داروی رقیق کننده خون برای کمک به جریان روان خون در سرخرگ‌ها و سیاهرگ‌های بدن استفاده می‌شود. این دارو می‌تواند از ایجاد لخته‌های خونی جلوگیری کند و مانع از رشد آنها شود. داروی رقیق کننده خون برای بیمارهای قلبی و سکته‌ها نجات‌بخش است، اما می‌تواند خطراتی نیز به همراه داشته باشد. در ادامه درباره عوارض این نوع داروها، کاربرد آنها و نام‌های مختلف‌شان توضیح می‌دهیم. اگر شما یا اطرافیان‌تان برای بیماری قلبی خود از داروی رقیق کننده خون استفاده می‌کنید، این مقاله را از دست ندهید.
داروی رقیق کننده خون چیست؟
رقیق کننده‌های خون از ایجاد لخته جلوگیری می‌کنند و می‌توانند از طریق قرص یا تزریق در رگ استفاده شوند. لخته‌های خونی می‌توانند مانع جریان خون به قلب، ریه‌ها یا مغز شوند که در نهایت منجر به سکته می‌شوند. اگر به بیماری قلبی مبتلا باشید، مثلا بیماری عروق قلبی یا ریتم قلبی نامنظم، پزشک برای شما رقیق کننده خون تجویز می‌کند.
البته توجه به میزان مصرفی اهمیت زیادی دارد. اگر به اندازه کافی از این دارو استفاده نکنید، تأثیر لازم را نخواهد داشت. مصرف بیش از اندازه نیز می‌تواند منجر به خون‌ریزی شدید شود.
انواع داروی رقیق کننده خون و نحوه کار آنها
باید بدانید که رقیق کننده‌های خون به‌معنی واقعی کلمه خون شما را رقیق نمی‌کنند و موجب از بین رفتن لخته‌ها نیز نمی‌شوند؛ بلکه این داروها مانع ایجاد لخته‌های جدید در خون می‌شوند یا رشد لخته‌های موجود را کندتر می‌کنند.
بعضی داروهای رقیق کننده خون، خون را روان می‌کنند تا از چسبیدن سلول‌های خونی به همدیگر در رگ‌ها جلوگیری کنند. بعضی دیگر با افزایش زمان لازم برای ایجاد لخته خونی، از ایجاد آن پیشگیری می‌کنند. بر این اساس، این داروها به دو نوع ضد پلاکت و ضد انعقاد تبدیل می‌شوند.
۱. داروهای ضد پلاکت
داروهای ضد پلاکت از اجتماع سلول‌های خونی (پلاکت‌ها) و ایجاد لخته جلوگیری می‌کنند. از این نوع داروها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آسپرین؛
- کلوپیدوگرل (clopidogrel)؛
- دیپیریدامول (dipyridamole)؛
- تیکلوپیدین (ticlopidine).
۲. داروهای ضد انعقاد
پزشکان معمولا داروی ضد انعقاد را برای افرادی تجویز می‌کنند که به نوعی بیماری قلبی مبتلا هستند. انعقاد یک اصطلاح پزشکی به‌معنی لخته شدن است. این داروهای رقیق‌کننده خون با افزایش مدت‌زمان لخته شدن خون، مانع ایجاد لخته می‌شود.
ضد انعقادها می‌توانند با کبد برای جذب ویتامین K رقابت کنند. بدن شما به این ویتامین برای ساخت پروتئین‌هایی به نام فاکتور لخته‌سازی نیاز دارد. البته این نوع داروها ضعیف هستند و برای پیشگیری از لخته استفاده می‌شوند نه درمان آن. بعضی از ضدانعقادهای پراستفاده شامل موارد زیر می‌شوند:
- وارفارین (warfarin)؛
- انوکساپارین (enoxaparin)؛
- هپارین (heparin).
داروهای ضد انعقاد جدیدتری هم هستند که خطر کمتری برای خون‌ریزی ایجاد می‌کنند:
- دابیگاتران (dabigatran)؛
- اپیکسابان (apixaban)؛
- ریواروکسابان (rivaroxaban).
پزشک شما باید دوز داروی رقیق کننده خون شما را با دقت تحت نظر داشته باشد. همچنین ممکن است برای بعضی داروها، هر چند وقت یک بار، تست پروترومبین (PT) را برایتان تجویز کند. این تست خونی، زمان ایجاد لخته را در خون شما بررسی و با استاندارد جهانی مقایسه می‌کند.
داروی رقیق کننده خون برای چه افرادی مناسب است؟
حدود ۲ تا ۳ میلیون نفر در دنیا هرساله از داروهای رقیق کننده خون استفاده می‌کنند. اگر کسی حمله قلبی و سکته را تجربه کرده باشد، با مصرف این داروها خطر وقوع دوباره آنها را کاهش می‌دهد. همچنین اگر کسی بیماری قلبی یا عروقی، ریتم نامنظم قلب، لوپس یا ترومبوز سیاهرگ عمقی داشته باشد، ممکن است به این نوع داروها نیاز پیدا کند.
لازم به ذکر است افرادی که وزن بالا دارند یا به‌تازگی جراحی انجام داده‌اند یا یک دریچه قلب مصنوعی دارند، بیشتر در معرض لخته خونی هستند. بعضی افراد این داروها را تنها برای چند ماه نیاز دارند؛ اما اگر مشکلات سلامتی دائمی داشته باشید، باید این داروها را به‌مدت طولانی استفاده کنید.
عوارض داروهای رقیق کننده خون
رقیق کننده‌ها می‌توانند عوارضی نیز به همراه داشته باشند. خون‌ریزی شدید یکی از معمول‌ترین عوارض این نوع داروهاست. این عارضه می‌تواند با علائم زیر در شما ظاهر شود:
- قاعدگی شدید؛
- خون در مدفوع یا ادرار خونی یا تغییررنگ‌یافته؛
- خون‌ریزی بینی؛
- خون‌ریزی لثه؛
- خون‌ریزی طولانی‌مدت بعد از بریده شدن پوست.
سایر عوارض آن شامل این موارد است:
- سرگیجه؛
- ضعف ماهیچه؛
- ریزش مو؛
- کهیر.
ممکن است دکتر به شما توصیه کند از ورزش‌های چندنفری و با برخورد زیاد دوری کنید تا خطر خون‌ریزی را کاهش دهید. البته این امر باعث نمی‌شود یک زندگی عادی نداشته باشید. شنا کردن، پیاده‌روی و دویدن ورزش‌های مناسبی برای افرادی هستند که داروی رقیق کننده خون مصرف می‌کنند.
به دندان‌پزشک خود بگویید از داروی رقیق کننده خون استفاده می‌کنید. با این کار می‌توانید از خون‌ریزی شدید در حین تمیز کردن دندان‌ها پیشگیری کنید. همچنین باید حواستان به وسایل تیزی مانند قیچی، چاقو یا وسایل باغبانی باشد.
تداخل‌های غذایی و دارویی با داروهای رقیق کننده خون را بشناسید
غذاها، گیاهان و داروهایی هستند که می‌توانند با داروهای رقیق کننده خون شما تداخل داشته باشند. این مواد ممکن است دز دارویی مناسب شما را مؤثرتر یا بی‌اثر کنند. البته همه رقیق کننده‌ها تحت تأثیر مواد مشابهی قرار نمی‌گیرند؛ پس مهم است با پزشک یا متخصص قلب درباره رژیم غذایی خود و اثر آن بر داروها صحبت کنید. در ادامه با این خوراکی‌ها بیشتر آشنا می‌شویم:
ویتامین k
ویتامین K می‌تواند باعث کاهش اثر بعضی داروهای ضد انعقادی، مانند وارفارین شود. بسته به نوع دارویی که دریافت می‌کنید، شاید هنوز بتوانید غذاهایی دارای ویتامین K کم تا متوسط میل کنید. با وجود این، مهم است که از بعضی غذاها با مقادیر بالای ویتامین K اجتناب کنید، مثل:
- کلم؛
- کلم بروکلی؛
- مارچوبه؛
- کلم فندقی؛
- کاسنی فرنگی؛
- کلم‌پیچ؛
- کاهو؛
- اسفناج؛
- برگ خردل؛
- برگ شلغم.
گیاهان دارویی
افرادی که داروهای ضدانعقادی مصرف می‌کنند باید با احتیاط از مکمل‌های گیاهی و انواع چای استفاده کنند. بسیاری از گیاهان دارویی با توانایی‌های ضدانعقادیِ داروهای رقیق کننده خون تداخل دارند. همچنین این گیاهان می‌توانند خطر خون‌ریزی و مدت‌زمان خون‌ریزی شما را تحت تأثیر قرار دهند.
پیش از مصرف گیاهان دارویی، به‌ویژه موارد زیر، با پزشک خود مشورت کنید:
- بابونه؛
- اکیناسه یا مخروطسان؛
- میخک؛
- روغن گل مغربی؛
- دونگ کویی (dong quai)؛
- شیرین‌بیان؛
- جنسینگ؛
- جینکو بیلوبا یا کهن‌دار؛
- گل مهر طلا؛
- پوست درخت بید.
همچنین مشروبات الکلی نیز می‌توانند با داروهای رقیق کننده تداخل داشته باشند؛ بنابراین از مصرف آنها خودداری کنید.
داروها
نسخه‌ها و داروهای بدون نسخه خود را با احتیاط مصرف کنید. تعدادی از آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای ضدقارچ، مسکن‌ها و ضداسیدها می‌توانند خطر خون‌ریزی را در شما بالا ببرند. لازم است بدانید داروهایی مانند قرص‌های ضدبارداری نیز می‌توانند از اثر داروی رقیق کننده خون بکاهند و خطر ایجاد لخته را بالا ببرند. حتما داروهای مصرفی خود را به پزشک‌تان بگویید.
رقیق کننده‌های طبیعی خون کدام‌اند؟
بعضی غذاها و گیاهان دارویی به عنوان رقیق کننده طبیعی خون عمل می‌کنند و می‌توانند از ایجاد لخته جلوگیری کنند. البته قبل از مصرف این مواد خوراکی با پزشک خود مشورت کنید، زیرا می‌توانند خون شما را تا حد زیادی رقیق کنند.
ضد انعقادهای طبیعی
- سیر؛
- زنجبیل؛
- تخم کلم؛
- تخم رازیانه.
غذاهایی که ویتامین E زیادی دارند نیز به‌عنوان رقیق کننده طبیعی خون کاربرد دارند. بسیاری از روغن‌ها شامل ویتامین E هستند، مثل روغن زیتون، ذرت، سویا و گندم. از منابع دیگر این ویتامین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اسفناج؛
- گوجه؛
- انبه؛
- کیوی؛
- کره بادام‌زمینی؛
- بادام؛
- تخمه آفتاب‌گردان؛
- کلم بروکلی.
این ضد انعقادهای طبیعی می‌توانند برای عملکرد و سلامت قلب شما مفید باشند اما بهتر است آنها را با احتیاط مصرف کنید.
سخن پایانی
بیماری‌ها و عارضه‌های مختلف ممکن است شما را به داروی رقیق کننده خون نیازمند کنند. این داروها در پیشگیری ایجاد لخته و جلوگیری از رشد آن نقش مهمی دارند و نیاز است طبق دستور پزشک مصرف شوند. با توجه به عوارض و تداخلاتی که ذکر شد، می‌توانید با دانش بیشتری از سلامت خود مراقبت کنید و بیشترین استفاده را از داروهای خود ببرید.
