میان تمام پارچه‌هایی که تولید میشود، پارچه ابریشم از همه گران‌تر است و البته این پارچه زیبا در طول تاریخ نساجی توجه افراد بسیاری را به خود جلب کرده است. در این مقاله از «میدونی» هرچه می‌خواهید از ابریشم بدانید، گفته‌ایم. کاربردها، انواع و نحوه تشخیص ابریشم مرغوب را مفصل برایتان توضیح داده‌ایم.
پارچه ابریشم یکی از قدیمی‌ترین و باارزش‌ترین پارچه‌های دنیا
پارچه ابریشم یکی از قدیمی‌ترین و باارزش‌ترین پارچه‌های دنیاست. با برداشت تارهای طبیعی پیله کرم ابریشم می‌توان الیاف نرم و لطیف و در عین حال محکم و بادوام ابریشم را تولید کرد. بعد از برداشت الیاف کرم ابریشم، رنگش می‌کنند سپس با دستگاه ریسیده و به نخ تبدیل میشود و در نهایت از آن پارچه تولید میشود.
پارچه ابریشمی به دلیل بافت صاف، براق و درخشان و بادوامی که دارد محبوب افراد بسیاری است. این پارچه یکی از محکم‌ترین پارچه‌های تولیدشده موجود است. الیاف این نوع پارچه را می‌توان به شکل‌های مختلف بافت و پردازش کرد. در واقع روش بافت الیاف ابریشم، نوع بافت، ظاهر و کاربرد آن را تعیین می‌کند.
نخ ابریشم، محکم‌ترین الیاف پروتئینی طبیعی است و می‌توان آن را با الیافی از جنس‌های دیگر ترکیب کرد و به پارچه‌های متنوع و محکمی دست یافت.
تاریخچه ابریشم
افسانه‌ها و باورهای غلطی در مورد تاریخ دقیق تولید ابریشم وجود دارد. در نوشته‌های کنفوسیوس و سنت‌های قدیمی چینی نوشته شده است حدود ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، یک پیله کرم ابریشم به درون فنجان چای داغ ملکه لئیتسو افتاد، ملکه که در آن زمان ۱۴ سال بیشتر نداشت، شروع به درآوردن پیله از درون چای خود کرد که در همان حال الیاف پیله از هم باز و تبدیل به نخ شدند.
ملکه با دیدن این نخ‌ها تصمیم گرفت با استفاده از پیله‌های کرم ابریشم، نخ بریسد و آنها را ببافد. او در نهایت توانست به پارچه‌ای زیبا از ابریشم دست یابد. از همان موقع به بعد ملکه با توافق امپراتور شروع به پرورش کرم ابریشم و تولید پارچه ابریشم کرد و بعدها این ملکه با نام الهه ابریشم معروف شد.
اگرچه سندی برای درستی این باور چینی وجود ندارد، مورخان خاستگاه ابریشم را چین باستان می‌دانند.
اولین مدارک استفاده از ابریشم به ۸۵۰۰ سال گذشته و به دوران نوسنگی و در یکی از استان‌های چین به نام هنان (Henan) باز می‌گردد.
در چین تولید ابریشم ابتدا به زنان محدود می‌شد و آنها در این صنعت به‌کار گرفته می‌شدند. همچنین برخی شواهد نشان می‌دهد که این پارچه در ابتدا نوعی وسیله تجملاتی بود که حدود هزار سال فقط خانواده‌های امپراتوری چین حق استفاده از آن را داشتند.
در آن زمان ابریشم به دلیل ظاهر پرزرق و برقی که دارد، علامت ثروت بود. پس از مدتی این پارچه به‌تدریج وارد طبقه‌های دیگر جامعه چین شد که البته عمدتا از اشراف‌زاده‌ها بودند. اما باز هم دهقانان تا زمان پادشاهی چینگ بزرگ (۱۶۴۴میلادی) که تا پیش از تشکیل جمهوری چین (۱۹۱۱میلادی) بر این سرزمین حکمرانی کرد، اجازه استفاده از ابریشم را نداشتند.
از ابریشم ابتدا به‌صورت کالای تزیینی استفاده می‌شد، بعدها از آن در تولید ابزارهای موسیقی، ماهیگیری و ساخت کمان هم استفاده شد.
بین سال‌های ۲۰۶ قبل از میلاد مسیح همزمان با امپراتوری سلسله هان در چین، تولید ابریشم ارزش بیشتری پیدا کرد تا آنجا که آنها در معاملات تجاری خود از این پارچه استفاده می‌کردند. در واقع علاوه بر سکه برنز، طول پارچه ابریشم به نوعی استاندارد پولی در چین تبدیل شد. حتی زمانی که امپراتوری‌ها قصد صلح در منطقه‌ای را داشتند از ابریشم به عنوان پیشکش استفاده می‌کردند و به مدت هزار سال این پارچه مهم‌ترین هدیه دیپلماتیک امپراتوری چین به همسایه‌های خود به حساب می‌آمد.
سابقه تولید ابریشم در ایران به قبل از اسلام باز می‌گردد. در آن زمان سه نوع پارچه ابریشم، به نام‌های دیبا (ابریشم ساده رنگی)، پرنیان (ابریشم چند رنگ و اغلب هفت رنگ در طرح‌های ساده و گلدار) و پرند (پارچه‌های رنگین ابریشمی و دارای طرح‌های حاشیه‌ای) تولید می‌شده است.
امروزه کشورهای جهان همچون ژاپن، هندوستان ، فرانسه، اسپانیا، روسیه و ایتالیا پارچه‌های ابریشمی تولید می‌کنند. در واقع چین بزرگترین تولید‌کننده پارچه ابریشم در جهان است و هند در این زمینه جایگاه دوم را به خود اختصاص داده است. پارچه‌های ابریشمی ساخت ایتالیا هم بسیار مرغوب‌اند و طرفداران بسیاری دارند.
روش تولید ابریشم چگونه است؟
کرم ابریشم، تارهای ابریشم را تولید می‌کند. این کرم تمام مدت مشغول تغذیه از برگ‌های درخت توت است و بعد از اینکه رشد کرد و به چهار برابر جثه خود رسید، به‌طور طبیعی شروع به ترشح نوعی ماده مایع پروتئینی می‌کند و بدین ترتیب به دور خود پیله‌ای می‌کشد. تارهای این پیله با استفاده از صمغی به نام سریسین (Sericin) به یکدیگر می‌چسبند. تولید این پیله معمولا ۲ تا ۳ روز طول می‌کشد.
پس از گذشت مدتی، از درون این پیله پروانه‌ای متولد میشود. لحظه‌ای که پروانه می‌خواهد از درون پیله خود بیرون بیاید، نوعی مایع ترشح می‌کند و با کمک آن در رشته‌های پیله خود حفره‌ای باز می‌کند و از درون آن بیرون می‌آید و شروع به پرواز می‌کند. بدین ترتیب چرخه زندگی پروانه تکمیل میشود.
اما وقتی در پیله ابریشم حفره‌ای ایجاد شود، رشته‌های ابریشمی آن صدمه می‌بینند. بنابراین برای تولید الیاف ابریشم باید پیله‌ها را پیش از اینکه کرم درون آن تبدیل به پروانه شود، درون آب‌جوش انداخته تا با کشتن کرم، تارهای ابریشم سالم بمانند. در این مرحله، تولیدکنندگان ابریشم رشته‌های ابریشمی این پیله‌ها را باز می‌کنند و با ترکیب آنها با یکدیگر، نخ ابریشم را با ضخامت مناسب برای تولید پارچه ابریشمی آماده می‌کنند.
انواع روش‌های تهیه نخ‌های ابریشمی
رشته و نخ‌های ابریشم به روش‌های مختلف تولید می‌شوند:
۱. کرم ابریشم توت
به‌کارگیری کرم ابریشم توت، آسان‌ترین روش تولید ابریشم است. تقریبا بیشتر ابریشم‌های دنیا با استفاده از این نوع کرم‌های ابریشم تولید شده‌اند. این نوع نخ ابریشم محکم، نرم و لطیف و بادوام است. در ضمن مرغوب‌ترین پارچه‌های ابریشمی از این نوع ابریشم تولید می‌شوند.
۲. ابریشم صلح، آهیسما (Ahimsa) و اری (Eri)
ابریشم صلح ( که با نام ابریشم آهیسما و اری هم شناخته میشود) ابریشمی است که بدون کشتن کرم ابریشم درست میشود. در واقع به کرم ابریشم اجازه داده میشود تا مرحله دیگردیسی خود را تمام کرده و به پروانه تبدیل شود. بدین ترتیب تولید ابریشم باعث رنج و مرگ کرم ابریشم نمی‌شود. اما از آنجایی‌که پیله‌های ابریشمی با بیرون آمدن پروانه از درون آن سوراخ می‌شوند، تارهای حاصل از آن به تکه‌های کوچکتری خرد می‌شوند و نخ ابریشم تولیدشده صافی کمتری دارد. البته استحکام آن بیشتر از کرم ابریشم توت است و وزن سنگین‌تری هم دارد.
۳. ابریشم وحشی
ابریشم وحشی (که گاهی‌اوقات با نام توسار یا توساه نامیده میشود) نوعی ابریشم است که با پیدا کردن پیله‌های رها شده در جنگل‌های آزاد، جایی‌که محل زندگی انواع گونه‌های پروانه‌هاست تولید میشود. کرم‌های ابریشم در این مناطق، از برگ گیاهان مختلف تغذیه می‌کنند و در نتیجه الیافی که تولید میشود، در مقایسه با کرم‌های ابریشم پرورش‌داده‌شده، یکنواختی و صافی کمتری دارند. از این پیله‌ها بعد از اینکه پروانه‌ها از درون آنها بیرون آمدند یا گاهی اوقات پیش از تولد پروانه‌ها استفاده میشود. الیاف این نوع ابریشم کوتاه‌تر و البته طلایی‌تر است.
۴. ابریشم‌های گیاهی
ابریشم محصولی حیوانی است. بنابراین به آن گیاهی گفته نمی‌شود. اما در طبیعت نخ‌هایی شبیه ابریشم وجود دارد که ریشه گیاهی دارند. از ساقه‌های گل لوتوس می‌توان الیاف بسیار زیبا و شبیه ابریشم تولید کرد. تولید ابریشم از لوتوس کاری است که در گذشته‌های دور و باستان انجام می‌شده است. اما برای تولید مقدار کمی از نخ ابریشم گیاهی باید حجم زیادی از ساقه‌های گل لوتوس در دسترس داشت.
گزینه دیگر پیناست. پینا نخ ابریشم‌مانندی است که از برگ‌های آناناس گرفته و در فیلیپین به‌طور سنتی تولید میشود. پینا بسیار شبیه ابریشم بوده، سبک، شفاف و محکم است.
۵. ابریشم عنکبوت
صدها سال است که برخی از تولیدکنندگان پارچه ابریشم تلاش کرده‌اند از تارهای منعطف و محکم عنکبوت‌ها نخ ابریشم تولید کنند. اما تاکنون به دو دلیل نتوانسته‌اند از این تارها، الیاف ابریشم در حجم بالا تولید کنند: اول اینکه، نمی‌توان عنکبوت‌ها را مانند کرم ابریشم پرورش داد. آنها وقتی کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، شروع به خوردن یکدیگر می‌کنند. دلیل دوم، سخت بودن کار با تارهای عنکبوت است. زیرا این تارها وقتی در معرض هوا قرار می‌گیرند، سفت و سخت می‌شوند.
اما نمونه‌هایی از این نوع پارچه تولید شده است. مثلا، سال ۲۰۱۲، موزه ویکتوریا و آلبرت در لندن بزرگترین لباسی که از الیاف ابریشم عنکبوت تولید شده بود را در معرض نمایش قرار داد. این لباس در واقع شال و شنلی بود که با استفاده از تارهای طلایی ابریشم به دست‌آمده از ۱.۲ میلیون عنکبوت گردباف دوخته شده بود.
نوع دیگری از تار مصنوعی عنکبوت وجود دارد که جدید و مبتکرانه است و تنها چند سال از تولید آن می‌گذرد. یک شرکت نساجی با استفاده از آب، مخمر، شکر و DNA عنکبوت زیست‌مهندسی‌شده، ماده‌ای تولید کرد که از نظر مولکولی بسیار شبیه ابریشم عنکبوت است. پارچه حاصل از این نوع الیاف که آن را میکروسیلک نامیدند، بسیار محکم و بادوام است. اکنون این شرکت با همکاری دو شرکت دیگر قصد دارند، با استفاده از میکروسیلک لباس‌های ابریشمی تولید کنند.
۶. ابریشم دریایی
گونه‌ای از صدف‌های دوکفه‌ای در دریای مدیترانه وجود دارد که برای متصل شدن به کف دریا، نوعی تار ابریشم‌مانند تولید می‌کنند. نخ ابریشمی که از این حیوان دریایی تولید میشود به ابریشم صدف دوکفه‌ای معروف است.
۷. ابریشم Coan
گونه‌هایی از کرم ابریشم به نام Pacypasa atus وجود دارد که بومی بخش‌هایی از یونان، ترکیه و ایتالیاست و تارهای ابریشم Coan تولید می‌کند. این کرم‌های ابریشم از برگ درخت‌های کاج، ارس و بلوط تغذیه می‌کنند. با وجود اینکه این نوع ابریشم در رم باستان کاربرد فراوانی داشته است، امروزه تولید Coan در حد بسیار محدودی تولید میشود. در واقع از الیاف این نوع ابریشم بیشتر برای تقویت الیاف انواع ابریشم‌های دیگر استفاده میشود.
موارد استفاده از ابریشم
از آنجایی‌که می‌توان از ابریشم در تولید محصولات مختلف استفاده کرد، این الیاف عملا بی‌نهایت کاربرد دارد.
- لباس‌های از پارچه‌های ابریشمی در صنعت مد معمولا بهترین و باکیفیت‌ترین نوع لباس به حساب می‌آیند. البته این لباس‌ها قیمت‌های گزافی هم دارند. کراوات‌ها و روسری‌های ابریشمی بهترین جنس کراوات و روسری هستند. زیرا این پارچه آنقدر محکم و بادوام است که گره زدن آن را خراب نمی‌کند.
- بسیاری از لباس‌های رسمی، مانند لباس‌های عروس و داماد را از پارچه‌های زیبای ابریشمی می‌دوزند و ظاهری شیک و باشکوه به عروس و دامادها می‌دهند.
- با ترکیب الیاف ابریشم و پنبه می‌توان پارچه‌ای محکم و مقاوم‌تر در برابر کشش تولید کرد. این نوع پارچه در تولید لباس‌های ورزشی کاربرد بسیار بالایی دارد.
- از پارچه ابریشم برای مبلمان منزل هم استفاده میشود. روتختی‌ها و روبالشی‌ها و پرده‌های ابریشمی مثال‌های خوبی از این دست هستند.
- ویژگی‌های ضدباکتریایی پارچه ابریشم موجب شده که بتوان از این پارچه برای اهداف پزشکی، به‌ویژه در تولید رگ‌های مصنوعی، نخ بخیه و همینطور باندهای زخم و سوختگی‌ها هم استفاده شود.
- علاوه‌بر آن، الیاف بافته‌شده ابریشم را با مواد دیگر ترکیب کرده و از آن برای تولید چترنجات و لاستیک‌های دوچرخه استفاده می‌کنند.
- از نخ ابریشم برای بافت فرش‌های زیبا و بی‌نظیر استفاده میشود. ایران یکی از تولیدکنندگان بهترین فرش‌های دستباف ابریشمی است.
مزایا و معایب پارچه ابریشم چیست؟
پارچه ابریشم به دلیل زیبایی و طبیعت جاذب رطوبت بودن آن، معروف است. این پارچه ویژگی‌های مثبت دیگری هم دارد:
- استحکام
یکی از بهترین ویژگی‌های نخ و پارچه ابریشم است. در نگاه اول، ممکن است اینطور به نظر بیاید که پارچه ابریشم بسیار ظریف و شکننده است. اما این پارچه یکی از محکم‌ترین پارچه‌های موجود است.
نخ ابریشم بخشی از استحکام خود را مدیون طول نخ است. نخ ابریشمی که از پیله‌های کرم ابریشم توت تولید میشود، بسیار بلند است. اما پارچه‌های پنبه و کتان از نخ‌های کوتاه این گیاهان تولید می‌شوند. نخ‌ها را بهم تابیده و آنها را به نخ‌های بلندی تبدیل می‌کنند و در نهایت با آن پارچه می‌بافند. اما بافت پارچه ابریشم فرآیندی سخت و ظریف نیاز دارد و به همین دلیل قیمت آن گران میشود. از دیگر ویژگی‌های پارچه ابریشم باید به موارد زیر اشاره کرد:
- تنفس‌پذیری
پارچه ابریشم سبک و تنفس‌پذیر است و وقتی کل روز لباسی از جنس ابریشم به تن دارید، احتمال اینکه بسیار گرم‌تان شود، خیلی کم است.
- قابلیت ارتجاعی
پارچه‌های ابریشم تقریبا شکل خود را حفظ می‌کنند. اگر آنها را به دلیلی بکشید و سپس رها کنید، دوباره به حالت قبل خود بازمی‌گردند. البته نباید این پارچه را بیش از حد بکشید.
- قدرت جذب
ابریشم تاحدی رطوبت را به خود جذب می‌کند. البته آب از قدرت این پارچه می‌کاهد و موقع شستن آن باید مراقب باشید.
- تنظیم حرارتی
ابریشم در حفظ دمای بدن‌تان خوب است و شما را در آب و هوای گرم خنک و در سرما گرم نگه می‌دارد. اگر پارچه‌ای می‌خواهید که هم نازک باشد و هم در گرما و سرما راحت باشید، ابریشم بخرید.
- سرعت خشک شدن
پارچه‌های از جنس ابریشم وقتی خیس می‌شوند، به سرعت خشک می‌شوند.
- درخشش
الیاف ابریشم صاف، نرم و بسیار درخشان است و به‌‌زیبایی می‌درخشند.
البته در کنار تمامی این ویژگی‌های مثبت، ابریشم دو ویژگی منفی دارد:
- الکتریسیته ساکن
این پارچه جریان برق را به‌خوبی از خود عبور نمی‌دهد و به همین دلیل مملو از الکتریسیته ساکن است.
- آب رفتن
پارچه ابریشم پس از شسته شدن آب می‌رود و به همین دلیل معمولا با خشکشویی آن را تمیز می‌کنند یا پارچه را پیش از دوختن لباس، می‌شویند تا پس از دوخت پارچه آب نرود و از قد لباس کوتاه نشود.
ابریشم و محیط‌زیست
ابریشم نوعی پارچه طبیعی، زیست‌تجزیه‌پذیر و بادوام است اما تولید این نوع پارچه بیش از هر پارچه طبیعی دیگر به محیط‌زیست صدمه می‌زند. بر اساس شاخص هیگ (شاخص هیگ یک استاندارد خود ارزیابی صنعت پوشاک و کفش برای ارزیابی پایداری محیطی و اجتماعی در کل زنجیره تأمین است.) ابریشم حتی بیش از پارچه‌های مصنوعی به محیط‌زیست صدمه می‌رساند.
اول اینکه، تولید ابریشم انرژی بسیار زیادی می‌طلبد. مزارع پرورش کرم ابریشم باید در دماهای مناسب و کنترل‌شده نگهداری شوند و برای پرورش پیله کرم ابریشم به آب و هوای داغ نیاز است.
دوم اینکه، تولید ابریشم به آب زیادی نیاز دارد. کرم ابریشم از برگ درختان توت استفاده می‌کند و اگر درخت در منطقه‌ای کم‌آب کاشته شود، برای رشد آن از آب شیرین زیادی استفاده میشود که می‌تواند تامین آب در آن منطقه را با مشکل مواجه کند.
سوم اینکه، برای تمیز و رنگ کردن رشته‌های ابریشم از مواد شیمیایی مختلف استفاده میشود و این کار نه‌تنها موجب آلودگی آب منطقه میشود، بلکه جلوی زیست‌تجزیه‌پذیری آن را هم می‌گیرد.
برای تولید فقط ۵,۵ کیلوگرم ابریشم خام، به حدود ۳۵ هزار پیله کرم ابریشم نیاز است. این پیله‌ها از ۳۰ گرم تخم کرم ابریشم به دست می‌آیند که آنها به‌نوبه خود به یک تن برگ توت برای تغذیه و رشد نیاز دارند.
صنعت ابریشم در جهان
ابریشم در مقایسه با پارچه‌های دیگر، درصد بسیار کمی از تولید را به خود اختصاص داده است و فقط ۲درصد از الیاف موجود در بازار جهان از جنس ابریشم است. اما ارزش این پارچه تقریبا ۲۰برابر پنبه است.
در چین که بزرگترین تولید‌کننده ابریشم جهان است، در این صنعت حدود یک میلیون نفر کار می‌کنند و در هند که دومین کشور در تولید ابریشم است، حدود ۷,۹ میلیون نفر در سراسر این کشور مشغول تولید پارچه ابریشم هستند.
همچنین صنعت ابریشم در هند و ازبکستان با کودکان کار مرتبط است. دیده‌بان حقوق بشر تخمین می‌زند که ۳۵۰ هزار کودک در صنعت ابریشم هند و در شرایط سخت فیزیکی و کلامی کار می‌کنند. همچنین شرایط کار کارگران، سخت و ناایمن است و سلامت‌شان در خطر است.
آیا می‌توان ابریشم را بازیافت کرد؟
همانطور که قبلا گفته شد، پارچه ابریشم خالص، طبیعی و زیست‌تجزیه‌پذیر است و بهتر از پارچه‌های مصنوعی است و در عین حال آلودگی کربنی بسیار کمتری از خود به جا می‌گذارد.
ابریشم یکی از پارچه‌های طبیعی است که میشود از آن کمپوست تولید کرد. البته وقتی ابریشم با پارچه‌های دیگر (اغلب پلی‌استر) ترکیب یا رنگ میشود ویژگی زیست‌تجزیه‌پذیری خود را از دست می‌دهد.
با اینحال ابریشم مانند هر پارچه دیگر قابل بازیافت است و می‌توان آن را با هر پارچه دیگر ترکیب کرد و به آن حیات تازه‌ای داد.
انواع پارچه‌های ابریشم
بیش از ۵۰ نوع پارچه ابریشم تولید شده است که از برخی از آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. شارمیوز (Charmeuse)
این نوع پارچه ابریشم نوعی ساتن بسیار سبک است که روی آن براق و پشت آن مات است. این پارچه معمولا از الیاف ۱۰۰درصد ابریشم بافته میشود اما گاهی‌اوقات از ریون، ویسکوز، پلی‌استر یا ترکیبی از تمام آنها تولید میشود. شارمیوز نرم است و بیشتر برای دوخت بلوز، پیراهن‌های ظریف و لباس‌های زیر زنانه استفاده میشود.
این پارچه را باید با دست بشویید و هنگام اتو، پشت پارچه را اتوی سرد بکشید.
۲. شیفون (Chiffon)
این پارچه ابریشمی، بسیار سبک است و بافتی ساده دارد و از پیچاندن محکم الیاف ابریشم به‌یکدیگر تولید شده است. شیفون نیمه‌شفاف و کمی زبر است. البته نرم‌تر و درخشان‌تر از پارچه ژرژت است. شیفون‌های ارزان‌تر را معمولا با پلی‌استر درست می‌کنند.
شیفون ابریشمی به طور کلی برای دوخت بلوز، لباس زیر زنانه و لباس شب به‌کار برده میشود. دوخت لباس با شیفون کمی سخت است. معمولا برای دوخت پارچه‌هایی مثل شیفون، از دوخت فرانسوی استفاده میشود. در این نوع دوخت لبه درز داخل دوخت مخفی میشود.
هنگام شستشوی این نوع پارچه ابریشم، چه با ماشین لباسشویی و چه با دست یا خشکشویی، دما نباید بیش از ۴۰ درجه سانتی‌گراد باشد. هنگام اتو هم از بخار استفاده نکنید.
۳. کرپ‌دوشین (Crêpe-de-chine)
این نوع پارچه ابریشم بسیار سبک و نرم و دارای بافتی ساده و مات است. از این پارچه بیشتر برای دوخت بلوز، لباس زیر زنانه و لباس شب استفاده میشود.
این پارچه بهتر است با روش خشکشویی تمیز شود و موقع اتو حتما از پارچه محافظ اتوکشی استفاده کنید.
۴. دوپیون (Dupion)
پارچه ابریشم دوپیون، بافت ساده و وزنی متوسط دارد. این پارچه چندان براق نیست و فقط وقتی مقابل نور قرار بگیرد، می‌درخشد. البته این پارچه گاهی‌اوقات با استفاده از تابیدن رشته‌های نخ رنگی متفاوت بافته میشود که این کار به آن ظاهر رنگین‌کمانی می‌دهد. از دوپیون برای دوخت پیراهن‌های شیک، ژاکت و لباس عروس و مجلسی استفاده میشود. این نوع پارچه را بهتر است با روش خشکشویی شستشو داد و بدون بخار اتو کرد.
۵. ژرژت (Georgette)
پارچه ابریشم ژرژت که به آن کرپ-ژرژت هم گفته میشود، سبک و بافت شلی دارد. ظاهر آن کمی چروک است و با به‌صورت ساده یا طرح‌دار تولید میشود. برای تولید این پارچه گاهی اوقات به جای استفاده از الیاف ابریشم از پلی‌استر استفاده میشود.
بیشتر کاربرد این پارچه، در دوخت بلوز، پیراهن و لباس‌های شب است. این نوع پارچه را بهتر است با روش خشکشویی شستشو داد و بدون بخار اتو کرد.
۶. ارگانزا (Organza)
پارچه ابریشمی ارگانزا بسیار ظریف و درخشان است و بافتی ساده دارد. این پارچه از تارهای بهم تابیده، بافته شده و به همین دلیل محکم و بادوام است. با وجود اینکه این پارچه سبک است، اما آنقدر محکم می‌ماند که می‌توان از آن برای دوخت یقه لباس‌ها، لبه‌دوزی‌ها، روکش‌ها و گل‌های پارچه‌ای و همینطور لباس عروس و شب استفاده کرد.
البته دوخت با این پارچه به علت اینکه سبک است کمی دشوار است. برای این نوع پارچه هم معمولا از دوخت فرانسوی استفاده میشود.
موقع شستشو، این نوع پارچه را باید با دست شست یا خشکشویی کرد و برای آن باید از اتوی سرد استفاده کرد.
۷. پارچه شانتونگ (Shantung)
نام دیگر این پارچه، ابریشم توساه است. شانتونگ، وزن متوسط با بافتی ساده دارد. این پارچه با استفاده از نخ‌های نامنظم ابریشم تولید میشود و به همین دلیل بافت نسبتا سختی دارد. این پارچه تقریبا شبیه پارچه دوپیون اما سبک‌تر و نامنظم‌تر است. برای دوخت پیراهن، لباس بلند زنانه و شلوار بیشتر از این پارچه استفاده میشود.
موقع شستشو باید از روش خشکشویی استفاده کرد و هنگام اتو باید پشت پارچه را اتوی سرد کشید.
۸. ساتن پشت‌کرپ (crêpe-backed satin)
این پارچه دوروست و روی آن از ساتن و پشت آن از کرپ است. گاهی اوقات برای تولید این پارچه به جای ابریشم از ریون یا پلی‌استر استفاده می‌کنند. از این پارچه بیشتر برای دوخت پیراهن، بلوز و لباس زیر زنانه و البته چادر استفاده میشود.
این پارچه را باید با دست و با دقت شست و با اتوی سرد روی پشت پارچه، آن را اتو کشید.
۹. تافته (Taffeta)
تافته نوعی پارچه ابریشمی صاف و نرم و با بافتی ساده است و خیلی راحت چروک میشود. همچنین وقتی لباسی از این جنس به تن کنید، موقعی که حرکت می‌کنید صدای خش‌خش آن شنیده میشود. این پارچه در وزن‌های سبک تا متوسط تولید میشود. تافته معمولا با تار و پود‌های رنگ‌شده الیاف ابریشم تولید میشود و به همین دلیل ظاهر رنگین‌کمانی پیدا می‌کند.
پارچه‌های ارزان‌قیمت تافته معمولا از استات و پلی‌استر تولید می‌شوند. بیشترین کاربرد تافته استفاده از آن در دوخت پیراهن، ژاکت، لباس‌های شب و عروس است. دوخت لباس با این نوع پارچه ابریشمی دشوار است و در واقع به‌محض اینکه سوزن از پارچه عبور کرد، رد آن باقی می‌ماند و در صورت اشتباه در دوخت نمی‌توانید به‌راحتی اشتباه‌تان را جبران کنید.
با روش خشکشویی این پارچه را بشویید و موقع اتو از اتوی گرم بدون بخار و روی پشت پارچه استفاده کنید.
۱۰. مخمل (Velvet)
پارچه ابریشمی مخمل وزنی متوسط تا سنگین دارد و بسیار نرم و باشکوه است. این پارچه از حلقه‌‌های کوتاه نخ تولید میشود. این حلقه‌ها برش داده شده و یک توده متراکم تولید میشود که خواب‌شان در یک جهت است. پارچه‌های مخملی معمولا گران‌قیمت هستند اما با استفاده از پنبه، ریون و الیاف مصنوعی، مخمل‌های ارزان‌تری تولید میشود.
از آنجایی که کرک‌های پارچه مخمل در یک جهت قرار می‌گیرند، موقع برش پارچه باید مراقب باشید که تمام بخش‌های الگوی لباس‌تان در یک راستا قرار بگیرند، در غیراینصورت لباس‌تان دو رنگ دیده میشود.
تا جایی‌که می‌توانید موقع دوخت پارچه مخمل از اتو کمتر استفاده کنید. با روش خشکشویی پارچه مخمل را بشویید و بهتر است آن را اتو نکنید. اما اگر اتو لازم است، پشت پارچه را با اتوی گرم اتو کنید.
روش تشخیص ابریشم اصل از مصنوعی
ابریشم مصنوعی که به آن ریون هم گفته میشود، از سلولزهای گرفته‌شده از پنبه یا خمیر چوب درست میشود. ابتدا سلولز را در ماده‌ای به نام کربن دی‌سولفید آلکالین حل کرده و از آن مایعی ضخیم حاصل میشود.
۱. لمس پارچه
سریع‌ترین روش تشخیص ابریشم اصل و طبیعی از مصنوعی، لمس کردن آن است. دست‌تان را روی پارچه چند بار بکشید. اگر احساس گرما کردید، پارچه ابریشم اصل است. وقتی دست‌تان را روی پارچه‌های مصنوعی بکشید، هرگز دست‌تان گرم نمی‌شود.
۲. آزمایش حلقه انگشتر
این آزمایش را می‌توان با پارچه‌های مخمل نسبتا سبک انجام داد. بخشی از پارچه ابریشم را طوری جمع کنید تا حلقه انگشتری‌تان را بتوانید از پارچه عبور دهید. پارچه ابریشم بسیار نرم و منعطف است و به همین دلیل پارچه را می‌توان به‌راحتی از درون حلقه عبور داد. اما از آنجایی‌که ابریشم مصنوعی زود چروک میشود، حلقه نمی‌تواند به‌راحتی پارچه را در خود جای دهد. حرکت حلقه روی ابریشم مصنوعی سخت و مشکل است اما روی ابریشم طبیعی خیلی روان حرکت می‌کند.
۳. درخشش پارچه ابریشم
ابریشم طبیعی پرزرق و برق و درخشان است. وقتی پارچه اصل ابریشم را در زاویه‌های مختلفی نگهدارید، رنگ روی سطح آن کمی تغییر می‌کند اما این تغییر روی پارچه‌های مصنوعی ابریشم مشاهده نمی‌شود.
۴. آزمایش سوزاندن پارچه
شاید بهترین و مطمئن‌ترین آزمایش پارچه ابریشم، سوزاندن چند نخ از پارچه است. ابریشم طبیعی وقتی می‌سوزد، اول اینکه شعله آتشی دیده نمی‌شود و بوی موی سوخته به مشام می‌رسد. خاکستر آن هم سیاه و بسیار نرم است.
اما ابریشم مصنوعی کاملا برعکس است و موقع سوختن نه‌تنها شعله آتش کاملا مشهود است، بلکه بوی پلاستیک سوخته می‌دهد. هیچ خاکستری هم تولید نمی‌شود. البته موقع انجام این آزمایش باید کاملا مراقب باشید که کل پارچه را به آتش نکشید.
۵. آزمایش شیمیایی
البته این آزمایش را زمانی می‌توانید انجام دهید که تکه‌ای از پارچه ابریشم را در دست داشته باشید. با داشتن نوعی محلول می‌توانید، پارچه ابریشم را در آن در مدت زمان چند دقیقه حل کنید. در حالی‌که ابریشم مصنوعی حل نمی‌شود. برای تهیه این محلول مواد زیر را با هم ترکیب کنید:
- ۱۶ گرم سولفات مس
- ۸ گرم گلیسیرین
- ۱ قاشق غذاخوری سدیم هیدروکسید یا سود سوزآور
- ۱۵۰ سی‌سی آب
۶. هرچه کهنه‌تر، بهتر
ابریشم اصل هرچه کهنه‌تر شود، زیباتر میشود اما در مورد پارچه‌های ابریشم مصنوعی کاملا برعکس است. پارچه‌های ابریشم مصنوعی به مرور زمان رنگ و روی خود را از دست می‌دهند.
۷. قیمت پارچه
پارچه ابریشم اصل تقریبا ۱۰ برابر گران‌تر از پارچه‌های ابریشم مصنوعی است. گاهی اوقات پارچه‌های ابریشم مصنوعی چنان باکیفیت درست می‌شوند که نمی‌توان آنها را به‌راحتی از اصل تشخیص داد. بنابراین با توجه به قیمت آن می‌توانید حدس بزنید که پارچه‌تان اصل است یا مصنوعی.
کلام آخر
امیدواریم با استفاده از این مقاله به تمام سوال‌هایتان در مورد پارچه ابریشم پاسخ داده باشیم. با شناخت این پارچه موقع انتخاب نوع مناسب خود اشتباه نخواهید کرد.
