نگاهی به مجموعه Captain Tsubasa - کاپیتان سوباسا

اما یکی از نوستالژی‌های آن دوران که دختر و پسر یا کودک و بزرگسال آن را تماشا می‌کردند، کارتون فوتبالیست ها بود. کارتونی که بعد‌ها فهمیدیم خیلی چیز‌هایش (!)، از جمله نامش را اشتباه می‌دانستیم و نام واقعی آن، کاپیتان سوباسا یا به انگلیسی Captain Tsubasa بود. فوتبالیست‌ها در آن زمان، در بازه‌های مختلفی پخش شده بود. اما به شخصه، زمانی آن را به طور کامل تماشا کردم که جمعه‌ها ظهر، از برنامه کودک پخش می‌شد. شاید تصورش برای امروزی‌ها کمی سخت باشد ولی در آن زمان، به سبب نبود چیزی به اسم اینترنت یا حتی کامپیوتر که بتوان مثلا اپیزود‌های مختلف یک مجموعه را به راحتی در چند دقیقه دانلود و بعد تماشا کرد، تنها مرجع ما برای دیدن یک انیمیشن یا فیلم همین صدا و سیمای خودمان یا در نهایت اگر خیلی خوش‌اقبال می‌بودیم، VHS‌های مشهور بود. به فوتبالیست‌ها و جمعه ظهر‌هایی برگردیم که برای دیدن این مجموعه، باید خدا خدا می‌کردیم که فیلمی، سریالی یا اخباری پخش نشود که پدر یا مادر کنترل تلویزیون را به دست بگیرند. یا مثلا صدا و سیما در اقدامی عجیب تصمیم نگیرد که این هفته، به کل برنامه کودک یا فوتبالیست‌ها را پخش نکند! تازه پس از این همه مکافات بود که شانس دیدن فوتبالیست‌ها را پیدا می‌کردیم و کاش می‌شد در قالب کلمات، لذتی را که از آن ۲۰ و چند دقیقه جمعه ظهر می‌بردیم توصیف کرد. فوتبالیست‌ها، نه فقط یک کارتون ساده یا حتی یک سرگرمی، که برای خیلی از ما یک اتفاق بسیار مهم بود که هر هفته، فارغ از اینکه چقدر سرمان شلوغ است یا درس داریم و هر چیز دیگری، جمعه ظهر‌ها زمانی را برای تماشای آن کنار می‌گذاشتیم. 

تازه، قسمت جالب‌تر ماجرا اینکه فعالیت اصلی ما، پس از تمام شدن فوتبالیست‌ها که معمولا با ماندن بازیکنان یا توپ در هوا به پایان می‌رسید، آغاز می‌شد. در حالی که این روز‌ها پس از پایان اپیزود جدید سریال‌هایی مثل Game of Thrones طرفداران شروع به تئوری‌پردازی و پیش‌بینی اتفاقات قسمت بعدی می‌کنند، ما سعی می‌کردیم تا در همان زمین آسفالت کوچه‌ها، با تا زدن آستین لباس یا گذاشتن کلاه آفتابی بر سر، خودمان را در نقش شخصیت‌های معروف فوتبالیست‌ها از کاکرو و سوباسا گرفته تا تارو و واکی‌بایاشی قرار داده و یک فوتبال جانانه با شبیه‌سازی اتفاقات اپیزود این هفته و پیش‌بینی اپیزود هفته آینده که نهایتا هم به پاره شدن چند جفت کفش و شلوار و چند دست کتک مفصل از خانواده ختم می‌شد، بازی کنیم. 

من نه منتقد سینما هستم و نه خیلی شیفته تماشای تمام آثار سینمایی؛ به همین دلیل هم نمی‌خواهم وارد حوزه‌های تخصصی سینما در مورد فوتبالیست‌ها شوم و اصلا، هدف این مقاله هم چنین چیزی نیست که بخواهیم فوتبالیست‌ها را از منظر سینمایی بررسی یا با دیگر آثار مقایسه کنیم. اما می‌خواهم در این قسمت و پیش از آنکه سراغ تاریخچه فوتبالیست‌ها برویم، کمی به درون‌مایه‌های غنی این اثر بپردازیم. راستش را بخواهید، با اینکه در ظاهر فوتبالیست‌ها روایتگر داستان رقابت چند تیم فوتبال یا چند بازیکن فوتبال با یکدیگر بود، اما در باطن، این انیمه تم‌های داستانی عمیق‌تری هم دارد که آن را، از یک اثر سطحی و تک‌لایه به اثری با پیچیدگی‌های خاص تبدیل می‌کنند. بدون شک یکی از مهم‌ترین درون‌مایه‌های فوتبالیست‌ها، «امید» است. در طول این انیمه، ما با کاراکتر‌ها یا تیم‌هایی رو‌به‌رو می‌شویم که با وجود بودن در موقعیت ضعف، به پیروزی و رسیدن به چیزی بهتر باور و امید دارند و فوتبالیست‌ها از این طریق، بینندگانش را هم به داشتن امید به فردایی بهتر، با وجود تمامی مشکلات موجود، دعوت می‌کند. برای مثال، کاراکتر کاکرو یک مثال عالی برای این درون‌مایه است که با وجود داشتن خانواده‌ای فقیر و اجبار به کار کردن، هرگز دست از تلاش برای تبدیل شدن به یک فوتبالیست عالی برنمی‌دارد و در نهایت هم به هدفش که بازی کردن در تیم‌های بزرگ دنیا و تیم ملی ژاپن است، دست پیدا می‌کند. 

علاوه بر این، یکی دیگر از درون‌مایه‌های مهم دیگر فوتبالیست‌ها بحث دوستی و دعوت به نداشتن غرور و تکبر است. درست است که این انیمه، در اکثر دقایقش رقابت فوتبال را در سطوح مختلفی از رقابت‌های مدرسه‌ای گرفته تا رقابت‌های ملی و در نهایت جام جهانی به تصویر می‌کشد، اما در کنار آن، دقایقی را هم تقدیم مخاطبش می‌کند که در آن، یک رابطه و دوستی غنی بین کاراکتر‌ها جریان دارد. از طرف دیگر، فوتبالیست‌ها به‌مان نشان می‌دهد که گاهی، حتی در اوج رقابت و با وجود داشتن اشتیاق بی‌نهایت به پیروزی، باید قید یک سری مسائل را زد و بیش‌تر، به انسانیت توجه داشت. نمونه بارز چنین درون‌مایه‌ای در انیمه را می‌توان در رقابت سوباسا و میزوگی دید که با وجود مهم بودن پیروزی، برای سوباسا مساله ناراحتی قلبی میزوگی هم موردی است که نادیده گرفته نمی‌شود و همواره، در طول مسابقه به آن توجه دارد. یا از آن مهم‌تر، جایی که در نهایت پس از یک مسابقه سخت بین تیم‌های سوباسا و کاکرو برای کسب عنوان قهرمانی مسابقات فوتبال کشوری، این دو در نهایت در کنار هم پرچم قهرمانی را بلند کرده و ثابت می‌کنند که گاهی، بزرگ‌ترین رقبا هم می‌توانند دوستانی عالی برای یکدیگر بوده و پس از آن، با هم و قدرت‌گرفته از این به اشتراک گذاشتن توانایی‌ها، برای هدفی مشترک تلاش کنند. 

در واقع چنین مسائل و درون‌مایه‌های غنی‌ای هستند که فوتبالیست‌ها را به چیزی فراتر از یک انیمه یا کارتون ساده پیرامون فوتبال تبدیل کرده‌اند. به بیان بهتر، می‌توانم بگویم که فوتبالیست‌ها، این قدرت را دارد که به نحوی، امضایش و تاثیرش را روی زندگی هر فردی بگذارد؛ حتی افرادی که شاید علاقه چندانی به ورزش فوتبال هم نداشته باشند می‌توانند با تماشای این انیمه، یک باور درونی و حس امید عالی به دست بیاورند. اصلا به همین دلیل هم بسیاری از بازیکنان بزرگ دنیای فوتبال از الکس دل‌پیرو دوست‌داشتنی ایتالیا گرفته تا لیونل مسی، ستاره آرژانتینی و آندرس اینیستا بارها در خاطرات‌شان اشاره کرده‌اند که فوتبالیست‌ها تاثیر بسزایی روی فوتبالیست شدن آن‌ها داشته است. همچنین جالب است بدانید که یک مجسمه برنزی از شخصیت سوباسا هم ساخته و در شهر توکیو نصب شده است. راستش را بخواهید، می‌توان گفت که داستان فوتبالیست‌ها بارها و بارها در زمین سبز فوتبال واقعی هم تکرار شده و کم نبوده‌اند ستاره‌هایی که با وجود بودن در اوج رقابت، در نهایت دست در گردن هم زمین مسابقه را ترک کرده‌اند. همه این‌ها، اثباتی بر این موضوع است که فوتبالیست‌ها، اثر بسیار لایق احترامی است که فارغ از زمان یا حتی محدوده جغرافیایی، پتانسل تاثیرگذاری روی افراد را دارد و یک منبع امید عالی به‌شمار می‌رود. منظورم از محدود بودن به جغرافیا، این است که برخی انیمه‌ها به شکلی هستند که صرفا برای مردم خود ژاپن یا افرادی که شیفته فرهنگ این کشور باشند خلق شده‌اند اما به جرات می‌توان گفت که فوتبالیست‌ها، اثری است که به هیچ‌وجه محدود به فرهنگ و سلیقه خاصی نبوده و قدرت ارتباط برقرار کردن با طیف وسیعی از سلایق را دارد. 

اما حال که به جنبه‌های مختلف فوتبالیست‌ها پرداخته‌ایم، بد نیست تا نگاهی هم به این موضوع داشته باشیم که اصلا، فوتبالیست‌ها از ذهن خلاق چه کسی خلق شده و تا به امروز، چه مجموعه‌ها و آثاری بر اساس آن ساخته شده‌اند؟ البته باز هم لازم به تاکید است که نام مجموعه‌ای که این همه در مورد آن نوشته‌ام، به شکل درست کاپیتان سوباسا است و دلیل استفاده از فوتبالیست‌ها، صرفا رایج بودن آن در کشور خودمان است. انیمه فوتبالیست‌ها مانند خیلی از انیمه‌ها، بر اساس یک مانگا به همین نام خلق شده است. خالق این مانگا که اولین بار در سال ۱۹۸۱ منتشر شد، یوئیچی تاکاهاشی است و خب وی را می‌توان خالق مجموعه کاپیتان سوباسا دانست. اولین مانگای فوتبالیست‌ها با نام Captain Tsubasa بین سال‌های ۱۹۸۱ تا ۱۹۸۸ در مجله هفتگی شونن جامپ در ژاپن چاپ می‌شد. این مجموعه با استقبال عالی مردم ژاپن رو‌به‌رو شد و همین کافی بود تا تاکاهاشی، در ادامه مانگا‌های دیگری نیز به عنوان دنباله آن خلق کند. اولین دنباله مستقیم این مانگا، Captain Tsubasa: World Youth بود که بین سال‌های ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۷ چاپ شد. پس از آن هم مانگا‌های دیگری از این سری توسط تاکاهاشی خلق شده و به انتشار رسیدند و آخرین مانگای این مجموعه هم Captain Tsubasa: Rising Sun است که بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ چاپ شده است. در جدول زیر می‌توانید لیست کامل مانگا‌های سری کاپیتان سوباسا را مشاهده کنید. این لیست شامل مانگا‌های اصلی و همچنین قسمت‌های ویژه و مستقل می‌شود:

همان‌طور که اشاره کردیم، مانگای اصلی کاپیتان سوباسا با استقبال عالی در ژاپن رو‌به‌رو شد و همین کافی بود تا خیلی زود، اقتباس انیمه‌ای این مجموعه توسط کمپانی تسوچیدا در دستور کار قرار بگیرد. اولین انیمه سریالی این مجموعه، با نام Captain Tsubasa در پنج فصل و در مجموع ۱۲۸ اپیزود بین سال‌های ۱۹۸۳ تا ۱۹۸۶ پخش شد. دنباله این انیمه، Shin Captain Tsubasa بود که در ۱۳ قسمت، بین سال‌های ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۰ پخش می‌شد و پس از آن، انیمه سریالی و ۴۷ قسمتی Captain Tsubasa J بود که در سال‌های ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۵ به روی آنتن رفت و در نهایت، Captain Tsubasa: Road to 2002 آخرین انیمه سریالی این مجموعه بود که در ۵۲ اپیزود بین سال‌های ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۲ پخش شد. 

این انیمه‌ها در مجموع، داستان سوباسا اوزارا، پسر ۱۱ ساله‌ای را روایت می‌کند که در کودکی، به لطف داشتن یک توپ فوتبال در دستانش از تصادف با یک ماشین جان سالم به در برده و همواره، علاقه خاصی به فوتبال داشته است. پدر سوباسا یک کاپیتان کشتی و معمولا در سفر است و همین هم باعث شده تا سوباسا، معمولا با مادرش زندگی کند. این دو زمانی که سوباسا ۱۱ سال دارد، به شهر نانکاتسو که برای داشتن مدارس فوتبال عالی مشهور است، سفر می‌کنند و در آن‌جا، سوباسا با کاراکتر‌های دیگری مثل ریو ایشیزاکی و گنزو واکابایاشی آشنا شده و رقابت فوتبالی سختی هم بین سوباسا و واکابایاشی شکل می‌گیرد که در این مقطع، در دو تیم متفاوت بازی می‌کنند. این انیمه که در واقع اصلی‌ترین انیمه کاپیتان سوباسا هم به شمار می‌رود، پیرو رقابت سوباسا و هم‌تیمی‌هایش با تیم‌های دیگر روایت می‌شود و در ادامه، سوباسا با تارو میساکی آشنا شده و یک زوج فوتبالی عالی با او شکل می‌دهد که با بازیکنان دیگری مثل کاکرو یوگا، جان میزوگی، هیکارو ماتسویاما، کن واکاشیزوما و دیگران در مسابقات ملی رقابت کرده و در نهایت، بهترین این بازیکنان در قالب تیم ملی ژاپن روانه مسابقات جام جهانی می‌شوند و در آن‌جا، با رقبای دیگری از کشور‌های مختلف رو‌به‌رو شده تا اینکه در نهایت، به تیم ملی آلمان و اشنایدر، فوق‌ستاره فوتبال اروپا و دروازه‌بان مشهور این کشور یعنی مولر می‌رسند. 

البته برخی انیمه‌های این مجموعه، حالتی ریبوت‌مانند نیز داشتند. برای مثال ۳۳ اپیزود اول Captain Tsubasa J صرفا یک جمع‌بندی مجدد از اتفاقات انیمه اول است و پس از این قسمت، تازه با داستان پسری به نام شینگو آئویی همراه می‌شویم که ژاپنی‌الاصل است ولی در ایتالیا فوتبال بازی می‌کند و بعد، دوباره بازیکنان ژاپنی از سراسر دنیا گرد هم می‌آیند تا در مسابقات جام جهانی به مصاف رقبا بروند. اما اتفاق جالب، این است که Captain Tsubasa J پس از مسابقه بین ژاپن و ازبکستان در جام جهانی به طور ناگهانی به پایان رسید و ادامه آن هرگز پخش نشد! یا مثلا Captain Tsubasa: Road to 2002 روایتگر داستان سوباسا از دوران کودکی وی تا رسیدن به بارسلونا و بعد هم بازی در جام جهانی است و حکم یک ریبوت را دارد که در آن، جلوه‌های بصری این انیمیشن ژاپنی و طراحی‌ها به نسبت نسخه اصلی با بهبود زیادی رو‌به‌رو شده بودند. پس این را در نظر داشته باشید که انیمه‌های این مجموعه، صرفا دنباله مستقیم هم نیستند و گاهی ریبوت شده‌اند. همچنین انیمه جدید فوتبالیست‌ها هم که قرار است بهار ۹۷ پخش شود، طبق یک سری شایعه‌ها باز یک ریبوت کامل خواهد بود و در آن، شاهد المان‌های امروزی از قبیل گوشی موبایل و موارد اینچنینی خواهیم بود. البته هیچ‌یک از این شایعه‌ها رسما تایید نشده‌اند و هنوز اطلاعات درست و حسابی در مورد انیمه جدید این مجموعه در دست نیست. 

همچنین در کنار انیمه‌های سریالی، چهار فیلم انیمه‌ای هم بر اساس این مجموعه ساخته شده که هریک، داستان مجزایی را روایت می‌کنند. در جدول زیر می‌توانید نگاهی به لیست تمامی انیمه‌های سریالی و بلند مجموعه کاپیتان سوباسا داشته باشید:

همچنین بر اساس مجموعه فوتبالیست‌ها، بازی‌های ویدیویی زیادی روی پلتفرم‌های مختلف منتشر شده‌اند. آخرین بازی این سری یک بازی اندروید و آیفون به نام Captain Tsubasa: Dream Team بود که پیش‌تر در میدونی به معرفی آن پرداخته‌ایم. همچنین احتمالا خیلی از شما بازی‌های این سری روی کنسول سگا مگا درایو و SNES را به یاد دارید که در آن‌ها، باید بازیکنان را در زمین حرکت می‌دادید و هنگام رسیدن به بازیکن حریف، از بین گزینه‌های مختلف مثل شوت، پاس، دریبل یا در موضع دفاعی تکل و دفع توپ یکی را انتخاب می‌کردید. جالب اینکه خیلی از نسخه‌های موجود از این بازی در ایران زبان ژاپنی داشتند، ولی با این وجود سعی می‌کردیم تا با حفظ کردن شکل نوشته‌ها، کارکرد هریک از آن‌ها را فهمیده و از این طریق بازی را پیش ببریم! در جدول زیر می‌توانید لیست بازی‌های مرتبط با کاپیتان سوباسا را مشاهده کنید:

به هر حال مجموعه فوتبالیست‌ها برای بچه‌های دهه ۶۰ و ۷۰، تجربه‌ای فراموش‌نشدنی است؛ مجموعه‌ای که خیلی از ما خاطرات زیادی با اتفاقات، شوت‌های عجیب و غریب بازیکنان یا واکنش‌های فرازمینی دروازه‌بان‌ها و همچنین شخصیت‌های آن از سوباسا، کاکرو، تارو، واکی‌بایاشی، واکاشیزوما گرفته تا برادران تاچیبانا، ایشیزاکی، اشنایدر، میزوگی و خیلی‌های دیگر داریم. نمی‌دانم امروزه هم می‌توان این مجموعه قدیمی را گیر آورد یا نه، اما این اطمینان را به‌تان می‌دهم که اگر بتوانید آن را به دست بیاورید، قطعا از تماشای مجموعه لذت خواهید برد.