هوش اجتماعی یعنی چه؟ چگونه آن را تقویت کنیم؟

تا به حال توجه کرده‌اید برخی افراد می‌توانند بدون هیچ زحمتی با هر کسی که ملاقات می‌کنند، صرف‌نظر از اینکه چقدر پیشینه آنها با هم متفاوت است، صحبت کنند؟ این مسئله نشان می‌دهد که ما انسان‌ها چقدر از نظر توانایی‌های تعامل، کنارآمدن و ارتباط با دیگران با هم متفاوتیم. همان‌طور که ما شایستگی‌های آکادمیک متفاوتی داریم، ممکن است شایستگی اجتماعی متفاوتی نیز داشته باشیم. این شایستگی اجتماعی چیزی است که امروزه هوش اجتماعی نامیده می‌شود.

هوش اجتماعی یعنی چه؟

افرادی که هوش اجتماعی زیادی دارند:

• می‌توانند احساس دیگران را درک کنند؛
• به‌طور شهودی می‌دانند در موقعیت‌های اجتماعی مختلف چه بگویند؛
• حتی در جمع‌های بزرگ، مطمئن و با اعتمادبه‌نفس به نظر می‌رسند.

شاید فکر کنید این افراد آداب‌ معاشرت را به‌خوبی بلدند، اما در واقع هوش اجتماعی دارند. هیچ‌کس از نظر اجتماعی باهوش به دنیا نمی‌آید. این هوش شامل مجموعه‌ای از مهارت‌هاست که فرد در طول زمان یاد می‌گیرد.

هوش اجتماعی از نظر روان‌شناسی

توانایی ما برای پیشبرد موفقیت‌آمیز زندگی‌مان به‌شدت به میزان هوش اجتماعی ما بستگی دارد، زیرا می‌تواند بر روابط ما با همکاران، دوستان و فرزندانمان و همچنین توانایی ما برای پیشرفت شغلی تأثیر بگذارد. بنابراین به نفع ماست که مفهوم هوش اجتماعی را بهتر درک کنیم و مهارت‌های لازم برای بهبود آن را توسعه بدهیم.

مفهوم مدرن هوش اجتماعی را اولین بار روان‌شناس آمریکایی ادوارد ثورندایک در سال ۱۹۲۰ مطرح کرد. او هوش را به ۳ بُعد اساسی دسته‌بندی کرده بود:

• ظرفیت درک و مدیریت ایده‌ها (هوش انتزاعی)؛
• موضوعات عینی (هوش مکانیکی)؛
• افراد (هوش اجتماعی).

ثورندایک هوش اجتماعی را این‌گونه تعریف کرد: «توانایی درک و مدیریت انسان‌ها برای خردمندانه عمل‌کردن در روابط انسانی.»

از آن زمان، دیدگاه‌های متفاوتی درباره اینکه آیا این ویژگی باید به‌تنهایی ساختاری روان‌شناختی در نظر گرفته شود یا خیر وجود داشته است. با این حال، تحقیقات اخیر به این ایده اهمیت داده‌ است که هوش توانایی ادراکی منفرد نیست، بلکه انواع مختلفی از هوش را در خود جای داده است که همگی از یکدیگر تفکیک‌پذیر هستند.

این ایده تا حد زیادی از نظریه هوش چندگانه هاوارد گاردنر (۱۹۸۳) سرچشمه می‌گیرد که در آن ۸ نوع مختلف هوش را پیشنهاد کرد:

• زبانی‌کلامی؛
• بصری‌فضایی؛
• طبیعت‌گرایانه؛
• جسمی‌حرکتی؛
• موزیکال؛
• ریاضی‌منطقی؛
• درون‌فردی؛
• میان‌فردی.

به‌دلیل گستردگی و فقدان تحقیقات تجربی به نظریه گاردنر انتقاد شده است. با این حال، علاقه فزاینده‌ای به جنبه‌های فردی و اجتماعی نظریه او، یعنی هوش درون‌فردی و بین‌فردی وجود دارد. امروزه به اینها به‌ترتیب هوش عاطفی (هیجانی) و اجتماعی گفته می‌شود.

مقایسه هوش اجتماعی با هوش هیجانی

هوش اجتماعی توانایی درک سایر افراد، نحوه کارشان، انگیزه‌شان و نحوه همکاری با آنهاست، در حالی که هوش هیجانی بیشتر یک توانایی درونی است. هوش هیجانی بر درک احساسات، یادگیری تسلط بر خود و استفاده از این دانش برای هدایت رفتار تمرکز دارد.

نشانه‌های داشتن هوش اجتماعی

افرادی که از نظر اجتماعی باهوش هستند، ویژگی‌هایی دارند که به آنها کمک می‌کنند با دیگران ارتباط برقرار کنند. برخی از این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:

• گوش‌دادن مؤثر: فرد فقط برای اینکه جواب بدهد به حرف دیگران گوش نمی‌دهد، بلکه واقعا به حرف‌های طرف مقابل توجه می‌کند. در این موقعیت، طرف مقابل از صحبت‌کردن با این فرد احساس خوبی دارد و فکر می‌کند که به‌خوبی درک شده است.
• مهارت‌های مکالمه‌ای: مهارت‌های مکالمه‌ای به فرد امکان می‌دهد تقریبا با هر کسی وارد بحث شود. افرادی که هوش اجتماعی بالایی دارند در مکالماتشان با دیگران با درایت، شوخ‌طبع و صمیمی هستند و جزئیاتی را درباره افراد به یاد می‌آورند که گفت‌وگو را معنادارتر می‌کند.
• مشاجره‌نکردن: فرد می‌داند که بحث‌کردن یا اثبات نکته‌ای از طریق ایجاد احساس بد در شخص دیگر راهکار درستی نیست. این فرد ایده‌های شخص دیگر را کاملاً رد نمی‌کند، بلکه با ذهنی باز به او گوش می‌دهد، حتی زمانی که شخصا با آن موافق نیست.

چگونه هوش اجتماعی را توسعه دهیم؟