؛
- انسولین یا داروی خوراکی دیابت؛
- داروی درمان عفونت؛
- داروی تشنج؛
- رقیق‌کننده خون مثل وارفارین؛
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مثل آسپرین و ایبوپروفن؛
- سایر داروهای بدون نسخه، ویتامین‌ها و محصولات گیاهی.
هیدروکورتیزون برای کودکان
پوست کودکان ممکن است به‌راحتی حساس و تحریک شود و به دلایل مختلف دچار خارش و قرمزی پوست شوند. کرم هیدروکورتیزون برای پوست تحریک‌شده بزرگ‌سالان تهیه شده است و معمولا برای کودکان زیر ۲ سال توصیه نمی‌شود و فقط در موارد خاص و با نظر پزشک مصرف می‌شود. به همین دلیل بهتر است ابتدا دلیل حساسیت پوستی کودک را مشخص کنید و برای درمان آن از روش‌های مطمئن‌تری بهره بگیرید.
هیدروکورتیزون‌ها بر رشد کودکان اثر می‌گذارند. اگر در زمان مصرف دارو رشد کودک شما طبیعی نیست، با پزشک مشورت کنید.
اثر هیدروکورتیزون بر افراد خاص
۱. افراد دچار حساسیت
اگر سابقه واکنش غیرمعمول یا واکنش حساسیتی به هیدروکورتیزون یا هر داروی دیگری را دارید، پزشک را در جریان بگذارید. همچنین اگر حساسیت دیگری مثل حساسیت به غذا، رنگ، مواد نگهدارنده یا حیوانات دارید به پزشک بگویید.
۲. اطفال
بر اساس تحقیقات، استفاده کودکان از هیدروکورتیزون محدودیتی ندارد. بااین‌حال، این دارو باید با احتیاط مصرف شود. ممکن است پوست کودکان میزان زیادی از هیدروکورتیزون را جذب کند و عوارض جانبی جدی بروز کنند. درباره استفاده از هیدروکورتیزون برای کودکان با پزشک مشورت کنید.
۳. سالمندان
هیچ اطلاعاتی درباره اثر این دارو بر سالمندان وجود ندارد.
۴. شیردهی
اطلاعات کافی درباره مصرف هیدروکورتیزون در دوران شیردهی وجود ندارد. بااین‌حال، قبل از مصرف دارو با پزشک مشورت کنید.
شما بگویید
شما چقدر با هیدروکورتیزون و فواید و ضررهای آن آشنایی دارید؟ آیا از این دارو برای درمان بیماری خاصی استفاده کرده‌اید؟ در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید و این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی برای دوستانتان ارسال کنید.
