تب، که با نام‌های پرکسیا (Pyrexia) یا دمای بالا هم شناخته می‌شود، به دمای بالای ۳۷ درجه سانتی‌گراد (دمای طبیعی بدن) اشاره دارد و نوعی واکنش طبیعی بدن به انواع بیماری‌ها و عفونت‌هاست. تب یکی از شایع‌ترین علائم پزشکی است. به همین دلیل، در این مقاله، به انواع تب در کودکان و بزرگ‌سالان می‌پردازیم. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
چرا تب می‌کنیم؟
تب رایج‌ترین عارضه جانبی در بیماری‌هایی مثل آنفولانزا و سرماخوردگی است. تب نشان می‌دهد سیستم ایمنی در حال مبارزه‌ای سخت با نوعی عفونت یا بیماری است. به‌طور کلی، وقتی سیستم ایمنی سلول‌های سفید بیشتری برای مبارزه با عفونت تولید کند، این سلول‌ها مغز را برای افزایش دمای بدن تحریک می‌کنند و در نتیجه تب ایجاد می‌شود. از طرفی، بدن به این پدیده واکنش نشان می‌دهد و سعی می‌کند با محدودکردن جریان خون به پوست و ماهیچه‌های انقباضی، خودش را سرد کند که موجب لرز و درد بدن و عضله می‌شود.
از عوامل ایجاد تب در بزرگ‌سالان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تومور؛
- التهاب؛
- گرمازدگی؛
- عفونت قارچی؛
- آفتاب سوختگی؛
- عفونت باکتریایی؛
- مسمومیت غذایی؛
- عفونت ویروسی (آنفولانزا، سرماخوردگی).
بیماری‌های زیر هم ممکن است موجب بیماری تب شدید شود:
- آسم؛
- دیابت؛
- بیماری کبدی؛
- بیماری کلیوی؛
- التهاب مفاصل؛
- مصرف داروهای خاص برای مدت طولانی.
انواع تب بدن
دمای طبیعی بدن بین ۳۶٫۱ تا ۳۷٫۲ درجه سانتی‌گراد است. اگر دمای بدنتان از این مقدار بالاتر رفت شما تب دارید. تب به ۴ گروه تقسیم می‌شود:
- تب درجه پایین: زمانی که دمای بدن به ۳۸ درجه سانتی‌گراد برسد؛
- تب متوسط: زمانی که دمای بدن به ۳۹٫۱ تا ۴۰ درجه سانتی‌گراد برسد؛
- تب درجه بالا: زمانی که دمای بدن به ۳۹٫۴ درجه سانتی‌گراد یا بیشتر برسد؛
- هیپرپیرکسی/ تب بسیار شدید: زمانی که دمای بدن به بالای ۴۱٫۱ درجه سانتی‌گراد برسد.
معمولا بیشتر تب‌ها خودشان بین ۱ تا ۳ روز برطرف می‌شوند. با این حال، تب مداوم یا ادامه‌دار ممکن است تا ۱۴ روز تکرار شود. همان‌طور که تب تکرارشونده نشانه نوعی عفونت یا بیماری جدی‌تر است، تب مداوم نیز ممکن است جدی باشد؛ حتی اگر تب خفیف باشد.
- اگر مدت تب کمتر از ۷ روز باشد تب حاد است؛
- اگر مدت تب تا ۱۴ روز طول بکشد نیمه حاد است؛
- اگر تب بیشتر از ۱۴ روز ادامه داشته باشد تب مزمن یا مداوم است.
علائم تب
از جمله علائم تب می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لرز؛
- ضعف؛
- تعریق؛
- سردرد؛
- خستگی؛
- درد عضلات؛
- کاهش اشتها.
اگر تب درجه بالا (دمای بالای ۳۹٫۴ درجه سانتی‌گراد) دارید یا تب شما مداوم بود و بعد از ۳ روز برطرف نشد یا علائم زیر را داشتید، به پزشک مراجعه کنید:
- تشنج؛
- سردرد؛
- کم‌آبی؛
- استفراغ؛
- سرگیجه؛
- حساسیت به نور؛
- سختی در تنفس؛
- جوش‌های پوستی؛
- گرفتگی عضلانی و درد شکم.
درمان تب در بزرگ‌سالان
تب معمولا به‌خودی‌خود خطرناک نیست. بیشتر تب‌ها طی چند ساعت یا چند روز که بدن عفونت را شکست دهد از بین می‌روند. می‌توانید در این مدت از روش‌های ساده و مؤثر زیر استفاده کنید تا حس بهتری داشته باشید:
- دوش آب گرم بگیرید؛
- به‌اندازه کافی استراحت کنید؛
- برای تأمین آب بدن به‌اندازه کافی آب، آب‌میوه و سوپ مصرف کنید؛
- از رژیم غذایی بدون ادویه و نرم استفاده کنید و غذاهای سبک انتخاب کنید.
بعضی از داروهای بدون نسخه هم می‌توانند به ازبین‌بردن تب و علائم مربوط به آن مثل سردرد، درد بدن و درد عضلات کمک کنند. اگر تب خیلی شدید بود، درمان آن به علت ایجاد تب بستگی دارد و ممکن است پزشک داروهای زیر را برای درمان عفونت‌های شدید تجویز کند:
- آنتی بیوتیک؛
- داروی ضدقارچ؛
- داروی ضدویروس.
رژیم غذایی مناسب برای مدیریت تب
نیاز است برای مدیریت تب از مواد غذایی خوب استفاده کنید تا علائم را از بین ببرید و بهبودی سریع‌تر اتفاق بیفتد. رژیم غذایی متعادل به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کند. از آنجا که بدن در طول تب کالری بیشتری می‌سوزاند، مصرف غذاهای پرانرژی اهمیت زیادی دارد و رژیم غذایی حاوی کالری و پروتئین بالا، چربی کم و مایعات در طول تب توصیه می‌شود.
در ۲ یا ۳ روز اول تب، رژیم غذایی باید بیشتر حاوی مایعاتی مثل سوپ، آب، آب‌میوه و شیر (اگر اسهال ندارید) باشد. وعده‌های غذایی کوچک مداوم باید حدود هر ۲ ساعت مصرف شود و به‌تدریج به هر ۴ ساعت افزایش پیدا کند. همچنین، از غذاهای نرم بدون ادویه که به‌راحتی هضم و جذب می‌شوند استفاده کنید تا مواد مغذی بدنتان تأمین شود. از جمله این غذاها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شیر؛
- فرنی؛
- غلات؛
- برنج نرم یا له شده؛
- میوه‌های نرم مثل موز، پاپایا، سیب، پرتقال، خربزه؛
- سبزیجات پخته (سیب‌زمینی، سیب‌زمینی شیرین، هویج، کدو حلوایی).
در طول تب، بیشتر به مواد مغذی ضروری مثل ویتامین آ (A)، ویتامین سی (C)، ویتامین بی (B)، و مواد معدنی مثل کلسیم و آهن و سدیم نیاز دارید. مصرف غذاهای چرب، تند و غذاهای با فیبر زیاد که به‌سختی هضم می‌شوند را محدود کنید و به‌جای آن غذاهای زیر را به رژیم غذایی‌تان اضافه کنید:
- آب میوه؛
- آب نارگیل؛
- حریره برنج؛
- تخم مرغ پخته؛
- گوشت بدون چربی؛
- ماهی پخته یا بخارپز؛
در زمان تب، از مصرف غذاهای زیر خودداری کنید:
- پنیر؛
- شیرینی؛
- غذاهای تند؛
- غذاهای کنسروی؛
- غذاهای سرخ‌شده؛
- غذاهایی با فیبر بالا.
تب در کودکان و نکات مربوط به آن
انواع تب در کودکان
هر کودکی ممکن است بارها و بارها تب کند. هرچند تب به‌خودی‌خود مضر نیست و می‌تواند نشانه خوبی باشد، زمانی که کودک شما نیمه‌شب با گرگرفتگی شبانه، حرارت یا تعریق از خواب بیدار می‌شود، نمی‌توان نسبت به این موضوع بی‌اعتنا بود. تب کودکان ممکن است به‌دلایل زیر اتفاق بی افتد:
- عفونت: بیشتر تب‌ها به‌دلیل عفونت یا بیماری اتفاق می‌افتند؛
- ایمنی‌زایی: گاهی نوزادان و کودکان بعد از دریافت واکسن دچار تب درجه پایین می‌شوند؛
- پوشیدن لباس زیاد: از آنجا که بدن نوزادان و به‌خصوص آنهایی که تازه متولد شدند مانند سایر کودکان با دمای محیط تطابق پیدا نکرده، اگر زیاد لباس بپوشند یا در محیط گرمی باشند، ممکن است تب کنند. از طرفی، تب در نوزادان ممکن است علامت عفونتی جدی باشد و حتما باید پزشک تب آنها را بررسی کند.
میزان تب کودک چقدر است؟
به توصیه متخصصان اطفال، اگر دمای بدن کودک بیشتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد بود، سلامتی او در خطر است. در موارد زیر حتما به پزشک مراجعه کنید:
- کمتر از ۶ ماه سن دارد؛
- هنوز واکسن نزده است؛
- بدن کودک شما گرم است؛
- تب او ۳ روز یا بیشتر طول کشید؛
- علائم دیگری دارد که شما را نگران می‌کند.
در موارد زیر احتمالا بیماری کودک شما جدی نیست:
- اگر هنوز به بازی‌کردن علاقه دارد؛
- اگر خوب غذا می‌خورد و خوب می‌نوشد؛
- به شما واکنش نشان می‌دهد و می‌خندد؛
- به نظر حالش با کاهش دمای بدنش خوب است.
اگر کودک شما مایعات می‌نوشد و دفع کافی دارد اما به غذاخوردن علاقه‌ای ندارد نگران نباشید. این موضوع معمولا طبیعی است و جای نگرانی وجود ندارد.
چه دماسنجی برای تشخیص تب کودک مناسب‌تر است؟
دماسنج‌های دیجیتالی بهترین گزینه‌اند که می‌توانند به‌صورت دهانی، مقعدی یا زیربغلی استفاده شوند. برای کودکان کم‌سن‌و‌سال بهتر است دمای بدن از طریق مقعد اندازه گرفته شود. منتها اگر کودک شما ۴ یا ۵ سال دارد، می‌توانید از دهان او متوجه تب شوید. دمای زیر بغل قابل‌اعتماد نیست، اما اندازه‌گیری آن راحت‌تر است.
چگونه دمای بدن کودک را پایین بیاوریم؟
علاوه بر مراجعه به پزشک، چند روش دیگر برای کاهش دمای بدن کودک وجود دارد که شامل موارد زیر است:
۱. داروها
معمولا می‌توانید از ایبوبروفن یا استامینوفن برای درمان سرماخوردگی استفاده کنید که برای تسکین درد هم مناسب است. این داروها معمولا بر اساس سن یا وزن کودک داده می‌شوند. اگر درمورد دوز مصرفی دارو مطمئن نیستید، با پزشک مشورت کنید.
۲. مراقبت در منزل
- از مالیدن الکل، آب سرد و یخ روی بدن کودک اجتناب کنید؛
- مطمئن شوید دمای رختخواب کودک مناسب است و دمای آن زیاد گرم یا سرد نیست؛
- اگر پوشک کودک خشک است، خشکی زبان و دهان دارد یا غذای کمی می‌خورد به پزشک مراجعه کنید؛
- لباس‌های سبک تن کودک کنید و روی او ملحفه یا پتویی سبک بیندازید. پوشاندن زیاد کودک معمولا دمای بدن او را افزایش می‌دهد؛
- همچنین، می‌توانید از حمام آب ولرم و اسفنج استفاده کنید. البته این روش می‌تواند دمای بدن را به‌صورت موقتی پایین بیاورد. اگر کودک شما راحت نبود، این روش را ادامه ندهید.
۳. غذاها و نوشیدنی‌ها
باور کنید یا نه، سوپ مرغ مفید است. تحقیقات نشان می‌دهند ارتباطی بین خوردن سوپ مرغ و کاهش التهاب وجود دارد. ترکیبات این سوپ حاوی مواد مغذی است که به بهبود سلامتی و تأمین آب بدن کمک می‌کند. منتها فقط به سوپ مرغ اکتفا نکنید. علائم کمبود آب بدن را بررسی کنید و مایعات دیگر را هم فراوان به او بدهید. از جمله این مایعات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آب؛
- شیر؛
- محلول‌های حاوی الکترولیت مقل پدیالیت که بهتر است با تجویز پزشک استفاده شود.
برای کودکان بزرگ‌تری که علائم کم‌آبی دارند (مثلا به‌اندازه کافی ادرار نمی‌کنند، مایعات کافی نمی‌نوشند، و عملکردهای غیرعادی دارند) به متخصص اطفال مراجعه کنید.
۴. استراحت کافی
مطمئن شوید کودک شما به‌اندازه کافی استراحت می‌کند. این موضوع به این معنی نیست که تمام مدت در رختخواب باشد. فقط کافی است در خانه بماند و به مدرسه یا مهدکودک نرود و کمی استراحت کند.
چه زمانی به متخصص اطفال مراجعه کنیم؟
زمانی که کودک شما تب بالایی دارد یا دچار کم‌آبی است، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. منتها به‌جز این ۲ مورد، در چه موارد دیگری باید به پزشک مراجعه کنید؟ در ادامه به چند مورد اشاره شده است:
- اگر تب او ۳ روز یا بیشتر ادامه داشت؛
- اگر کودک زیر ۱۲ ماه به‌اندازه کافی ادرار نمی‌کند یا چیزی نمی‌نوشد؛
- اگر به این مورد مشکوک هستید که کودک زیر ۱۲ ماه شما به آنفولانزا مبتلاست؛
- اگر مخاط بینی کودک سبز یا زرد است (بعد از دوره‌ای ۱۰روزه هر نوع ترشحی نظر شما را جلب کرد یا اگر ترشحاتی از چشم‌های او خارج شد).
بعضی شرایط در کودکان جدی‌ترند و باید زودتر به اورژانس مراجعه کرد که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مریضی شدید؛
- سختی در تنفس؛
- نخوردن یا ننوشیدن؛
- علائم تحریک پوستی؛
- و هر چیزی که شما را نگران می‌کند.
شما بگویید
کمتر کسی است که تجربه تب‌کردن نداشته باشد؛ اما وقتی این موضوع برای اطرافیان و به‌خصوص کودکان اتفاق می‌افتد، شاید نگرانی بیشتری به همراه داشته باشد. امیدواریم این مطلب برایتان مفید بوده باشد. کدام قسمت از مقاله برایتان جدید بود و بیشتر توجه شما را جلب کرد؟ شما برای مقابله با تب چه‌کار می‌کنید؟
در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت «ارسال دیدگاه» با ما در میان بگذارید. همچنین، پیشنهاد می‌کنیم این مقاله را از طریق شبکه‌های اجتماعی برای عزیزانتان بفرستید تا در مواقع لزوم اقدامات کاربردتری برای کنترل تب انجام دهند.
