قرص مدروکسی پروژسترون با نام تجاری پروورا (Provera) نوعی هورمون زنانه (پروژسترون) و از دسته داروهای ضدبارداری، هورمونی، آنتینئوپلاستیک و پروژستینها است. این دارو شبیه پروژسترونی است که بهطور طبیعی در بدن ساخته میشود و در مواردی که تولید پروژسترون بدن کافی نیست به عنوان هورمون جایگزین استفاده میشود. مدروکسی پروژسترون کاربردهای مختلفی دارد که در این مقاله علاوهبر موارد مصرف، به عوارض جانبی، نکات مهم و سوالات رایج در رابطه با این دارو میپردازیم. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
مدروکسی پروژسترون برای چیست؟
قرص مدروکسی پروژسترون یک پروژستین (شکلی از پروژسترون) و هورمونی زنانه است که به تنظیم تخمکگذاری و دورههای قاعدگی کمک میکند و در موارد زیر کاربرد دارد:
- درمان جایگزینی استروژن برای کاهش خطر سرطان رحم؛
- جلوگیری از هایپرپلازی اندومتر (ضخیم شدن پوشش رحم) در خانمهایی که از استروژن کونژوگه استفاده میکنند؛
- مدروکسی پروژسترون همراه استروژن بهعنوان بخشی از درمان جایگزینی هورمون برای کاهش علائم یائسگی مثل گرگرفتگی؛
- درمان خونریزیهای غیرطبیعی رحم و حفظ دورههای قاعدگی طبیعی در خانمهای غیریائسهای که برای چند ماه قاعدگیشان متوقف شده (آمنوره) است.
نکات مهم قبل از استفاده از مدروکسی پروژسترون
قبل از مصرف دارو باید فواید و مضرات آن بهخوبی بررسی شده و موارد زیر در نظر گرفته شود:
- آلرژی و مدروکسی پروژسترون: اگر به این دارو یا هرداروی دیگری حساسیت دارید به پزشک اطالاع دهید. همچنین پزشک را درجریان سایر حساسیتها مثل حساسیت غذایی، رنگ، مواد نگهدارنده یا حیوانات قرار دهید. در مورد داروهای بدون نسخه برچسب روی دارو را به دقت بخوانید.
- استفاده از قرص مدروکسی پروژسترون برای اطفال: داروی مدروکسی پروژسترون برای کودکان تعریف نشده است و میزان ایمنی و اثر بخشی آن برای این گروه سنی مشخص نیست.
- مدروکسی پروژسترون برای سالمندان: هرچند ارتباط سن و اثربخشی دارو در جمعیت سالمندان بررسی نشده است اما تاکنون هیچ مشکل خاصی در سالمندان گزارش نشد. با این حال احتمال سرطان سینه، سکته مغزی یا زوال عقل در افراد مسن بیشتر است، درنتیجه لازم است دریافت قرص مدروکسی پروژسترون در این گروه سنی با احتیاط انجام شود.
- شیردهی و مصرف مدروکسی پروژسترون: مطالعات کافی برای تعیین خطر دارو در نوزادانی که مادرانشان از مدروکسی پروژسترون استفاده میکنند انجام نشده است. قبل از مصرف دارو در دوران شیردهی مزایای احتمالی دارو را در مقابل خطرات احتمالی آن بسنجید.
- مصرف مدروکسی پروژسترون در بارداری: از آنجاییکه قرص مدروکسی پروژسترون در بارداری و بهخصوص در ۴ ماه ابتدایی آن ممکن است به جنین آسیب برند، اگر باردار هستید یا این احتمال را میدهید بلافاصله با پزشک صحبت کنید.
هشدار!
- در صورتی که برای مدت طولانی از دارو استفاده میکنید نیاز است تا آزمایشهای بالینی در فواصل منظم (به عنوان مثال سالانه) یا طبق تجویز پزشک انجام شود.
- اسنفاده از دارو میتواند احتمال التهاب پانکراس را بالا ببرد. اگر معده درد، لرز، یبوست، حالت تهوع، استفراغ، تب یا سبکی سر ناگهانی و شدید داشتید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
- مدروکسی پروژسترون گاهی با داروی دیگری (نوعی استروژن) به عنوان درمان جایگزینی هورمون یا به اختصار اچ.آر.تی (HRT) ترکیبی بعد از یائسگی تجویز میشود. درمان جایگزینی هورمون ترکیبی میتواند عوارض جانبی بسیار شدید ازجمله حمله قلبی، سکته مغزی، لختهشدن خون (در ریه یا پاها)، زوال عقل و سرطان سینه به همراه داشته باشد. بروز بعضی از این خطرات بهمدت درمان و سایر عوامل بستگی دارد. بنابراین این روش درمانی باید در مدت بسیار کوتاه و کمترین دوز مؤثر استفاده شود تا درکنار نتایج مثبت احتمال عوارض جانبی را به حداقل برساند.
نحوه استفاده از مدروکسی پروژسترون استات
در زمان شروع استفاده از دارو و هربار تجدید نسخه، اطلاعات دارویی مربوط به آن را مطالعه کنید و اگر سؤالی دارید از پزشک یا داروساز بپرسید. قرص مدروکسی پروژسترون را براساس تجویز پزشک به صورت خوراکی استفاده کنید. به دقت از برنامه مصرفی دارو پیروی کنید.
دوز مصرفی قرص مدروکسی پروژسترون
دوز مصرفی دارو در هر فرد نسبت به فرد دیگر متفاوت است. حتما از دستور پزشک یا برچسب روی دارو پیروی کنید. اطلاعات موجود در این مقاله شامل دوز متوسط این دارو است. اگر دوز مصرفی شما متفاوت است به جز با نظر پزشک آن را تغییر ندهید.
- دوز مصرفی برای ترکیب درمان جایگزینی هورمون با استروژن
معمولا طبق دستور پزشک، یکبار در روز براساس تعداد روزهای تجویزشده در هر ماه استفاده شود.
- دوز مصرفی دارو برای جلوگیری از هایپرپلازی اندومتریال
بزرگسالان: در ابتدا ۵ میلیگرم در روز است که در صورت لزوم ممکن است دوز افزایش یابد. بااین حال دوز آن به بیشتر از ۱۰ میلیگرم در روز نمیرسد. معمولا دارو ۱۲ تا ۱۴ روز متوالی در ماه استفاده میشود. در زنان یائسهای که ۰/۶۲۵ میلیگرم استروژن کونژوگه دریافت میکنند مصرف دارو در اولین روز یا شانزدهمین روز دوره شروع میشود.
کودکان: مصرف آن توصیه نمیشود.
- برای درمان آمنوره و خونریزی غیرطبیعی رحم
بزرگسالان: در ابتدا ۵ میلیگرم در روز است که در صورت لزوم ممکن است دوز افزایش یابد. بااین حال دوز آن به بیشتر از ۱۰ میلیگرم در روز نمیرسد. معمولا ۵ تا ۱۰ روز متوالی مصرف میشود و شروع آن در شانزدهمین یا بیستویکمین روز چرخه قاعدگی است. خونریزی معمولا ۳ تا ۷ روز بعد از توقف مصرف دارو اتفاق میافتد.
فراموش کردن دوز مصرفی
اگر دوز مصرفی را فراموش کردید بهمحض یادآوری دوز فراموششده را مصرف کنید. اگر به زمان دوز مصرفی بعدی نزدیک هستید از مقدار فراموششده صرفنظر کنید و دوز بعدی را در زمان درست خودش مصرف نمایید. از مصرف دو برابری دارو برای جبران دوز فراموششده خودداری کنید.
اوردوز با دارو
اگر فردی دچار سوءمصرف دارو شد و علائمی مثل غش، حالت تهوع شدید، استفراغ یا سختی در تنفس داشت با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.
عوارض قرص مدروکسی پروژسترون
ممکن است با مصرف دارو علائم زیر را داشته باشید:
- نفخ؛
- اسهال؛
- سردرد؛
- اضطراب؛
- تپش قلب؛
- خواب آلودگی؛
- حساس شدن سینه؛
- افزایش یا کاهش وزن؛
- تغییر ترشحات واژن؛
- تغییرات خلقی؛
- سختی در بلع؛
- کاهش اشتها؛
- تاری دید؛
- سرگیجه؛
- استفراغ؛
- سرفه.
اگر هرکدام از این علائم ادامه داشت یا علائمتان بدتر شد به پزشک یا داروساز اطلاع دهید. به یادداشته باشید که پزشک با علم به اینکه فواید دارو برای شما بیشتر از عوارض جانبی آن است دارو را برایتان تجویز میکند. از طرف دیگر بسیاری از افرادی که از مدرکسی پروژسترون استفاده میکنند عوارض جانبی جدی ندارند.
عوارض جانبی جدی قرص مدروکسی پروژسترون
اگر هرکدام از عوارض جانبی جدی زیر را داشتید بلافاصله به پزشک اطلاع دهید:
- خونریزی غیرطبیعی واژن (لکهبینی یا خونریزی قابلملاحظه)؛
- تغییرات روانی و خلقی (افسردگی، ازدست رفتن حافظه)؛
- لکههای سیاه روی پوست یا صورت (ملاسما)؛
- تکرر یا سوزش ادرار یا ادرار دردناک؛
- زرد شدن چشم یا پوست؛
- خستگی غیرعادی؛
- ورم دستها و پاها؛
- ورم سینه.
این دارو بهندرت ممکن است مشکلات بسیار جدی (احتمالا کشنده) ناشی از لختهشدن خون مثل حمله قلبی، سکته مغزی، لختهشدن خون در پاها یا ریه و کوری را ایجاد کند. اگر هرکدام از علائم زیر را تجریه کردید بلافاصله به اورژانس مراجعه کنید:
- غش؛
- سرگیجه شدید؛
- سرفهکردن خون؛
- سردرد ناگهانی شدید؛
- درد قفسه سینه، بازوی چپ یا فک؛
- درد یا ورم عضله که در هنگام لمس گرم است؛
- تغییر دید ناگهانی (ازجمله تاری دید یا دوبینی، کاهش بینایی، برآمدهشدن چشمها)؛
- درد، قرمزی، ورم یا ضعف در پاها یا دستها؛
- از دستدادن ناگهانی هماهنگی حرکتی؛
- ضعف در یک طرف بدن؛
- مشکل در تنفس؛
- تکلم مبهم؛
- گیجی.
واکنش حساسیتی خیلی جدی به دارو نادر است. با این حال اگر متوجه علائم زیر شدید بالافاصله به اورژانس مراجعه کنید:
- جوش؛
- سرگیجه شدید؛
- مشکل در تنفس؛
- خارش یا ورم در ناحیه صورت، زبان یا گلو؛
موارد احتیاط
اگر به این دارو یا هر ماده دیگری حساسیت دارید قبل از مصرف دارو به پزشک اطلاع دهید. بعضی برندهای دارو حاوی مواد غیرفعالی مثل سویا هستند که میتواند واکنش حساسیتی یا مشکلات دیگری به همراه داشته باشد. بعضی افرادی که به بادامزمینی حساسیت دارند ممکن است به سویا هم حساسیت نشان دهند. برای جزئیات بیشتر با داروساز صحبت کنید.
اگر بیماری خاصی دارید نباید از مدروکسی پروژسترون استفاده کنید. درموارد زیر قبل از مصرف دارو با پزشک یا داروساز مشورت کنید:
- سابقه لختهشدن خون؛
- خونریزی واژن به دلایل نامعلوم؛
- سقط جنین همراه باقیماندن بافت در رحم؛
- سکته مغزی یا حمله قلبی طی یک سال اخیر؛
- سابقه خونریزی مغزی، بیماری کبدی، سرطان سینه یا سرطان در سایر اندامهای زنانه.
مصرف مدروکسی پروژسترون در بیماریهای خاص
مدروکسی پروژسترون نباید در افرادی با شرایط زیر استفاده شود:
- آسم؛
- صرع؛
- دیابت؛
- اندومتریوز؛
- اضافه وزن؛
- بیماری قلبی؛
- هایپرکلسمی؛
- بیماری کبدی؛
- بیماری تیروئید؛
- کلسترول خون بالا؛
- لوپوس اریتماتوز سیستمیک؛
- افراد دچار سردردهای میگرنی.
تداخل دارویی مدروکسی پروژسترون
تداخل دارویی میتواند نحوه عملکرد دارو را تغییر دهد یا خطر عوارض جانبی جدی را بیشتر کند. مدروکسی پروژسترون ممکن است با داروهای زیر تداخل داشته باشد:
- آمینوگلوتتیمید؛
- ضدقارچهای آزول مثل ایترازوناکول؛
- داروهای ضدتشنج خاص مثل کاربامازپین، فنوباربیتال و فنیتوئین؛
- داروهای مؤثر بر آنزیمهای کبدی مثل ریفامپین و اس.تی جانز ورت ( John’s wort) که مدروکسی پروژسترون را از بدن حذف میکنند.
این موارد تنها داروهایی نیستند که ممکن است باعث تداخل دارویی با مدروکسی پروژسترون شوند. برای پیشگیری از بروز هر مشکلی فهرستی از داروهای مصرفی تجویزی، بدون نسخه، مکملها و محصولات گیاهی مصرفیتان تهیه کنید و در اختیار پزشک قرار دهید.
نکات پایانی
- دارو را از دسترس کودکان و حیوانات خانگی دور نگه دارید.
- دارو را در دمای اتاق (۱۵ تا ۳۰ درجه سانتیگراد) دور از نور و رطوبت نگهداری کنید.
- به دلیل احتمال تداخل، داروهای خاص نباید همزمان با غذا، نزدیک غذا یا با غذای خاص مصرف شوند.
- دارو را در چاه فاضلاب نریزید. در مورد نحوه دفع داروهای تاریخ گذشته یا اضافی با داروساز مشورت کنید.
- اگر عمل جراحی در پیش دارید یا لازم است برای مدت طولانی در تختتان بستری باشید باید مصرف دارو را متوقف کنید.
- این دارو میتواند روی نتیجه آزمایشهای خاص اثر بگذارد. بنابراین قبل از انجام آزمایش پزشک یا کارشناس آزمایشگاه را در جریان بگذارید.
- مصرف سیگار در کنار داروی مدروکسی پروژسترون میتواند خطر سکته قلبی، لختهشدن خون، فشار خون بالا و سکته مغزی را افزایش دهد.
- این دارو میتواند لکههای تیره روی پوست ایجاد کند و نور آفتاب این لکهها را تشدید میکند. مدت زمان قرارگیری زیر نورآفتاب را محدود کنید و حتما از عینک و ضدآفتاب مناسب استفاده نمایید.
اسامی تجاری مدروکسی پروژسترون در ایران
در ادامه با برخی از نامهای تجاری مدروکسی پروژسترون در ایران آشنا میشوید:
- قرص پروژرا داروسازی آتی فارمد؛
- قرص مدرفورم ۵ میلیگرم دروسازی ایران هورمون؛
- آمپول دپوژسترون ۱۵۰ میلیگرم در ۱ میلیلیتر داروسازی ایران هورمون؛
- آمپول پروویدیک ۱۵۰ میلیگرم در ۱ میلیلیتر داروسازی کاسپین تامین؛
- آمپول دپوجسترون ۱۵۰ میلیگرم در ۱ میلیلیتر داروسازی ایران هورمون.
سؤالات رایج در مورد مدروکسی پروژسترون
– چند روز بعد از مصرف قرص مدروکسی پروژسترون پریود میشویم؟
خونریزی معمولا ۳ تا ۷ روز بعد از توقف مصرف دارو اتفاق میافتد.
– علت پریود نشدن بعد از مصرف قرص مدروکسی پروژسترون چیست؟
مصرف هر روز مدروکسی پروژسترون پوشش رحم را ضخیم میکند و موجب میشود دورههای سبکتری داشته باشید. از آنجاییکه شما فقط ۱۰ روز و در یک زمان خاص از مدروکسی پروژسترون استفاده میکنید معمولا پریود کاملا متوقف نمیشود. درصورت استفاده از نوع تزریقی مدروکسی پروژسترون برای کنترل بارداری، در طول مدت استفاده قاعدگی نخواهید داشت.
– آیا مصرف مدروکسی پروژسترون خونریزی را شدیدتر میکند؟
بله. یکی از عوارض مدروکسی پروژسترون خونریزی شدیدتر است. اگر این موضوع برایتان آزاردهنده است به پزشک اطلاع دهید.
– آیا مدروکسی پروژسترون از بارداری جلوگیری میکند؟
مدروکسی پروژسترون نباید بهعنوان داروی ضدبارداری تجویز شود. این دارو بهطور مداوم از آزاد شدن تخمک جلوگیری نمیکند و ممکن است در طول مصرف آن باردار شوید.
– آیا مدروکسی پروژسترون به از بین رفتن گرگرفتگی یائسگی کمک میکند؟
خیر. استروژن چیزی است که از گرگرفتگی یائسگی جلوگیری میکند و مدروکسی پروژسترون حاوی استروژن نیست. برای درمان گرگرفتگی این دارو همراه با استروژن تجویز میشود زیرا میتواند از رحم در برابر آسیب استروژن محافظت میکند.
– آیا مدروکسی پروژسترون میتواند موجب پریود در دوران یائسگی شود؟
خونریزی خفیف واژن یا لکه بینی از عوارض احتمالی مدروکسی پروژسترون است. بااینحال هر نوع خونریزی بعد از یائسگی را باید به پزشک اطلاع دهید. خونریزی واژن میتواند یکی از علائم مشکلات جدی مثل سرطان رحم باشد.
میکنید معمولا پریود کاملا متوقف نمیشود. درصورت استفاده از نوع تزریقی مدروکسی پروژسترون برای کنترل بارداری، در طول مدت استفاده قاعدگی نخواهید داشت.
شما بگویید
شما چه تجربهای در استفاده از قرص مدروکسی پروژسترون دارید؟ درچه موردی از این دارو استفاده کردید و چقدر برایتان مؤثر بود؟ در صورت تمایل میتوانید تجربه و نظرتان را در قسمت «ارسال دیدگاه» بنویسید و این مطلب را از طریق شبکههای اجتماعی با دوستانتان به اشتراک بگذارید.