نکات جذاب انیمیشن Over the Moon‌ | از افسانه الهه ماه تا ارجاعات اساطیری دیگر

این فیلم محصول مشترک «Pearl Studio»، نتفلیکس، سونی پیکچرز، محصولات گلن کین و شرکت سرگرمی ساز دنتسو (Dentsu) است، بااین‌حال دورنمای آن ناخودآگاه شما را به یاد محصولات شرکت دیزنی می‌اندازد. این امر شاید عمدتا به‌دلیل حضور گلن کین (Glen Keane) باشد که دهه‌ها به‌عنوان انیماتور با شرکت دیزنی همکاری می‌کرد. او اما بعدا به فکر دنبال کردن حرفه خود به شکلی مستقل‌تر افتاد.

اگرچه این فیلم در وهله‌ی اول به‌عنوان محصولی سرگرم کننده برای کودکان شناخته می‌شود، اما هنوز هم حاوی جذابیت‌های بسیاری برای تماشاگران بزرگسال است. درواقع نکاتی در این فیلم به نمایش گذاشته شده‌اند که بیش از کودکان، مخاطبان بزرگسال را به فکر وامی‌دارند.

درادامه با میدونی همراه باشید تا به‌صورت خلاصه به فهرستی از مواردی بپردازیم که فقط توجه بزرگسالان را به خود جلب می‌کنند.

۱- فی فی برای طراحی موشک خود از محاسبات واقعی استفاده می‌کند

یکی از جنبه‌های شخصیتی فی فی که ممکن است برخی آن را متناقض بدانند، این است که دخترک داستان ما اگرچه از نظر هوش و سواد علمی در رتبه‌ی بالای کلاس قرار دارد اما همچنان به افسانه چانگا معتقد است. این مسئله در دورهمی‌ خانوادگی نمودی بیشتر پیدا می‌کند، جایی که حتی برخی از اعضای خانواده‌اش هم از علاقه او به الهه‌ی ماه اظهار تعجب می‌کنند.

بااین‌حال استعداد علمی و دانش ریاضی فی فی همچون کاتالیزوری عالی عمل کرده و به بلندپروازی‌های او برای سفر به ماه و جستجوی الهه‌ی افسانه‌ای بال و پر می‌دهند.

همان‌طور که فی فی در مورد رویای ساخت موشک و سفر به ماه آواز می‌خواند، ما نگاهی به دفترچه یادداشت او داریم که فرمول ریاضی را روی صفحه‌ای با تصویری از موشک نشان می‌دهد. اگرچه برخی از کلمات به زبان چینی است و شاید همه متوجه معنای آن‌ها نشوند، اما فرمول و اعداد قابل تشخیص هستند و از همین‌جا می‌توان فهمید که فی فی درحال تعیین کردن سرعت مورد نیاز برای پرتاب موشک و فرار از جاذبه زمین است.

براساس اطلاعات ارائه شده از سوی دانشگاه وندربیلت سرعت فرار (Escape Velocity) برابر است با ریشه مربع دو برابر ثابت گرانش جرم سیاره تقسیم بر شعاع آن، یک فرمول آسان، درست است؟

۲- شیرهای سنگی جنسیتی مشترک دارند

وقتی فی فی برای فروش کیک‌های ماه با دوچرخه به این سو و آن سوی شهر می‌رود، همیشه کاری را انجام می‌دهد که به نظر می‌رسد یک مراسم آیینی کوچک است. او هر زمان که به پل بیرون از خانه‌اش نزدیک می‌شود، ضربه‌ای به سر یکی از شیرهای سنگی می‌زند. درپایان فیلم و زمانی‌که فی فی و چین در حال بازگشت به خانه هستند، نمایی بهتر از هر دو شیر را شاهد هستیم و آن‌جا است که با کمی دقت متوجه می‌شویم هردوی آن‌ها یک پنجه‌ی خود را روی کره‌ای سنگی قرار داده‌اند.

طبق اطلاعات ارائه شده در دایره المعارف بریتانیکا، شیر فو یا شی‌شی (Shishi) از دیرباز یکی از شخصیت‌های محبوب مجسمه سازان چینی بوده است، نمادی به معنای محافظ که به‌ویژه در معابد بودایی دارای اهمیت به شمار می‌رود. به‌صورت معمول شی‌شی را به‌صورت جفت نر و ماده می‌سازند، نرها یک پنجه خود را روی توپ قرار می‌دهند، درحالی که شیر ماده پنجه خود را روی توله‌اش می‌گذارد.

پس از آنجایی که هردو شیر پنجه‌شان را روی کره سنگی قرار داده‌اند، پس جنسیت هردو آن‌ها مذکر است. اگرچه به نظر می‌رسد این اتفاق غیرعمدی بوده است، اما به هرحال این دو شیر را برخلاف معمول به جفتی همجنس تبدیل کرده است.

۳- یکی از پوسترهای نصب شده روی دیوار اتاق فی فی، به یک فیلم سینمایی کلاسیک و صامت اشاره دارد

در طول پخش ترانه Over the Moon، ما نگاهی به پس زمینه اتاق فی فی و پوسترهای متنوعی داریم که روی دیوار نصب شده‌اند. اگرچه نمونه‌های رنگارنگ بسیاری از فضا و محاسبات گوناگون قابل مشاهده است اما جالب‌ترین آن‌ها اشاره‌ای است مستقیم به فیلمی صامت محصول سال ۱۹۰۲ که در نوع خود اثری خوش ساخت و مبتکرانه به حساب می‌آید.

دراینجا بینندگان برای لحظاتی کوتاه پوستری را مشاهده می‌کنند که ماه را شبیه به‌صورت انسان به تصویر می‌کشد و موشکی که ظاهرا به درون یکی از چشم‌های ماه فرو رفته یا درواقع سقوط کرده است. کارشناسان سینما این پوستر را ادای احترامی به فیلم سفر ماه (Le Voyage dans la Lune) ساخته‌ی ژرژ ملی‌یِس (George Méliès) فیلمساز و پیشکسوت دنیای سینما می‌دانند. به جز این شباهت بصری کوتاه، داستان هردو فیلم حول محور شخصیت‌هایی می‌گردند که از بهره‌ی هوشی کافی بهره‌مند بوده و به ماه سفر می‌کنند و با دنیایی عجیب و خارق‌العاده مواجه می‌شوند.

اگرچه در سفر به ماه خبری از الهه‌ای خوش لباس و قورباغه‌های شناور فضایی نیست، اما این فیلم کوتاه نمونه‌ای کلاسیک از فیلمسازی فرمالیستی بوده و هنوز هم در کلاس‌های فیلم در سراسر جهان به نمایش گذاشته می‌شود. باتوجه به نام و داستان این فیلم، جای تعجب نیست که سازندگان انیمیشن Over the Moon هم ارجاع به اثری از ژرژ ملی‌یِس  را در دستور کار قرار دادند.

۴- فضاپیماهای چینی با الهام از شخصیت‌های فولکلوریک نام‌گذاری شده‌اند

فی فی، چین و بسیاری دیگر از شخصیت‌های حاضر در انیمیشن Over the Moon، شخصیت‌هایی کاملا تخیلی هستند، هرچند این مسئله در مورد چانگا صدق نمی‌کند. درواقع برای طرفداران واقعی او فرصتی فراهم شده است تا بتوانند الهه‌ی ماه را در زندگی واقعی ببینند و برای این کار هم باید سفری به ماه داشته باشند. اگرچه ممکن است آن‌ها درنهایت با الهه‌ی ماه، همسرش یا خرگوش جید مواجه نشوند، اما هر دوی آن‌ها ازطریق فناوری‌های نوین علمی پا به عرصه وجود گذاشته‌اند.

چین کشوری است که از زیرساخت‌های نوین در زمینه اکتشاف فضایی برخوردار بوده و تاکنون چندین ماهواره و سفینه را با موفقیت به فضا پرتاب کرده است. دراین بین همان‌طور که ناسا مأموریت‌های خود را با نام خدایانی یونانی همچون آپولو نام‌گذاری می‌کند، چنین هم یکی از مأموریت‌های اکتشافی خود را به نام الهه‌ی ماه یا همان چانگ‌آ نام‌گذاری کرده است.

بنابرگزارش مجله «Science»، چین در سال ۲۰۱۹  فرودگر ماه چانگا ۴ را با موفقیت به سمت لبه ماه پرتاب کرد که مریخ نورد یوتو (Yutu-2) یا جید رابیت ۲ (Jade Rabbit-2) را به سلامت به محل مأموریتش رساند تا قسمت‌های کمتر شناخته شده ماه را مورد بررسی و کاووش قرار دهد.

فی فی زمانی‌که در حال تهیه مقدمات لازم برای ساخت موشک خود است، هر دوی آن‌ها را روی تبلتش نگاه می‌کند. بااین تفاسیر این انیمیشن هم نیم نگاهی به اسطوره‌های باستانی این کشور دارد و هم با رویی گشاده به اکتشافات فضایی فعلی کشور چین اشاره می‌کند.

۵- ارجاعات فراوان به نمادها و اسطوره‌ها

از آنجایی که این انیمیشن در مورد سفر به ماه و ملاقات با الهه‌ی ماه چانگا است، جای چندان تعجبی ندارد که Over the Moon مملو از اشارات ظریف و گاهی نه چندان ظریف به اسطوره‌های ماه دارد. این مسئله حتی در مورد حیوانات حاضر در انیمیشن هم صدق می‌کند.

مثلا از دید برخی رابطه‌ای بین وزغ و لکه‌های تیره سطح ماه وجود دارد و همینطور خرگوش هم در این بین نقشی مهم دارد. طبق داستان‌های افسانه‌ای چانگا در ابتدا خود را به شکل وزغ درآورده و به ماه سفر می‌کند و درآنجا با خرگوش جید در انتظار معشوقش «هوی»ی باقی می‌ماند. براین اساس خرگوش، وزغ و قورباغه همگی با به نوع با ماه در ارتباط هستند.

در این انیمیشن به وفور تصاویری از قورباغه و خرگوش می‌بینیم. به‌عنوان نمونه وقتی فی فی وارد مغازه پدر و مادرش می‌شود، کیک‌های ماه در جعبه‌هایی با طرح خرگوش به فروش می‌رسند و این درحالی است که خود فی فی هم درحال بازی با فانوسی به شکل خرگوش است. او عروسک خرگوش و حتی دفترچه یادداشتی با طرح خرگوش سفید دارد.

از طرف دیگر طبیعی است که والدینش که عاشق جشنواره‌ی ماه هستند، یک خرگوش خانگی را به‌عنوان هدیه به فی فی می‌دهند و البته قورباغه‌ای به نام کروک هم سربزنگاه برای کمک به فی فی حاضر می‌شود.

۶- به نظر می‌رسد درنا نمادی از مادر فی فی است

پس از مرگ مادر فی فی، دخترک مدتی وقتش را در اسکله‌ای می‌گذراند که در گذشته همراه مادرش در آن‌جا می‌نشستند و وقت می‌گذراندند. اکنون فی فی آن‌جا می‌ماند و به این فکر می‌کند که باید چگونه جلوی ازدواج پدرش در آینده را بگیرد، چرا که معتقد است پدرش باید منتظر بماند تا روزی دوباره با همسر مرحومش زندگی کند. همانگونه که افسانه‌ها در مورد چانگا و هوئی می‌گویند.

فی فی غرق در غم و اندوه خود سرش را بالا می‌گیرد و به ماه نگاه می‌کند که ناگهان درنایی را می‌بیند که مستقیما از درون نور به سوی او پرواز می‌کند. بعد از بازگشت از سفر ماه هم فی فی باردیگر این درنا را در اسکله ملاقات می‌کند. پرنده بعد از تماس چشمی کوتاه از نزدیک او به هوا بلند می‌شود، به طوری که گویی با بال‌های خود موهایش را نوازش می‌کند.

گلن کین در مصاحبه‌ای به این مسئله اشاره می‌کند و می‌گوید گنجاندن این صحنه در فیلم لحظه‌ای بسیار مهم و احساسی است. او اگرچه به‌صورت مستقیم تأیید نکرد که درنای سفید نمادی از مادر فی فی است، اما پرنده زیبا چه در آغاز و چه در پایان سفر احساسی دخترک آن‌جا حضور دارد. در مجموع می‌توان گفت که این پرنده یا به واقع مادر فی فی است یا دست کم پیوندی نزدیک با روح او دارد.

۷- شعری که در کلاس تدریس می‌شود، با مفهومی فراتر از داستان فیلم در ارتباط است

درحالی که فی فی وقت خود را در کلاس بیشتر به طراحی کردن نقشه‌ها و انجام محاسبات مربوط‌به سفر قریب الوقوع خود می‌گذراند، معلم او را در پس زمینه مشاهده می‌کنیم که مشغول تدریس است. حتی اگر فی فی توجه نکند، بینندگان می‌بینند که معلم در حال تدریس آثار مشهورترین شاعران سلسه‌های تانگ و سونگ است.

بینندگان باهوش که دستی در عالم ادبیات چینی دارند، قطعا متوجه می‌شوند که کلمات نوشته شده روی تخته سیاه متعلق به شاعر سلسله‌ی سونگ «سو شی» است. شعری با عنوان مقدمه‌ای برای ملودی آب که در مورد آرزوی شعر برای دیدار برادری است که چندین سال است از او دور مانده است.

این آواز نمادی از جشنواره ماه یا جشنی است که در اواسط ماه پاییز برگزار می‌شود. فرصتی برای خانواده‌ها که دورهم جمع شده و گرد میزی مشترک با هم غذا بخورند. این جشنواره اتفاقا یکی از جشن‌های مورد علاقه مادر فی فی هم بوده است، بنابراین حتی اگر فی فی به درس‌هایی که در مدسه آموزش داده می‌شود توجه نکند، اما بینندگان بزرگسال با علاقه به این درس گوش داده و بدشان نمی‌آید کمی بیشتر با جشنواره ماه و موضوع این شعر آشنا شوند.

۸- اسامی بزرگی پشت طراحی لباس‌های چانگا قرار دارند

کمد لباس چانگا به اندازه شخصیت او بزرگ و به یادماندنی است. از لباس‌های پرزرق و برق گرفته تا لباس‌های ورزشی و لباس‌های دست  دوز، پیچیده و سنتی که برای دیدن یار به تن می‌کند، تمامی لباس‌های او جذاب و دلفریب است و به خوبی توجه طراحان به کوچک‌ترین جزئیات لباس الهه ماه را به نمایش می‌گذارد.

با جلو رفتن داستان هر بزرگسال باهوش و عاشق دنیای مد و پوشاک به خوبی متوجه می‌شود چه کسی پشت طراحی کمد لباس رنگارنگ و شیک این شخصیت قرار دارد و اینکه چرا چانگا همیشه خوب و زیبا به نظر می‌رسد. طراح لباس فیلم «گو پی» (Guo Pei) یکی از  طراحان مد شناخته شده چینی است که از جمله آثارش می‌توان به طراحی لباس ریحانا در مراسم مت گالای سال ۲۰۱۵ اشاره کرد که در سطح بین‌المللی بسیار پرسروصدا شد.

گو پی در مصاحبه‌ای با ورایتی درباره آنچه منبع الهام او برای طراحی کمد لباس چانگابوده است صحبت کرد. او گفت که الگوی اصلی او مجموعه‌های باارزش و کهن موزه « Sanxingdui» بوده اس که از آن جمله می‌توان عتیقه‌‌های جذاب و ظروف برنزی اشاره کرد. به‌گفته‌ی او هنگام به تصویر کشیدن یک الهه با قدمتی هزارساله، چه چیز بهتر از تماشای نمونه‌های تاریخی لباس‌های سلطنتی است.

از طرف دیگر این طراح خوش فکر اعلام کرده است که او برای برخی از لباس‌های این شخصیت از محل زندگی او الهام گرفته است. به هرحال پارچه استفاده شده در دوخت لباس مطمئنا محصول کره خاکی ما نیست و ممکن است با انرژی خاصی بافته شده باشد و به همین خاطر باید همانند نور ماه و همگام با شخصیت این الهه، جریان داشته و پیچ و تاب بخورد.

۹- زندگی فی فی به ما می‌آموزد که باید در عین تحمل غم و اندوه، به حرکت کردن ادامه دهیم

در طول فیلم شاهد تلاش‌های فی فی و پدرش برای کنار آمدن با غم و اندوه خود هستیم. به عبارتی داستان عشق از دست رفته و رسیدن به منبع خوشبختی، حضوری پررنگ و ثابت در فیلم دارد. درکلاس درس، معلم شعری در باب حسرت و جدایی می‌خواند. فی فی تصمیم می‌گیرد به ماه سفر کند تا به پدرش ثابت کند چانگا واقعا وجود دارد و برای همیشه در انتظار عشقش هوئی باقی مانده است، معشوقی که از بد روزگار در تبعید و دور از عشق زندگیش چانگا جان سپرده است. 

بااین‌حال همه این شخصیت‌ها به‌نوعی با غم و اندوه در ارتباط هستند، دراین میان چانگا و فی فی بالاخره موفق می‌شوند با غم و اندوه خود کنار بیایند. کین در مورد این مضمون کلیدی و مهم در فیلم صحبت کرده و گفت ما در زندگی درد را تجربه می‌کنیم، به جلو حرکت می‌کنیم و درد را همچنان تجربه می‌کنیم تا درنهایت جزئی از وجود ما شود. گاهی حتی این درد و رنج روح‌مان را صیقل داده و ما را زیباتر نشان می‌دهند.

در انتهای این فیلم هم بالاخره فی فی درد خود را می‌پذیرد و قبول می‌کند که می‌تواند حتی با وجود این رنج عمیق در خانواده تازه‌اش شادی و عشق را پیدا کند. درسی که بسیاری از مخاطبان بزرگسال مدت‌ها است که آن را به خوبی آموخته‌اند.

۱۰- موی فی فی بخشی جدایی‌ناپذیر از شخصیت او است

گلن کین که به‌عنوان طراح شخصیت و انیماتور سال‌ها با استودیوی دیزنی همکاری می‌کرد، همواره توجه زیادی به موی شخصیت‌های خود داشته است. او در مصاحبه‌ای با اشاره به چند شخصیت مهم و کلیدی در مورد شیوه خود در این زمینه صحبت کرد. او گفت موهای شخصیت راپونزل غیرقابل کنترل و به‌نوعی وحشی بود، پوکاهانتس موهایی رها داشت که با روحیه‌ی او هماهنگی جالب توجهی برقرار کرده بود، به طوری که هر حرکت او در پیچ و تاب موهایش بازتاب پیدا می‌کرد و درنهایت موهای آریل گویی همیشه در آب شناور بودند.

به‌گفته‌ی کین، موهای فی فی هم به همان اندازه حائز اهمیت است. در ابتدای فیلم زمانی‌که مادرش هنوز زنده است و برای او از الهه‌ی ماه صحبت می‌کند، موهای دخترک بلند است اما بعدا او موهایش را کوتاه می‌کند که به‌نوعی بازتاب غم و اندوه او است. همان‌طور که کین توضیح می‌دهد ظاهر موهای فی فی متأثر از احساسات او در تلاطم است. موهایی کوتاه و بلند که یادآور هرج‌و‌مرج حاکم بر زندگی او است. به‌عنوان مثال زمانی‌که چانگا با فی فی ملاقات می‌کند به وضعیت موهای او اشاره کرده و می‌گوید کدام قصاب موهایش را کوتاه کرده است و درادامه به او توصیه می‌کند که بهتر است براساس فرم صورتش موهایی بلند داشته باشد. چانگا حتی او را به اسم «دختری با موهای نامرتب» صدا می‌کند!

در مجموع موهای فی فی به معنای واقعی کلمه با بحران‌های روحی او همچون از دست دادن مادرش و ناتوانی از کنترل زندگی و نظم بخشیدن به آن همچون گذشته در ارتباط است.

۱۱- ریشه‌های فرهنگی آسیایی در فیلم و ارتباط آن با صداپیشگان

باتوجه‌به ریشه‌های داستانی این انیمیشن و ارتباط آن با فرهنگ چین، طبیعی است که شاهد حضور چهره‌هایی آسیایی تبار درمیان عوامل ساخت فیلم باشیم. این مسئله اصلا تصادفی نیست، به طوری که طبق صحبت‌های پیلین چو یکی از تهیه کنندگان انیمیشن برفراز ماه، این مسئله چه برای او به‌عنوان یک مهاجر تایوانی و چه سایر اعضای درگیر در این پروژه خلاقانه حائز اهمیت بوده است.

چو در مصاحبه‌ای با شبکه NBC در مورد بسیاری از هنجارهای خانوادگی و فرهنگی که در فیلم به نمایش گذاشته شده، صحبت کرده است. مثلا اینکه مادربزرگ فی فی نگران غذاخوردن او است، شاید درک این مسئله برای گروهی کمی سخت باشد، اما قطعا مردم ساکن قاره آسیا با چنین مسائلی آشنا هستند. از طرف دیگر همین مسئله غیرمستقیم روی حضور صداپیشگان هم تأثیر گذاشته است.

به‌گفته چو یک سفید پوست اهل آمریکا شاید نتواند آنگونه که باید و شاید با یک الهه‌ی چینی ارتباط برقرار کند. به همین خاطر این مسئله مهم بوده است که بازیگران قرار است چطور با شخصیت‌های انیمیشن همذات پنداری کنند. به‌عنوان نمونه فیلیپا سو که دو رگه چینی است و به‌جای چانگا صداپیشگی کرده است، اعلام کرد عمیقا تحت تأثیر این اسطوره قرار داشته است. از نظر فرهنگی بزرگ شدن در خانواده‌ای با طرز فکری مشابه، به او در جان بخشیدن بهتر به این نقش کمک شایانی کرده است.

۱۲- موشک فی فی هزینه‌های زیادی روی دست خانواده‌اش می‌گذارد

وقتی فی فی تصمیم می‌گیرد برای اثبات وجود چانگا سفری به ماه داشته باشد، متوجه می‌شود که برای رسیدن به این خواسته باید موشک مخصوص خود را طراحی کرده و بسازد. از آنجایی که چنین سفری نیازمند مراحلی بسیار پیچیده و دقیق است، گشتی در اینترنت می‌زند تا وسایل مورد نیاز برای ساخت موشک و انجام چند پرواز آزمایشی بدون سرنشین را خریداری کند.

او از پدرش برای این کار اجازه می‌گیرد، اما مطمئنا حتی پدرش هم توقع نداشت که شاهد فهرستی بلند بالا متشکل از ۱۳۲ وسیله باشد که همگی به‌صورت آنلاین خریداری شدند. چنین فهرستی حتی برای یک دانشجوی سال بالا هم بسیار زیاد است، به‌خصوص که به‌گفته فی فی این همه چیز تنها برای انجام یک پروژه علمی خریداری شده‌اند.

درحالی که شواهد نشان نمی‌دهند خانواده فی فی از نظر اقتصادی در مضیقه باشند، اما به هرحال خرید این همه اجناس متنوع بی‌شک از نظر مالی فشار قابل توجهی برای خانواده‌ی او محسوب می‌شود که تنها یک منبع درآمد دارند. بنابراین اگرچه پدر او رفتار بدی از خود نشان نمی‌دهد اما مطمئنا توقع ندارد دخترش این همه کالا سفارش دهد.

درنهایت فی فی از نظر مالی خانواده‌اش را تحت فشار قرار داد و این مسئله شاید برای بینندگان کم سن و سال چندان پراهمیت نباشد، اما یک بزرگسال حتما با دیدن چنین فهرست خریدی احساس وحشت می‌کند.

به پایان این مطلب رسیدیم. امیدوارم از مرور این نکات و همراهی با میدونی لذت برده باشید. آیا شما فرصت تماشای این انیمیشن را پیدا کرده‌اید؟ نظر شما در مورد نکات فوق چیست؟ آیا آن‌ها توجه شما را هم به خود جلب کرده‌اند؟ فراموش نکنید نظرات خود را با ما و دیگر دوستان‌تان درمیان بگذارید.