اگر همیشه کف دست‌وپاهایتان خیس است و آرزو به دلتان مانده است که بتوانید با کسی دست بدهید، اگر هروقت روی سرامیک یا موکت رنگ روشن می‌ایستید و از خجالتِ آب جمع‌شده زیر پاهایتان نمی‌دانید چه کنید، یا اگر سرِ قرار رفته‌اید و هنوز نرسیده دایرۀ خیس بزرگی در ناحیه زیربغل لباستان افتاده است، مبتلا به هایپرهیدروزیس هستید. در این مطلب، درباره علل، علائم، تشخیص و درمان هایپرهیدروزیس صحبت خواهیم کرد.
هایپرهیدروزیس چیست؟
هایپرهیدروزیس (که به آن پلی‌هیدروز یا سودورا هم می‌گویند) به‌معنای تعریق بیش‌ازحد است. این تعریق ممکن است فقط بر یک ناحیه از بدن یا بر کل آن تأثیر بگذارد. هرچند این بیماری خطرناک نیست، فرد مبتلا را به‌شدت ناراحت و خجالت‌زده می‌کند و ممکن است حتی باعث ضربه‌های روحی و روانی شود.
تعریق زیاد ناشی از هایپرهیدروزیس بیشتر از هر جای دیگری در دست‌ها، پاها، زیربغل و کشاله ران اتفاق می‌افتد. دلیلش این است که بین ۲ تا ۴ میلیون غده عرق در سراسر بدن هستند که بیشترین نوع آن را غدد اِکرین تشکیل می‌دهند که محل تجمع آنها در همین نواحی است.
انواع هایپرهیدروزیس کدام‌اند؟
هایپرهیدروزیس شاید از بدو تولد وجود داشته باشد یا اینکه بعدها فرد را درگیر کند. با این حال، بیشتر موارد هایپرهیدروزیس در دوران نوجوانی آغاز می‌شود. این بیماری از نظر محل تعریق و علت ایجاد قابل‌تقسیم‌بندی است:
۱. از نظر محل تعریق
- هایپرهیدروزیس کانونی یا موضعی
این نوع هایپرهیدروزیس موضعی است، مثل هایپرهیدروزیس پالموپلنتر به‌معنای تعریق بیش‌ازحد کف دست‌ها و پاهاست.
- هایپرهیدروزیس عمومی
این نوع هایپرهیدروزیس کل بدن را درگیر می‌کند و منحصر به ناحیه خاصی از بدن نیست.
۲. از نظر علت ایجاد
از این منظر این بیماری را به ۲ دسته تقسیم می‌کنند: هایپرهیدروزیس اولیه که علت مشخصی ندارد و هایپرهیدروزیس ثانویه که شاید ناشی از نوعی بیماری زمینه‌ای باشد.
- هایپرهیدروزیس ایدیوپاتیک اولیه
ایدیوپاتیک به‌معنای علت ناشناخته است. در بیشتر موارد، هایپرهیدروزیس موضعی همان هایپرهیدروزیس اولیه است که دلیل مشخصی ندارد.
- هایپرهیدروزیس ثانویه
هایپرهیدروزیس ثانویه به‌دلیل بیماری زمینه‌ای مانند چاقی، نقرس، یائسگی، تومور، مسمومیت با جیوه، دیابت ملیتوس یا پرکاری تیروئید ایجاد می‌شود. در برخی موارد، علائم هایپرهیدروزیس به‌قدری شدید است که باعث خجالت و ناراحتی فرد می‌شود و ممکن است وی را مضطرب کند. تا جایی که انتخاب شغل، فعالیت‌های شخصی، روابط عاطفی، تصویر ذهنی از خویشتن و داشتن حس خوب از نظر هیجانی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
نکته مهم: خوشبختانه، چندین روش درمانی برای هایپرهیدروزیس وجود دارد. با این حال، شمار قابل‌توجهی از افراد یا به‌دلیل خجالت به پزشک مراجعه نمی‌کنند یا اینکه اصلا نمی‌دانند درمانی برای این بیماری وجود دارد.
هایپرهیدروزیس چه علائمی دارد؟
هایپرهیدروزیس فعالیت‌های طبیعی فرد را مختل می‌کند: دانشجویان یا دانش‌آموزانی بوده‌اند که به‌دلیل خیس‌شدن دستشان پاسخ‌نامه امتحان را غیرقابل‌تصحیح کرده‌اند؛ افرادی بوده‌اند که به‌دلیل تعریق بیش‌ازحد، با رفتار نامناسب فردی که با او قرار گذاشته‌اند روبه‌رو شده‌اند؛ بسیاری دیگر حتی با همسرشان به مشکل برخورده‌اند. دفعات تعریق بیش‌ازحد بدون هیچ دلیل روشنی، دست‌کم یک بار در هفته یا تقریبا همیشه اتفاق می‌افتند و بر زندگی اجتماعی یا فعالیت‌های روزانۀ فرد تأثیر می‌گذارند.
اگر به هایپرهیدروزیس مبتلا هستید، احتمال دارد برخی از علائم و نشانه‌های زیر را داشته باشید:
- مرتب و به‌شدت عرق می‌کنید؛
- کف پاهایتان سرد و مرطوب یا خیس است؛
- تعریقتان تا جایی شدید است که لباستان را به‌وضوح خیس می‌کند؛
- کف دستتان در بیشتر مواقع یا همیشه، سرد و مرطوب یا کاملا خیس است.
ممکن است این موارد هم برایتان پیش بیاید:
- شرمساری؛
- نگرانی از لک‌شدن لباس‌ها؛
- نگرانی بیش‌ازحد برای بوی بد بدن؛
- سرباززدن از برقراری تماس فیزیکی با افراد؛
- کناره‌گیری اجتماعی که گاهی به افسردگی منجر می‌شود؛
- انتخاب اجباری شغلی که لازمه آن تماس فیزیکی یا تعامل انسانی نباشد؛
- مشکلاتی که پوست را تحریک می‌کنند (مانند عفونت‌های قارچی یا باکتریایی)؛
- صرف زمان زیادی از روز برای مقابله با تعریق، از جمله تعویض مکرر لباس، پاک‌کردن عرق، قراردادن بالشتک یا دستمال زیر بازوها، شست‌وشوی مداوم، پوشیدن لباس‌های گشاد یا تیره.
جالب است که فرد مبتلا به هایپرهیدروزیس اولیه (نوعی که به بیماری‌های زمینه‌ای مربوط نیست) در هنگام خواب تعریق بیش‌ازحد ندارد! متخصصان تاکنون نتوانسته‌اند علت آن را پیدا کنند.
علل هایپرهیدروزیس چیست؟
علل هایپرهیدروزیس اولیه هنوز به‌خوبی شناخته نشده است. در عوض، هایپرهیدروزیس ثانویه فهرستی طولانی از علل شناخته‌شده دارد. با اینکه گاهی بیماری‌های عصبی، غدد درون‌ریز، عفونت‌ها و سایر بیماری‌های سیستمی ممکن است سبب هایپرهیدروزیس شوند، بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری سالم‌اند. هرچند گرما و هیجانات هم شاید جزو علل تعریق بیش‌ازحد باشند، بیشتر افراد مبتلا تقریبا در تمام ساعت‌هایی که بیدارند صرف‌نظر از خلق‌وخو یا آب‌وهوا عرق می‌کنند.
علل هایپرهیدروزیس اولیه
بسیاری از افراد گمان می‌کنند هایپرهیدروزیس اولیه با وضعیت روحی و روانی بیمار ارتباط دارد و آن را نوعی بیماری روانی می‌دانند. آنها تصور می‌کنند فقط افرادی که تحت فشار عصبی و اضطراب هستند به این بیماری مبتلا می‌شوند!
در حالی که تحقیقات اخیر نشان داده است این درست نیست که افراد مبتلا به هایپرهیدروزیس اولیه بیشتر از سایرین در معرض احساس اضطراب یا عصبی‌بودن یا استرس هیجانی قرار داشته باشند. در حقیقت، برعکس است. اگر مشکلات روحی و روانی یا اضطراب و استرس به این افراد دست می‌دهد، نتیجه همین هایپرهیدروزیس است.
پژوهش‌ها نشان داده است ژن‌های خاصی در هایپرهیدروزیس نقش دارند. به نظر می‌رسد احتمال به‌ارث‌رسیدن از والدین هم در آن نقش دارد. بیشتر بیماران مبتلا به هایپرهیدروزیس اولیه خواهر، برادر یا والدینی دارند که به این بیماری مبتلاست.
علل هایپرهیدروزیس ثانویه
- زونا؛
- چاقی؛
- دیابت؛
- نقرس؛
- بارداری؛
- اضطراب؛
- پارکینسون؛
- بیماری قلبی؛
- اعتیاد به الکل؛
- آسیب نخاعی؛
- پرکاری تیروئید؛
- سوءمصرف مواد؛
- نارسایی تنفسی؛
- برخی از سرطان‌ها مانند بیماری هاجکین؛
- برخی عفونت‌ها مانند ایدز (HIV)، مالاریا و سل؛
- برخی از داروها مانند داروهای ضدافسردگی، آنتی کولین استرازها (برای آلزایمر)، پیلوکارپین (برای آب سیاه)، پروپرانولول (برای فشار خون بالا).
تشخیص هایپرهیدروزیس
در ابتدا، پزشک سعی می‌کند با کمک آزمایش ادرار و خون، احتمال هرگونه بیماری زمینه‌ای مانند تیروئید پرکار یا قند خون پایین (هیپوگلیسمی) را رد کند و بعد به عوامل دیگر برسد. سؤالاتی که پزشک از بیماران می‌پرسد:
- آیا مجبورید برای مقابله با تعریق بیش‌ازحد همیشه دستمال، ضدتعریق، حوله یا پد با خودتان همراه داشته باشید؟
- آیا هایپرهیدروزیس بر رفتار یا وضعیت روحی شما در زمان حضور در جمع تأثیر گذاشته است؟
- آیا تا به حال به‌دلیل هایپرهیدروزیس از دوستتان جدا شده‌اید؟
- آیا هایپرهیدروزیس بر اشتغال شما تأثیر داشته است؟
- هر چند وقت یک بار لباستان را عوض می‌کنید؟
- هر چند وقت یک بار دوش می‌گیرید؟
- چقدر به تعریق زیاد فکر می‌کنید؟
آزمایش تعریق حرارتی
در این روش، پودری که به رطوبت حساس است روی پوست اعمال می‌شود. هنگامی که تعریق زیاد در دمای اتاق رخ می‌دهد، رنگ پودر تغییر می‌کند. سپس بیمار در معرض حرارت و رطوبت زیاد قرار می‌گیرد که باعث تغییر در کل بدن می‌شود. افرادی که مبتلا به هایپرهیدروزیس نیستند، وقتی در معرض گرما قرار می‌گیرند کف دستشان زیاد عرق نمی‌کند؛ اما بیماران مبتلا به هایپرهیدروزیس دستشان به‌شدت خیس می‌شود. این آزمایش به پزشک در تعیین شدت بیماری نیز کمک می‌کند.
روش‌های درمان هایپرهیدروزیس
چند روش درمانی که متخصص پوست ممکن است آنها را توصیه کند عبارت‌اند از:
۱. یونتوفورزیس
در این روش، دست‌وپا را در یک ظرف آب قرار می‌دهند و جریان الکتریکی را از آب عبور می‌دهند. هیچ دردی ندارد. بیشتر بیماران به ۲ تا ۴ جلسه ۲۰ تا ۳۰ دقیقه‌ای نیاز دارند. بسته به واکنش بیمار، برنامه درمانی او با فواصل ۱ تا ۳ هفته‌ای انجام می‌شود.
۲. بوتاکس
تزریق بوتاکس اعصاب محرک غدد عرق را مسدود می‌کند. بیماران مبتلا به هایپرهیدروزیس ممکن است برای نتایج مؤثر به چندین تزریق نیاز داشته باشند. مقدار کمی بوتاکس با سوزن بسیار ظریف در تقریبا ۲۰ تا ۲۵ نقطه در هر زیر بغل تزریق می‌شود. ممکن است تا ۱۴ ماه از تعریق زیاد جلوگیری کند. معمولا با رعایت مراقبت‌های پس از تزریق بوتاکس ناراحتی خاصی ایجاد نمی‌شود. در رابطه با هایپرهیدروزیس و بوتاکس، خوب است بدانید که سازمان غذا و دارو بوتاکس را برای درمان هایپرهیدروزیس زیربغل تأیید می‌کند.
۳. میرادرای
سازمان غذا و دارو این روش درمانی را در سال ۲۰۱۱ برای درمان تعریق زیاد ناحیه زیربغل تأیید کرد. این روش غیرتهاجمی با استفاده از انرژی الکترومغناطیسی و امواج مایکروویو، گرما را روی غدد عرق هدف می‌گیرد و آنها را از بین می‌برد. ۱ ساعت بیشتر طول نمی‌کشد و از بی‌حسی موضعی هم استفاده می‌کنند. می‌توان ۲ تا ۳ بار تا رسیدن به نتیجه دلخواه آن را تکرار کرد.
۴. داروهای آنتی‌کولینرژیک
این داروها خوراکی‌اند و مانع از انتقال پالس‌‌های عصبی پاراسمپاتیک می‌شوند. این داروها برای کسانی‌اند که درمان‌های قبلی را بدون موفقیت امتحان کرده‌اند. بیماران معمولا در عرض ۲ هفته متوجه بهبود علائم می‌شوند. نوعی از داروهای خوراکی مانند گلیکوپیرولات (روبینول) معمولا برای درمان هایپرهیدروزیس مناسب نیستند، زیرا عوارضی مانند خشکی دهان و تاری دید و احتباس ادرار ایجاد می‌کند.
۵. لیزر
استفاده از لیزر برای درمان می‌تواند غدد عرق زیربغل را هدف قرار دهد و آنها را از بین ببرد.
۶. ETS
آندوسکوپی سمپاتکتومی قفسه سینه یا ETS نوعی جراحی است که فقط در موارد شدید که سایر درمان‌ها مؤثر نبوده‌اند انجام می‌شود. در این روش، اعصابی که پیام‌ها را به غدد عرق می‌رسانند قطع می‌کنند. این روش تهاجمی است و به‌ندرت از آن استفاده می‌کنند. می‌توان گفت آخرین راه‌حل است.
این روش درست به همان اندازه که مؤثر است خطرناک هم هست. حتی با تکنیک‌های جدیدتر آندوسکوپی، بازهم ممکن است عوارضی مانند مشکلات ریوی و عصبی بروز کنند. معمولا برای درمان هایپرهیدروزیس صورت، دست‌ها یا زیربغل از آن استفاده می‌کنند. برای درمان هایپرهیدروزیس پاها این روش را انجام نمی‌دهند، زیرا خطر اختلال دائمی در عملکرد جنسی وجود دارد.
بهبود علائم با روش‌های خانگی
برخی از روش‌های خانگی و بدون مراجعه به پزشک در بهبود علائم هایپرهیدروزیس مؤثرند:
۱. استفاده از ضدتعریق‌ها
ضدتعریق‌های بدون نسخه حاوی موادی‌اند که غدد عرق را به‌شکل موقت مسدود می‌کنند. یکی از مؤثرترین آنها آلومینیم‌کلراید است. هر ضدتعریقی که این ماده را دارد کمکتان می‌کند. در صورتی که این ترکیب مؤثر نباشد، پزشک ضدتعریق قوی با هگزاهیدرات کلرید آلومینیم (دریسول) برایتان تجویز می‌کند.
درست قبل از خواب به‌مدت ۲ تا ۳ شب متوالی و سپس تقریبا هفته‌ای یک بار از این ضدتعریق استفاده کنید. البته این ضدتعریق برای زیربغل مناسب است و برای دست‌وپا فایده ندارد. عارضه جدی آن سوزش و تحریک است. اگر قبل از استفاده از آن پوست را کامل خشک کنید و بعد از اعمال هم اجازه دهید روی پوستتان خشک شود، احتمال دارد برطرف شود.
نکته: ضدتعریق را با دئودورانت اشتباه نگیرید. دئودورانت تعریق را متوقف نمی‌کند و فقط با عطر و مواد ضدباکتری بوی بد بدن را از بین می‌برد.
۲. پدهای زیربغل
این پدها زیر بغل لباس قرار می‌گیرند تا از لباس در برابر عرق محافظت کنند.
۳. لباس
لباس‌هایی که از الیاف مصنوعی مانند نایلون درست شده‌اند ممکن است اوضاع را بدتر کنند. بهتر است لباس‌های گشادتر با الیاف طبیعی بپوشید.
۴. کفش
کفش‌های تهیه‌شده از مواد مصنوعی احتمال دارد علائم را بدتر کنند. مواد طبیعی مانند چرم گزینه‌های بهتری‌اند.
۵. جوراب
برخی از جوراب‌های تهیه‌شده از الیاف طبیعی در جذب رطوبت بهتر عمل می‌کنند، جوراب پشم مرینو یا پلی‌پرو بسیار مناسب‌اند.
عوارض و پیامدهای هایپرهیدروزیس
اگر هایپرهیدروزیس درمان نشود، ممکن است پیامدهایی داشته باشد. برخی از آنها عبارت‌اند از:
- عفونت ناخن، به‌ویژه ناخن پاها؛
- توده‌های پوستی ناشی از HPV یا زگیل (ویروس پاپیلومای انسانی)؛
- عفونت باکتریایی، به‌ویژه در اطراف فولیکول‌های مو و بین انگشت‌های پا؛
- عرق‌سوزشدن، این مشکل که گرمی دانه یا میلیاریا هم نامیده می‌شود، بثورات پوستی خارش‌دار و قرمزی‌اند که باعث احساس سوزش یا سوزن‌سوزن‌شدن می‌شوند؛
- تعریق زیاد ممکن است بر اعتمادبه‌نفس، شغل و روابط بیمار اثر بگذارد. برخی از افراد ممکن است دچار اضطراب، استرس هیجانی، کناره‌گیری اجتماعی و حتی افسردگی شوند، بنابراین پیامدهای روانی هم دارد.
شما بگویید
اگر به هایپرهیدروزیس مبتلا هستید، لطفا برایمان بگویید آیا این بیماری توانسته است در زندگی روزمره شما اختلالی ایجاد کند؟ آیا تاکنون به‌فکر درمان آن بوده‌اید؟
