نمک اپسوم یا نمک حمام که با نام «منیزیم سولفات» نیز شناخته می‌شود، ترکیبی شیمیایی است که از منیزیم، گوگرد و اکسیژن تشکیل شده است. این نمک نامش را از شهری در انگلستان به نام اپسوم می‌گیرد؛ این نمک ابتدا در آنجا کشف شد. نمک حمام برخلاف نامش ترکیبی کاملا متفاوت از نمک خوراکی (نمک طعام) است. در واقع، واژۀ «نمک» در نمک اپسوم به‌خاطر ساختار شیمیایی آن است. برای آنکه بدانید نمک اپسوم چیست و چه مزایا و چه معایبی دارد، با ادامهٔ این مطلب همراه شوید.
نمک اپسوم چیست و چه تفاوتی با نمک خوراکی دارد؟
ظاهر این نمک مانند نمک خوراکی است و اغلب در آب وان (حمام) حل می‌شود؛ به همین خاطر، به آن «نمک حمام» نیز گفته می‌شود. این نمک ظاهری شبیه به نمک خوراکی دارد، ولی طعم آن تفاوت بسیاری با نمک خوراکی دارد. نمک حمام کاملا تلخ و بدمزه است. هنوز برخی افراد نمک اپسوم را در آب حل می‌کنند و می‌نوشند؛ اما به‌خاطر طعم بد این نمک، احتمالا کسی آن را به غذایش اضافه نمی‌کند.
صدها سال است که این نمک در درمان بیماری‌هایی مانند یبوست، بی‌خوابی و فیبرومیالژیا استفاده می‌شده است. متأسفانه پژوهش‌های خوبی دربارۀ تأثیر نمک حمام در درمان این بیماری‌ها انجام نشده است. بیشتر فواید نمک اپسوم به‌خاطر منیزیم موجود در آن است. منیزیم یکی از مواد معدنی است که بیشتر افراد دچار کمبود آن هستند. نمک اپسوم را از کجا بخریم؟ این نمک را می‌توانید به‌صورت آنلاین و یا از برخی داروخانه‌ها یا خواربارفروشی‌ها تهیه کنید.
نحوهٔ عملکرد نمک حمام چگونه است؟
نمک اپسوم با حل شدن در آب، یون‌های سولفات و منیزیم آزاد می‌کند. طرفداران این نمک مدعی‌اند که اجزای آن (منیزیم و سولفات) می‌توانند از طریق پوست جذب بشوند و منیزیم و سولفات موردنیاز بدن را تأمین کنند؛ این مواد در بسیاری از کارکردهای مهم بدن نقش دارند. این امر در حالی است که شواهد محکمی از جذب منیزیم و سولفات از طریق پوست وجود ندارد. بااین‌حال، هنوز رایج‌ترین نحوهٔ مصرف نمک اپسوم، حل کردن آن در آب وان است؛ زیرا به‌راحتی در آب حل می‌شود. البته اپسوم در برخی لوازم آرایشی ـ بهداشتی نیز وجود دارد و می‌توان آنها را بر روی پوست مالید؛ همچنین می‌توان آن را به‌صورت خوراکی یا از طریق مکمل‌های منیزیم یا ملین‌ها مصرف کرد.
فواید نمک اپسوم چیست
بسیاری از افراد ازجمله برخی متخصصان سلامت معتقدند نمک اپسوم خاصیت درمانی دارد و می‌تواند درمان جایگزین برای برخی بیماری‌ها باشد. در ادامه به شما می‌گوییم فواید نمک اپسوم چیست و این نمک چه کاربردهایی می‌تواند داشته باشد.
۱. تأمین منیزیم
منیزیم چهارمین مادهٔ معدنی فراوان در بدن است. نخستین مادهٔ معدنی در این فهرست، کلسیم است. منیزیم در بیش از ۳۲۵ واکنش بیوشیمیایی قلب و دستگاه عصبی دخالت دارد. بسیاری از افراد مقدار کافی منیزیم مصرف نمی‌کنند. حتی درصورت مصرف مقدار کافی آن، برخی عوامل ضدتغذیه‌ای مانند فیتات و اگزالات می‌توانند در جذب آن اختلال ایجاد کنند. درحالی‌که منیزیم سولفات دارای ارزشی مانند مکمل های غذایی خوراکی منیزیم است، برخی افراد مدعی‌اند منیزیم از طریق آب‌تنی با نمک اپسوم، بهتر از مصرف خوراکی آن جذب می‌شود. البته این ادعا بر پایۀ شواهد علمیِ موجود نیست.
طرفداران استفاده از نمک حمام به یک نظریه در یک مطالعهٔ منتشرنشده اشاره می‌کنند. این مطالعه بر روی ۱۹ فرد سالم انجام گرفت. نویسندگان این مطالعه می‌گویند سطح منیزیم خون همهٔ شرکت‌کنندگان به‌جز سه نفر پس از قرار گرفتن در آب دارای نمک اپسوم افزایش یافت. بااین‌حال، هیچ آزمون آماری‌ای برای اثبات این ادعا انجام نگرفت و در این آزمون گروه شاهد وجود نداشت. نتایج این مطالعه بی‌پایه و بسیار پرسش‌برانگیز بوده است. محققان اتفاق‌نظر دارند که منیزیم از طریق پوست جذب نمی‌شود، دست‌کم در مقادیری که از جنبهٔ علمی معنادار باشد.
۲. کمک به خوابیدن و کاهش استرس
مقدار کافی منیزیم برای کمک به خواب و کنترل استرس ضروری است: احتمالا به این خاطر که منیزیم به مغز کمک می‌کند پیام‌رسان‌های عصبی مؤثر در خوابیدن و کاهش استرس تولید کند. همچنین منیزیم می‌تواند به بدن در تولید «ملاتونین» کمک کند؛ هورمون ملاتونین به خوابیدن کمک می‌کند. پایین بودن سطح منیزیم ممکن است اثرات منفی بر کیفیت خواب و استرس داشته باشد. برخی افراد مدعی‌اند که حمام نمک اپسوم می‌تواند با کمک به جذب منیزیم توسط پوست، این اثر را خنثی کند. البته ممکن است تأثیر آرام‌بخش حمام نمک اپسوم به‌خاطر آب گرم نیز باشد.
۳. کمک به بهبود یبوست
منیزیم اغلب برای درمان یبوست استفاده می‌شود. به نظر می‌رسد منیزیم در بهبود یبوست مؤثر باشد؛ زیرا باعث هدایت آب به رودهٔ بزرگ می‌شود؛ این امر به دفع راحت‌تر مدفوع و درمان یبوست کمک می‌کند. بیشتر منیزیمی که از طریق خوراکی برای بهبود یبوست استفاده می‌شود، به‌شکل منیزیم سیترات و منیزیم هیدروکسید است. بااینکه احتمالا مصرف نمک حمام در بهبود یبوست مؤثر است، ولی هنوز در این زمینه مطالعات کافی صورت نگرفته است. با این تفاصیل، سازمان غذا و داروی آمریکا نمک اپسوم را جزء ملین‌های تأییدشده قرار داده است.
نمک اپسوم را می‌توان بر اساس دستورالعمل روی بسته با آب ترکیب کرد و به‌شکل خوراکی مصرف نمود. بزرگ‌سالان باید معمولا ۲ تا ۶ قاشق چای‌خوری (۱۰ تا ۳۰ گرم) نمک حمام را در حداقل ۲۳۷ میلی‌لیتر آب حل کنند و بلافاصله در یک نوبت مصرف کنند. خاصیت ملین نمک اپسوم از ۳۰ دقیقه تا ۶ ساعت پس از مصرف بروز می‌کند. همچنین باید بدانید که نمک حمام می‌تواند عوارض جانبی ناخوشایندی مانند نفخ و اسهال را نیز به دنبال داشته باشد. از این نمک تنها باید در موارد خاص به‌عنوان ملین استفاده بشود. نمک اپسوم برای درمان درازمدت یبوست مناسب نیست.
۴. تقویت عملکرد ورزشی و کمک به بهبود آسیب‌ها
برخی افراد مدعی‌اند که حمام نمک اپسوم می‌تواند از سوزش عضلات بکاهد و به بهبود گرفتگی عضلات کمک کند؛ هر دوی این موارد بر عملکرد ورزشی افراد و تقویت آن تأثیر می‌گذارند. این در حالی است که احساس آرامش پس از حمام گرم می‌تواند به بهبود درد عضلات کمک کند، ولی هیچ شواهدی وجود ندارد که افراد قادر به جذب منیزیم از طریق پوست‌شان باشند. از آن‌سو، مکمل‌های خوراکی منیزیم می‌توانند به‌طور مؤثر علائم کمبود منیزیم را جبران کنند.
ورزشکاران در معرض کمبود منیزیم قرار دارند؛ بنابراین متخصصان تغذیه اغلب توصیه می‌کنند که آنها برای حفظ سلامت‌شان مکمل‌های خوراکیِ منیزیم مصرف کنند. باوجود اینکه منیزیم قطعا برای ورزشکاران ضروری است، ولی تأثیر حمام نمک اپسوم برای آنها به‌خوبی موردمطالعه قرار نگرفته است. این فواید احتمالی تا حد زیادی براساس باورهای اثبات‌نشده هستند.
۵. کاهش درد و ورم
یکی دیگر از ادعاهای رایج دربارهٔ این نمک، تأثیر آن در کاهش درد و ورم است. بسیاری از افراد مدعی‌اند که حمام نمک اپسوم می‌تواند علائم فیبرومیالژیا و التهاب مفاصل را بهبود بدهد. به نظر می‌رسد منیزیم چنین تأثیراتی در بدن داشته باشد؛ زیرا بسیاری از مبتلایان به فیبرومیالژیا و التهاب مفصل دچار کمبود این مادهٔ معدنی هستند.
در یک مطالعه بر روی ۱۵ زن مبتلا به فیبرومیالژیا نتیجه‌گیری شد که استفاده از کلرید منزیم بر روی پوست می‌تواند در کاهش علائم مؤثر باشد. بااین‌حال، این مطالعه بر اساس پر کردن پرسش‌نامه‌ها انجام گرفت و فاقد گروه شاهد بود؛ بنابراین باید به نتایج آن با دید شکاکانه نگاه کرد.
عوارض جانبی نمک اپسوم چیست
بااینکه نمک حمام به‌طور کلی بی‌خطر است، ولی ممکن است برخی عوارض جانبی منفی براثرِ مصرف نادرست آن بروز کند؛ این علائم فقط درصورت مصرف خوراکی آن بروز می‌کنند. اول از همه، منیزیم سولفات موجود در این نمک خاصیت ملین دارد؛ بنابراین مصرف آن می‌تواند موجب اسهال، نفخ یا ناراحتی معده بشود. اگر می‌خواهید نمک حمام را به‌عنوان ملین مصرف کنید، حتما آن را با مقدار زیادی آب بنوشید تا عوارض منفی گوارشی‌اش کاهش بیابد.
علاوه‌براین هیچ‌گاه بدون مشورت پزشک بیش از مقدار توصیه‌شدهٔ نمک اپسوم را مصرف نکنید. در برخی موارد بیش‌مصرفی (اُوردوز) با منیزیم گزارش شده است که در آن افراد از مقدار زیادی نمک اپسوم استفاده کرده‌اند. از علائم رایج آن می‌توان به حالت تهوع، سردرد، سرگیجه و قرمزی پوست اشاره کرد. در موارد بسیار شدید، بیش‌مصرفی منیزیم می‌تواند به بروز مشکلات قلبی، کما، فلج و حتی مرگ بینجامد؛ البته احتمال بروز این پدیده تا زمانی که از مقادیر توصیه‌شدهٔ آن استفاده بکنید، بعید است. درصورت بروز حساسیت یا عوارض جانبی جدی با پزشک‌تان تماس بگیرید.
نحوهٔ مصرف نمک اپسوم
در ادامه، با روش‌های رایج مصرف نمک اپسوم آشنا شوید.
حمام
رایج‌ترین روش مصرف نمک اپسوم حمام آن است. برای این کار دو فنجان (۴۷۵ گرم) نمک اپسوم را به آب موجود در وان حمام بیفزایید و دست‌کم ۱۵ دقیقه بدن‌تان را در آن قرار دهید. همچنین اگر می‌خواهید نمک سریع‌تر حل شود، می‌توانید آن را در مسیر آب جاری از شیر آب قرار بدهید. باوجود اینکه حمام آب گرم می‌تواند موجب آرامش شود، در حال حاضر هیچ شواهد محکمی از خاصیت بیشتر حمام نمک اپسوم (به‌خودیِ‌خود) وجود ندارد.
زیبایی
از نمک حمام می‌توان برای زیبایی پوست و مو نیز استفاده کرد. برای استفاده از نمک اپسوم برای لایه برداری پوست باید مقداری از آن را در کف دست خود قرار دهید، آن را مرطوب کنید و بر روی پوست خود ماساژ بدهید. برخی افراد مدعی‌اند که نمک حمام برای شست‌وشوی صورت مفید است؛ زیرا می‌تواند منافذ پوست را پاکسازی کند. برای پاکسازی پوست با این روش، فقط نصف قاشق چای‌خوری (۲٫۵ گرم) نمک اپسوم کافی است. آن را با کرم پاک‌کنندهٔ خود ترکیب کنید و بر روی پوست‌تان ماساژ بدهید.
همچنین می‌توان نمک حمام را به نرم‌کننده‌ها و حالت‌دهنده‌های مو اضافه کرد و به این ترتیب، به افزایش حجم مو کمک کرد. برای برخورداری از این خاصیت نمک اپسوم، آن را به‌مقدار مساوی با نرم‌کننده‌تان مخلوط کنید. این ترکیب را به‌مدت ۲۰ دقیقه بر روی موی‌تان قرار بدهید؛ سپس موهای‌تان را بشویید البته این موارد استفاده بر مبنای شواهد علمی نیستند و تنها بر پایهٔ باور برخی افراد هستند. یادتان باشد که این تأثیرات ممکن است در هر فرد متفاوت باشد و احتمال دارد شما این فواید را احساس نکنید.
ملین
نمک حمام را می‌توان از طریق خوراکی به‌عنوان مکمل منیزیم یا داروی ملین مصرف کرد. بیشتر برندهای نمک اپسوم توصیه می‌کنند که بزرگ‌سالان حداکثر از ۲ تا ۶ قاشق چای‌خوری (۱۰ تا ۳۰ گرم) از آن را در آب ترکیب و در روز مصرف کنند؛ برای کودکان نیز معمولا ۱ تا ۲ قاشق چای‌خوری (۵ تا ۱۰ گرم) از آن کافی است.
برای افزایش مقدار مصرفی یا مصرف بیش از مقدار توصیه‌شده بر روی بسته‌بندی، با پزشک مشورت کنید. بدون مشورت با پزشک هرگز از میزان توصیه‌شدهٔ آن بیشتر مصرف نکنید. مصرف بیش از حد نمک حمام می‌تواند به بروز مسمومیت غذایی با منیزیم سولفات بینجامد.
برای مصرف خوراکی نمک اپسوم باید مقدار آن را کم‌کم افزایش بدهید: در ابتدا تنها ۱ تا ۲ قاشق چای‌خوری از آن را مصرف کنید و درصورت نیاز، مقدار مصرفی‌تان را افزایش دهید. یادتان باشد نیاز به منیزیم در هر فردی متفاوت است: ممکن است بسته به نوع واکنش بدن‌تان و نوع نیازتان، مقدار نیاز بدن‌تان کمتر یا بیشتر از مقادیر توصیه‌شده باشد. علاوه بر این، در هنگام خرید نمک حمام فقط نوع خالص آن را بخرید که بدون بو و رنگ اضافه‌شده است.
سخن پایانی
شاید مصرف خوراکی نمک حمام برای درمان کمبود منیزیم و رفع یبوست مؤثر باشد؛ همچنین ممکن است مصرف آن برای زیبایی مو و پوست مفید باشد یا حمام نمک اپسوم تأثیرات مثبتی داشته باشد؛ با این تفاصیل، شواهد چندانی در حمایت از فواید گزارش‌شدهٔ آن وجود ندارد. بیشتر فواید نمک اپسوم بر اساس باورهای افراد هستند. برای بررسی نحوهٔ عملکرد آن به مطالعات بیشتری نیاز است. البته، نمک حمام به‌طور کلی بی‌خطر است و روش مصرف آسانی دارد.
