پارچه حریر یکی از پارچه‌های محبوب و پرکاربرد است که ساده‌ترین لباس‌ها و دکوراسیون را به چیزی مجلل و لوکس تبدیل می‌کند. در این مطلب می‌خواهیم درباره این پارچه درخشان و زیبا صحبت کنیم که قرن‌هاست پیوندی عمیق با صنعت مد دارد.
پارچه حریر و تاریخچه آن
حریر (Chiffon) اصطلاحی فرانسوی برای نوعی بافت پارچه است. طیف گسترده‌ای از پارچه‌ها از این بافت استفاده می‌کنند و به همین دلیل تنوع حریر بسیار زیاد است. پارچه‌ای که با بافت حریر تهیه می‌شود، سبک و ساده است و درخشندگی کمی دارد.
حریر برای اولین بار در اواسط قرن نوزدهم در فرانسه تولید شده است. در اصل این پارچه را از نخ‌های ابریشم تهیه می‌کردند و ازآنجاکه بسیار زیبا بود، زنان اشراف و ثروتمند در اروپا و آمریکا به‌سرعت به آن علاقه‌مند شدند.
البته نوعی پارچه حریر هم وجود دارد که به گروه‌های بومی خاصی در اتیوپی و اریتره منسوب است و صدها سال است از آن در تهیه لباس‌های بلند تا مچ پا که اغلب رنگ‌های روشن دارند، استفاده می‌کنند. این حریر جدا از حریری است که در فرانسه اختراع شده است. علاوه بر آن نوعی پارچه حریر هم هست که قرن‌هاست در هند تولید می‌شود و معمولا در دوخت ساری (لباس سنتی زنان هندی) به کار می‌رود.
به‌طورکلی پارچه حریر به این دلیل که از ابریشم تهیه می‌شد، بسیار گران‌قیمت بود و هم در فرانسه و هم در کشورهای غربی و هند، فقط افراد عالی‌رتبه جامعه از آن استفاده می‌کردند.
استفاده از موادی به‌جز ابریشم در تهیه حریر
در سال ۱۹۳۸، تولیدکنندگان پارچه در آمریکا تصمیم گرفتند به‌جای ابریشم از مواد دیگری برای تولید حریر استفاده کنند. به این ترتیب اولین پارچه حریر غیرابریشمی را از نایلون تهیه کردند که به‌شدت محبوبیت داشت و مدتی بود جایگزین تمام منسوجات ارگانیک شده بود. بااین‌حال مشکلاتی که استفاده از نایلون برای تهیه پارچه حریر داشت، باعث شد بار دیگر این پارچه را از ابریشم تهیه کنند.
در سال ۱۹۵۸، برای اولین بار حریر را از الیاف پلی‌استر درست کردند. امروزه هم بیشتر حریرهای موجود در بازار از پلی‌استر هستند. استفاده از پلی‌استر در بافت حریر باعث می‌شود سطح پارچه حالت آینه‌ای زیبایی بگیرد، اما هرگز به نرمیِ حریر ابریشمی نمی‌شود.
در حال حاضر بیشتر حریرهای موجود در بازار به‌جز پلی‌استر، از ابریشم مصنوعی و پنبه هم تهیه شده‌اند. البته پنبه ماده‌ای حساس است و به‌اندازه سایر مواد برای تهیه حریر مناسب نیست.
بافت پارچه حریر
بسته به نوع ماده‌ای که برای بافت این نوع پارچه استفاده می‌شود، روش‌های مختلفی وجود دارد. برای مثال، تولید ابریشم شامل پرورش کرم ابریشم، نرم‌شدن پیله‌ها و تاباندن رشته‌هاست. درحالی‌که برای تولید پلی استر هیچ جزء ارگانیکی وجود ندارد و فرایند تولید آن شامل استفاده از مواد شیمیایی مصنوعی سنتزشده در آزمایشگاه است.
صرف‌نظر از اینکه ماده پایه حریر چیست، پس از تولید نخ‌ها، برای بافت حریر از الگویی یکنواخت استفاده می‌کنند. ابتدا نخ‌ها را به‌شکل منحنی‌های S و Z متناوب می‌چینند و سپس آن را به‌ترتیب در خلاف جهت عقربه‌های ساعت و در جهت عقربه‌های ساعت می‌بافند. این نوع بافت باعث می‌شود در پارچه چروک‌های بسیار ظریفی ایجاد شود که از یک سو کمی به آن خاصیت کشسانی می‌دهد و از سوی دیگر، وقتی پارچه را لمس می‌کنید کمی زبر به نظر می‌رسد. بنابراین حریر نه به‌دلیل موادی که در تهیه آن به کار می‌رود، بلکه به‌دلیل روش منحصربه‌فرد بافت آن متمایز از پارچه‌های دیگر است.
حریر را هم با دست و هم با ماشین بافندگی تهیه می‌کنند. معمولا از ماشین‌های خودکار برای آن استفاده نمی‌کنند، مگر آنکه با سرعت بسیار آهسته کار کنند. دلیلش این است که این ماشین‌ها ممکن است به پارچه نهایی آسیب برسانند. به‌طورکلی تولید این پارچه بسیار کند و پرزحمت است.
ویژگی‌های اصلی پارچه حریر
همه انواع پارچه حریر ویژگی‌های مشترکی دارند. برخی از این ویژگی‌ها را با هم مرور کنیم:
شفاف است و نیاز به آستر دارد
حریر شفاف است و هرچیزی که زیر آن قرار بگیرد دیده می‌شود. برخی از آنها شفاف‌تر و برخی دیگر مات‌ترند. به همین دلیل معمولا از حریر به‌عنوان روکش لباس استفاده می‌کنند که به آن حجم و زیبایی بیشتری می‌دهد.
کمی زبر است
وقتی روی حریر دست می‌کشید، سطح آن تا حدودی زبر است. البته خیلی زیاد نیست ولی مثل ساتن و ابریشم صاف نیست.
کمی کش می‌آید
حریر به‌دلیل نوع بافتی که دارد، در جهت‌های مختلف تا حدودی کش می‌آید. بااین‌حال، برخی از انواع آن کشسانی بیشتری دارند. برای مثال، حریر ابریشمی کمی کشسان‌تر از حریر پلی‌استر است؛ زیرا ابریشم طبیعی انعطاف‌پذیری زیادی دارد.
بافتی سفت و محکم دارد
پیچ‌وتاب نخ‌ها در حریر و بافت سفت آن باعث استحکام این پارچه می‌شود. بااین‌حال این استحکام به‌معنای بادوام‌بودن آن نیست.
کمی براق است
به‌طورکلی حریر درخشندگی بخصوصی دارد. البته مانند ساتن براق نیست و مانند کرپ هم مات نیست. بااین‌حال برخی از انواع آن براق‌تر از بقیه هستند. برای مثال، حریر ابریشمی براق‌تر از حریر پنبه‌ای است.
انواع پارچه حریر
پارچه حریر هم از نظر سبک و هم از نظر موادی که برای ساخت آن استفاده می‌شود، انواع مختلفی دارد که برخی از آنها عبارت‌اند از:
۱. حریر کرپ ابریشمی
بافت آن کمی چروکیده و سطح آن زبر است. بااین‌حال جزو باکیفیت‌ترین حریرها به شمار می‌رود.
لباس از حریر کرپ ابریشمی
۲. حریر ارگانزا
رایج‌ترین حریر موجود در بازار است و گاهی با نام حریر ملانژ به فروش می‌رسد. افت زیبایی دارد و بسیار نازک و لطیف است و به‌آسانی ریش‌ریش یا نخ‌کش می‌شود.
لباس از حریر ارگانزا
۳. حریر ساتن ابریشمی
این حریر با بافت مخصوص ساتن تهیه شده است. شفاف‌تر و سبک‌تر از کرپ یا ارگانزا است و سطح آن هم صاف‌تر است.
لباس از حریر ابریشمی ساتن
۴. حریر شیشه‌ای یا کریستال
این حریر کاملا براق است و تفاوت زیادی با حریرهای دیگر دارد. به‌راحتی پف می‌کند و کمی خشک است؛ به همین دلیل برای حجم‌دادن لباس‌هایی که دامن پفی دارند و می‌خواهند افت کمتری داشته باشد مناسب است.
لباس با حریر شیشه‌ای
۵. حریر ژاکارد
این حریر درست مانند پارچه ژاکارد طرح‌هایی دارد که همراه آن بافته شده‌اند نه اینکه چاپ شده باشند. این حریر با وجود نازک‌بودن کمی سنگین است. معمولا در لباس‌های کورتا (نوعی لباس سنتی هندی) و روسری از آن استفاده می‌کنند.
لباس از حریر ژاکارد
۶. حریر چملیون یا چندرنگ
این حریر کمیاب‌ترین نوع حریر در بازار است و به‌دلیل ظاهر چندرنگی که دارد، نامش را چملیون گذاشته‌اند که به‌معنای آفتاب‌پرست است.
۷. حریر ژرژت
زیباترین حریری که در دنیا وجود دارد. از ارگانزا ضخیم‌تر است و ساختار آن محکم است. بهترین و تندترین رنگ‌ها را می‌پذیرد و با افت زیبایش، شیک‌ترین لباس‌ها را تحویل می‌دهد.
لباس از حریر ژرژت
۸. حریر لورکس
در تهیه این حریر از نخ متالیک موسوم به لورکس استفاده می‌کنند و به همین دلیل رگه‌های براق در آن وجود دارد که باعث درخشندگی آن می‌شود.
لباس از حریر لورکس
البته حریرهای دیگری از جمله حریر کریشه، حریر پنبه‌ای و حریر مرواریدی هم وجود دارند که تفاوت چندانی با سایر انواع حریر ندارند.
کاربردهای پارچه حریر در مد و دکوراسیون
کاربرد پارچه حریر عمدتا در لباس‌های زنانه است. ازآنجاکه ظرافت بسیار زیادی دارد، اغلب برای استفاده در لباس‌های روزانه مناسب نیست. بیشتر از هرچیزی از حریر در لباس شب، لباس‌های مجلسی و لباس عروس استفاده می‌کنند. چون حریر نیمه‌شفاف است، به‌عنوان لایه رویی لباس‌ها و روی آستر مات به کار می‌رود. مخصوصا برای پرپشت‌کردن دامن عروس عالی است. کاربردهای دیگر حریر عبارت‌اند از:
- روسری: حریر در روسری‌ها کاربرد زیادی دارد. بااین‌حال چون سُر می‌خورد، باید به‌خوبی آن را محکم کنید یا با شیوه‌های خاص آن را ببندید.
- چادر: معمولا از حریر ژاکارد یا حریر کریستال برای دوخت چادر یا چادر عروس استفاده می‌کنند.
- مانتو: مانتوهای حریر مخصوصا برای تابستان طرفدار بسیار زیادی دارند.
- لباس خواب: لباس خواب‌های شیک و غیرپیژامه‌ای، اغلب از حریر با حاشیه تور یا روبان تهیه می‌شوند.
- لباس زیر: معمولا برای تهیه لباس زیر زنانه به‌وفور از حریرهای رنگی زیبا استفاده می‌کنند.
- ساری: هندی‌ها به‌وفور از حریر مخصوصا حریر ژرژت برای دوخت ساری که لباس سنتی آنهاست استفاده می‌کنند. رنگ‌های زیبای حریر برای هندی‌ها بسیار اهمیت دارد.
- دکوراسیون: حریر در دوخت پرده کاربرد زیادی دارد. ظاهر شفاف و درخشان آنها به‌خوبی نور را عبور می‌دهد. علاوه بر آن در تهیه رومیزی‌های زینتی هم از حریر استفاده می‌کنند.
- روبان سر: معمولا برای تهیه باندانا (روبان‌هایی که دور سر می‌بندند) از حریرهای زیبا استفاده می‌کنند.
مزایای استفاده از پارچه حریر چیست؟
افت زیبایی دارد
حریر افت زیبایی دارد و به همین دلیل برای لباس‌های شب یا لباس عروس عالی است.
رنگ‌های زیبایی می‌پذیرد
حریر رنگ‌های بسیار متنوعی دارد. انواع ابریشمی آن به‌خوبی رنگ‌پذیرند. حریر ژرژت خوش‌رنگ‌ترین رنگ‌ها را می‌پذیرد.
معایب پارچه حریر چیست؟
دوخت آن مشکل است
بافت لغزنده حریر باعث می‌شود کار با آن کمی سخت باشد. برای دوخت این پارچه باید زیر و روی آن کاغذ قرار دهید و بعد از اتمام کار، با دقت کاغذها را جدا کنید. بهتر است از نازک‌ترین سوزن‌ها مخصوصا سوزن شماره ۱۱ برای دوخت آن استفاده کنید.
به‌راحتی نخ‌کش می‌شود
مراقبت از پارچه حریر بسیار سخت است. هرچیز تیز ممکن است آن را نخ‌کش کند و این موضوع زیبایی آن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. مخصوصا در لباس‌های شب که پر از نگین و پولک هستند احتمال نخ‌کش‌شدن آن بیشتر است.
مراقبت از پارچه حریر
برای مراقبت از پارچه حریر به نکات زیر توجه کنید:
- بهتر است برای شستن حریر ابریشمی آن را به خشکشویی ببرید.
- حریر پلی‌استر یا نایلونی را با دست یا با برنامه شستشوی ملایم در ماشین لباسشویی بشویید.
- حریر را با آب سرد بشویید. اجازه دهید ۳۰ دقیقه بماند تا خیس شود. بیشتر از آن، ممکن است باعث ازبین‌رفتن رنگ آن شود.
- از شوینده‌های ملایم برای شستن آن استفاده کنید.
- برای گرفتن آب حریر، آن را نچلانید.
- حریر را روی بند رخت پهن نکنید. اگر هم این کار را می‌کنید از گیره استفاده نکنید، روی آن علامت گیره باقی می‌ماند و به آن آسیب می‌رساند.
- برای خشک‌کردن حریر آن را مستقیم در آفتاب قرار ندهید؛ زیرا رنگش را محو می‌کند.
گران‌ترین و ارزان‌ترین مدل‌های حریر
پارچه حریر بسته به ماده‌ای که از آن تهیه شده است قیمت‌های متفاوتی دارد. حریر ابریشمی گران‌ترین حریر و پلی‌استر و ابریشم مصنوعی ارزان‌ترین هستند. قیمت حریر ابریشمی گاهی حتی دوبرابر بیشتر از حریرهای دیگر است. البته حریر ابریشمی آن‌قدر زیباست که واقعا ارزش این قیمت را دارد.
کشورهای تولیدکننده حریر
ازآنجاکه حریرها را از مواد متنوعی تهیه می‌کنند، انتخاب کشوری که بیشترین میزان تولید را داشته باشد دشوار است. چین بزرگ‌ترین صادرکننده محصولات تهیه‌شده از حریر است؛ اما در بسیاری از موارد ابریشم خام یا پنبه‌ای که برای این پارچه استفاده می‌شود، ممکن است قبل از ارسال به چین از کشورهای دیگر تأمین شود.
برخی شرکت‌هایی که در کشورهای هند، پاکستان و بنگلادش هستند ممکن است محصولات ابریشمی خود را برای فرآوری نهایی به چین صادر کنند.
اگر حریر از مواد مصنوعی ساخته شده باشد، به‌احتمال زیاد آن را در چین تهیه کرده‌اند. این کشور آسیایی بزرگ‌ترین تولیدکننده پلی استر در جهان است و شرکت‌های چینی ابریشم مصنوعی و نایلون بسیار زیادی تولید می‌کنند.
تأثیر پارچه حریر بر محیط زیست
پیامدهای زیست‌محیطی پارچه حریر بسته به نوع ماده‌ای که در آن به کار رفته است متفاوت است. به‌طورکلی، تولید پارچه‌های کاملا مصنوعی از نوع نیمه‌مصنوعی یا طبیعی آنها ضرر بیشتری دارد؛ بااین‌حال درنظرگرفتن فرایند تولید آنها نیز مهم است.
پلی‌استر و نایلون هردو از نفت که منبعی تجدیدناپذیر است به دست می‌آیند. دستیابی به نفت مستلزم انرژی زیادی است و برای اکوسیستم مضر است. فرآوری نفت خام برای محیط زیست زیان‌آور است و زمانی‌که از این ماده برای تولید نایلون و نفت استفاده می‌کنند، فرآورده‌های جانبی متعددی تولید می‌شود که گاهی به‌درستی آنها را دفع نمی‌کنند. علاوه بر آن، نایلون و پلی‌استر هردو پارچه‌های زیست‌تخریب‌ناپذیر هستند و بنابراین انباشتن آنها در محل دفن زباله، آبراه‌ها و جنگل‌ها، فقط به بیشترشدن انبوه زباله می‌انجامد.
حریر ابریشمی تأثیر زیست‌محیطی ناچیزی دارد و هیچ‌گونه مواد سمی در محیط منتشر نمی‌کند. ابریشم از کرم ابریشم به دست می‌آید که روی درختان توت زندگی می‌کنند. آنها فقط برگ توت می‌خورند و برای رشد این درخت‌ها سم یا کود خاصی نیاز نیست. تنها نکته منفی درباره ابریشم این است که به حشرات آسیب می‌رسد و فعالان حقوق حیوانات این کار را غیرانسانی می‌دانند.
پنبه هم تأثیر منفی قابل‌توجهی بر محیط‌زیست ندارد. فقط گاهی ممکن است برای سفیدکردن یا تمیزکردن پنبه از مواد سمی استفاده کنند، درغیراین‌صورت فرایند تولید این پارچه سازگار با محیط‌زیست است و زیست‌تخریب‌پذیر است.
ابریشم مصنوعی یا ریون تاحدودی تجزیه‌پذیرتر است ولی بازهم موادشیمیایی مورداستفاده برای ساخت این پارچه بسیار سمی است و به کارگران یا اکوسیستم اطراف کارخانه‌های تولید ریون آسیب می‌رساند.
کلام پایانی
پارچه حریر از زیباترین پارچه‌ها برای دوخت لباس‌های مجلسی است. این پارچه را می‌توان از الیاف طبیعی، نیمه مصنوعی و کاملا مصنوعی تهیه کرد. انواع مختلفی دارد و رنگ‌های آن هم متنوع است. برخی از انواع آن گران‌تر از بقیه هستند و این هم به مواد پایه آن و هم به میزان کاری که روی آن انجام داده‌اند بستگی دارد. برای مثال، اگر روی آن پولک، مروارید یا منجوق دوخته باشند، حریر گران‌تری خواهیم داشت. متأسفانه بیشتر حریرهایی که در بازار موجود است از الیاف مصنوعی تهیه شده است و این به محیط‌زیست آسیب می‌رساند. مخصوصا در کشور ما که مصرف‌گرایی زیادی وجود دارد، این موضوع پررنگ‌تر است. بسیاری از افراد در مهمانی‌ها یا مجالس هرگز لباس تکراری نمی‌پوشند و به این ترتیب زباله زیادی تولید می‌کنند. ازآنجاکه بیشتر لباس‌های مجلسی از جنس حریر مخصوصا نوع مصنوعی آن هستند، تصور کنید این زباله‌ها را چطور باید دفع کرد.
حال شما برای ما بگویید؛ چطور می‌توان این فرهنگ را در بین مردم رواج داد؟ برای نمونه، در برخی از کشورها، بسیاری از افراد مشهور در مراسم فرش قرمز با پوشیدن لباس‌های سال‌های قبلشان سعی در ترویج کاهش مصرف‌گرایی دارند. آیا راه‌هایی از این دست به ذهنتان می‌رسد؟ لطفا دیدگاه‌هایتان را با ما به اشتراک بگذارید.
