وارفارین (با اسامی تجاری کومادین و جان‌تاون) نوعی رقیق‌کننده خون و از دسته کومارین‌ها و اینداندیون‌ها است که برای درمان یا جلوگیری از ایجاد لخته خون در رگ‌ها استفاده می‌شود. وارفارین خطر سکته مغزی، حمله قلبی یا سایر بیماری‌های جدی را کاهش می‌دهد و ممکن است برای اهداف دیگری هم تجویز شود. در ادامه بیشتر با نحوه مصرف، عوارض جانبی و نکات مهم مربوط به این داروی ضدلخته آشنا می‌شوید.
وارفارین در چه مواردی تجویز می‌شود؟
ممکن است پزشک در موارد زیر برای شما وارفارین تجویز کند:
- لخته خون در ریه (آمبولی ریه)؛
- لخته خون در هرجایی از بدن (ترومبوز رگ)؛
- استفاده از دریچه مصنوعی قلب که احتمال لخته‌شدن خون را بالا می‌برد؛
- لخته خون در قلب یا نزدیک آن که می‌تواند موجب سکته مغزی، حمله قلبی یا آسیب اندام شود؛
- افزایش خطر ایجاد لخته خون در قلب که می‌تواند مشکلات ضربان قلب را به‌همراه داشته باشد (آریتمی).
نکات مهم قبل از مصرف وارفارین
از فعالیت‌هایی که احتمال خون‌ریزی و جراحت شما را افزایش می‌دهد خودداری کنید. هنگام اصلاح موهای بدن یا مسواک زدن بیشتر مراقب باشید تا خون‌ریزی نکنید. حتی چند روز بعد از توقف مصرف این دارو هم ممکن است به‌راحتی خون‌ریزی رخ دهد.
وارفارین خطر خون‌ریزی شدید یا کشنده را بالا می‌برد. در شرایط زیر، این موضوع حادتر است:
- بیماری خاص؛
- سن بالای ۶۵؛
- سابقه سکته مغزی؛
- سابقه خون‌ریزی معده یا روده.
در موارد زیر قبل از مصرف وارفارین با پزشک مشورت کنید:
- دیابت؛
- نارسایی احتقانی قلبی؛
- نقص لخته‌شدن خون ارثی؛
- پلاکت پایین خون بعد از دریافت هپارین؛
- بیماری کبدی، بیماری کلیوی (انجام دیالیز).
در موارد زیر نباید از وارفارین استفاده کنید:
- فشار خون بالا؛
- حساسیت به وارفارین؛
- ضربه نخاعی یا بی‌حسی نخاعی؛
- سابقه جراحی مغز، نخاع و چشم یا تصمیم به انجام این جراحی‌ها در آینده نزدیک؛
- وجود مشکل در مصرف سروقت وارفارین.
اگر به دلایل پزشکی مستعد خون‌ریزی هستید، نباید از وارفارین استفاده کنید. از جمله این دلایل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اختلال در سلول‌های خونی (سلول‌های قرمز خونی یا پلاکت پایین)؛
- زخم یا خون‌ریزی معده، روده، ریه یا مجرای ادراری؛
- آنوریسم یا خون‌ریزی در مغز؛
- خون‌ریزی پوشش قلبی.
نحوه مصرف وارفارین
- از دارو مطابق تجویر پزشک استفاده کنید و از دستورالعمل روی دارو پیروی نمایید. گاهی ممکن است پزشک دوز دارو را تغییر دهد. از وارفارین به مقدار بیشتر یا کمتر یا مدت طولانی‌تر از تجویز پزشک استفاده نکنید.
- هر روز در یک زمان مشخص همراه یا بدون غذا دارو را مصرف کنید. هرگز از دوز دوبرابری دارو استفاده نکنید.
- شما به‌طور مرتب به آی.ان.آر (INR) یا آزمایش زمان پروترومبین (به اختصار پی.تی) نیاز دارید تا زمان لخته‌شدن خون بررسی و دوز وارفارین شما تعیین شود. در دوران استفاده از این دارو باید تحت نظر پزشک باشید.
- اگر در بیمارستان از وارفارین استفاده کردید، ۳ تا ۷ روز بعد از ترخیص به پزشک مراجعه کنید. آی.ان.آر شما باید در آن زمان بررسی شود. نوبت‌های بعدی مراجعه به پزشک را فراموش نکنید.
ممکن است خطر خون‌ریزی در بعضی افراد به دلایل ژنتیکی بیشتر باشد؛ به همین دلیل ممکن است پزشک برای تعیین دوز مصرفی دارو آزمایش ژنتیک تجویز کند.
فراموش کردن دوز مصرفی
به‌محض یادآوری، دوز فراموش‌شده را مصرف کنید. اگر به زمان مصرف دوز بعدی نزدیک هستید، از مقدار فراموش‌شده صرف‌نظر کنید. از مصرف دوبرابری دارو برای جبران مقدار فراموش‌شده خودداری کنید.
سوءمصرف دارو
در صورت اوردوز با قرص وارفارین با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.
عوارض وارفارین
عارضه جانبی اصلی وارفارین خون‌ریزی است. هرچند خطر خون‌ریزی وسیع کم است اما باید از مشکلات احتمالی آگاه باشید. مثلا ممکن است انگشت‌تان را ببرید یا دچار خون دماغ شوید و خون‌ریزی آن بند نیاید. خون‌ریزی‌های جدی‌تر ممکن است در داخل بدن اتفاق بیفتد.
اگر علائم حساسیت به وارفارین از جمله کهیر، سختی در تنفس، ورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو داشتید، بلافاصله به اورژانس مراجعه کنید.
اگر علائم خون‌ریزی داشتید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. برخی از این علائم عبارت‌اند از:
- خون‌ریزی زخم‌ها یا جای تزریق سوزن که متوقف نمی‌شود؛
- دوره‌های قاعدگی سنگین یا خون‌ریزی غیرطبیعی واژن؛
- سردرد ناگهانی، احساس ضعف یا سرگیجه زیاد؛
- سرفه خونی یا استفراغ موادی شبیه دانه‌های قهوه؛
- خون در ادرار، مدفوع خونی یا تیره؛
- جراحت سر حتی بدون خون‌ریزی؛
- ورم، درد، کبودی غیرمعمول؛
- خون‌ریزی لثه، خون دماغ؛
- معده درد شدید.
لخته‌های ایجادشده با وارفارین ممکن است جریان خون طبیعی را مسدود کند که موجب مرگ بافت یا قطع عضو در بخشی از بدن شود. در موارد زیر بلافاصله از اورژانس کمک بخواهید:
- درد، ورم، احساس گرما یا سرما، تغییرات پوستی، ترشح از هرجایی از بدن؛
- درد ناگهانی و شدید پاها و دست‌ها، زخم پا، کبودشدن انگشتان.
این موارد فهرست کاملی از عوارض جانبی وارفارین نیست؛ ممکن است موارد دیگری اتفاق بیفتد. در مورد عوارض جانبی وارفارین با پزشک صحبت کنید. در موارد نادر، وارفارین موجب مرگ بافت پوست (نکروز) می‌شود. این مشکل چند روز بعد از شروع درمان با این دارو اتفاق می‌افتد.
در موارد زیر به پزشک مراجعه کنید:
- هرنوع زخم؛
- درد شدید روی پوست؛
- تغییر رنگ یا دمای پوست.
درمورد عوارض زیر با پزشک صحبت کنید:
- تب؛
- اسهال، استفراغ یا ناتوانی در غذا‌خوردن بیش از ۲۴ ساعت.
بنابر پژوهش‌ها خطر خون‌ریزی در ۳ ماه ابتدایی درمان با این دارو بیشتر است.
تداخل دارویی وارفارین
بسیاری از داروها ازجمله داروهای بدون نسخه و محصولات گیاهی می‌توانند روی آی.ان.آر شما اثر بگذارند. اگر آنها را همراه با وارفارین مصرف کنید، خطر خون‌ریزی را افزایش می‌دهند. قبل از شروع یا توقف مصرف هر دارویی از جمله موارد زیر با پزشک یا داروساز مشورت کنید:
- ملین‌ها و ضد اسیدها؛
- مکمل‌های حاوی ویتامین کا (K)؛
- داروهای مربوط به بی‌نظمی قلب؛
- استامینوفن و محصولات حاوی آن؛
- داروهای آنتی بیوتیک یا ضد قارچ؛
- سایر داروهای جلوگیری از لخته‌شدن خون؛
- محصولات گیاهی مثل کوآنزیم کیوتن (Q۱۰)، زغال اخته، اکیناسه، سیر، جینکو، بیلوبا، جینسینگ، گل مهر طلا، گل راعی، چای سبز، ویتامین ای (E) یا شیرین بیان سیاه؛
- آب گریپ فروت، آب زغال اخته و آب انار ممکن است با این دارو تداخل داشته باشد و عوارض جانبی ناخواسته‌ای را ایجاد کند. در هنگام استفاده از وارفارین از خوردن آب این میوه‌ها خودداری کنید.
قبل از مصرف هر داروی مربوط به درد، التهاب مفاصل، تب یا ورم با پزشک مشورت کنید. این داروهای شامل موارد زیر است:
- آسپرین؛
- ایبوپروفن؛
- ناپروکسن؛
- سلکوکسیب؛
- دیکلوفناک؛
- ایندومتاسین؛
- ملوکسیکام.
ممکن است این داروها روی لخته شدن خون اثر بگذارند و خون‌ریزی معده را بیشتر کنند.
فهرستی از داروهای مصرفی‌تان را در اختیار پزشک قرار دهید. همچنین از خوردن الکل پرهیز کنید.
اثر ویتامین کا (K) بر وارفارین
ویتامین کا یک ماده مغذی برای سلامت قلب و استخوان است. غذاهای سرشار از ویتامین کا شامل سبزیجات سبز مثل کاهو، اسفناج و بروکلی است. اگر از وارفارین استفاده می‌کنید، مقدار ویتامین کا رژیم غذایی ممکن است روی عملکرد دارو اثر بگذارد. به همین دلیل لازم است یک مقدار ثابت از ویتامین کا را در رژیم غذایی‌تان دریافت کنید. میزان کم ویتامین کا می‌تواند خطر خون‌ریزی را بالا ببرد و مقدار زیاد آن توانایی ضدلخته بودن وارفارین را کاهش می‌دهد.
در مورد انتخاب‌های سالمی که می‌تواند یک مقدار مناسب و ثابت ویتامین کا را در اختیارتان قرار دهد با پزشک مشورت کنید و بدون مشورت با پزشک هیچ تغییری در رژیم غذایی‌تان ندهید.
مصرف وارفارین در شرایط خاص
مصرف وارفارین در دوران بارداری
در دوران بارداری بدون تجویز پزشک از قرص وارفارین استفاده نکنید. وارفارین می‌تواند موجب نقایص تولد شود اما جلوگیری از لخته شدن خون نسبت به هر خطری ارجحیت دارد. اگر باردار نیستید، در طول دوران مصرف دارو و یک ماه بعد از آخرین دوز مصرفی از داروی کنترل بارداری استفاده کنید. اگر باردار شدید، با پزشک مشورت کنید.
مصرف وارفارین در دوران شیردهی
اینکه آیا وارفارین از شیر مادر عبور می‌کند یا خیر مشخص نیست. اگر در دوران شیردهی از این دارو استفاده می‌کنید، به علائم کبودی یا خون‌ریزی در کودک توجه کنید.
برای کاهش خطر خون‌ریزی با وارفارین چکار کنیم؟
- به دوستان و اطرافیان‌تان بگویید که از وارفارین استفاده می کنید. در موارد اوراژانسی آنها می‌دانند شما از چه دارویی استفاده کرده‌اید.
- در مورد تمام داروها، محصولات گیاهی و ویتامین‌های مصرفی با پزشک مشورت کنید و در صورت لزوم برای بررسی اثر داروها آزمایش انجام دهید.
- از محصولات آرایشی و بهداشتی مطمئن استفاده کنید. استفاده از مسواک با برس نرم، نخ دندان با روکش موم و ریش‌تراش برقی می‌تواند از خون‌ریزی جلوگیری کند.
- مراقب باشید مجروح نشوید. از فعالیت‌ها و ورزش‌هایی که خطر جراحت سر را بالا می‌برد دوری کنید. در هنگام دوچرخه‌سواری از وسایل حفاظتی استفاده کنید. اگر در هنگام راه رفتن تعادلتان به هم می‌خورد یا سابقه غش دارید، به پزشک اطلاع دهید.
- قبل از انجام هر گونه جراحی یا کار دندان‌پزشکی، پزشک را درجریان مصرف وارفارین قرار دهید. شاید لازم باشد حداقل ۵ روز قبل از انجام جراحی، مصرف وارفارین را کاهش دهید یا متوقف کنید. شاید در این مدت، پزشک یک رقیق‌کننده دیگر مثل هپارین تجویز کند.
داروهای مشابه وارفارین
داروهای جایگزین جدید وارد بازار شده است که بعضی از آنها قرص‌های خوراکی و بعضی دیگر داروهای تزریقی زیرپوستی هستند. اسامی بعضی از داروها به‌طور خلاصه در اینجا آورده شده است:
- قرص دابیگاتران؛
- قرص آپیکسابان؛
- قرص ادوکسابان؛
- قرص ریواروکسابان؛
- داروی تزریقی دالتپارین؛
- داروی تزریقی انوکساپارین؛
- داروی تزریقی فونداپارینوکس.
نکات مهم
- دارو با دیگران سهیم نشوید.
- دارو را از دسترس کودکان و حیوانات دور نگه دارید.
- در مورد اطلاعات این مقاله با پزشک مشورت کنید.
- از وارفارین تنها برای مورد تجویزشده استفاده کنید.
- دارو را دمای اتاق دور از حرارت، رطوبت و گرما قرار دهید.
- اگر اسهال، تب، لرز، علائم آنفولانزا یا تغییرات وزن داشتید، پزشک را در جریان قرار دهید.
- به اطرافیان‌تان و سایر پزشکانی که با آنها در ارتباط هستید بگویید که از قرص وارفارین استفاده می‌کنید.
- بدون مشورت با پزشک رژیم غذایی خودتان را تغییر ندهید. بعضی داروها می‌توانند اثر این دارو را کمتر کنند.
- وارفارین موجب سهولت در خون‌ریزی می‌شود. اگر خون‌ریزی شما متوقف نشد، بلافاصله به اورژانس مراجعه کنید.
- ممکن است مصرف بعضی داروها همراه وارفارین خطر خون‌ریزی را افزایش دهند. درمورد تمام داروهایی که به‌تازگی مصرف آنها را شروع کرده‌اید، با پزشک مشورت کنید.
شما بگویید
چقدر مطالب این مقاله برایتان مفید بود؟ آیا تجربه خاصی در استفاده از وارفارین دارید؟ در صورت تمایل می‌توانید نظرتان را در قسمت «ارسال دیدگاه» برایمان بنویسید و این مقاله را از طریق شبکه‌های اجتماعی با عزیزان‌تان به اشتراک بگذارید.
